Τα «αόρατα τείχη»

Σήμερα συμπληρώνονται 25 χρόνια από την επανένωση των δύο Γερμανιών, η οποία επικυρώθηκε στις 23 Αυγούστου του 1990 από τη βουλή της πρώην Γερμανικής Λαϊκής Δημοκρατίας, με αρχή ισχύος στις 3 Οκτωβρίου.

Σε σχετικό αφιέρωμα η DW καταγράφει τα βασικά σημεία που οδήγησαν σε εκείνη τη μέρα.

Ήταν απόγευμα της 9ης Νοεμβρίου 1989, όταν ο Γκίντερ Σαμπόφσκι, μέλος του πολιτκού γραφείου του κυβερνώντος κόμματος της Αν. Γερμανίας, ανακοινώνοντας τη νέα ταξιδιωτική οδηγία, ανέφερε χωρίς ουσιαστικά να το έχει επιβεβαιώσει ότι η ισχύ της ήταν άμεση. Λεπτά της ώρας αργότερα χιλιάδες Ανατολικογερμανοί συνέρρευσαν στο τείχος και ζητούσαν από τους μεθοριακούς φρουρούς να ανοίξουν διόδους.

Οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές. Λίγες μέρες αργότερα η Λαϊκή Βουλή (Volkskammer) ψηφίζει τον Χανς Μόντρο ως νέο πρωθυπουργό της χώρας. Ενώ στη Βόννη η δυτικογερμανική βουλή συζητούσε ανοιχτά το ενδεχόμενο επανένωσης, στη Λειψία ένα εκατομμύριο άνθρωποι φώναζαν στους δρόμους «Γερμανία Ενωμένη Πατρίδα».

Τέλος Νοεμβρίου του 1989 ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ καταθέτει σχέδιο εκ 10 σημείων με στόχο την επανένωση έχοντας ως χρονικό ορίζοντα από 5 έως 10 χρόνια. Η είδηση έσκασε σαν βόμβα. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρολάν Ντιμά καταγγέλλει τη Γερμανία για «διογκούμενη αλαζονεία». Στις 3 Δεκεμβρίου υπό την πίεση των διαδηλωτών παραιτείται σύσσωμο το πολιτικό γραφείο.

Δέκα μέρες αργότερα ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ μιλά στους Ανατολικογερμανούς με φόντο τα ερείπια της εκκλησίας Φράουενκιρχε στη Δρέσδη σε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους.

Η νέα χρονιά 1990 ξεκινά με ταραχές. Διαδηλωτές εισβάλουν στα κεντρικά γραφεία της μυστικής υπηρεσίας «Στάζι» και αποκοτύν πρόσβαση στα αρχεία της που αποτελούν μέχρισήμερα αντικείμενο επεξεργασίας.

Στις 18 Μαρτίου του 1990 οι Ανατολικογερμανοί προσέρχονται στις κάλπες των βουλευτικών εκλογών. Φαβορί είναι το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Αλλά το βράδυ γίνεται γνωστό το αποτέλεσμα ο συνασπισμός δυνάμεων υπό τον Χέλμουτ Καλ επικρατεί κατά κράτος. Η γερμανική επανένωση θεωρείται δεδομένη και στη Βόννη προετοιμάζεται καταρχήν η συμφωνία προσχώρησης της Αν. Γερμανίας, σε μια οικονομική, νομισματική και κοινωνική ένωση που τίθεται σε ισχύ την 1η Ιουνίου. Το δυτικό μάρκο μπαίνει στα σπίτια και στην τσέπη των Ανατολικογερμανών. Το επόμενο κρίσιμο ραντεβού είναι ένταξη της ενωμένης Γερμανία στο ΝΑΤΟ.

Εμφανίστηκαν πολλά εμπόδια, αλλά ο Χέλμουτ Κολ εξασφάλισε καταρχήν να νώτα του τότε Αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους και στη συνέχεια του Σοβιετικού προέδρου Γκορμπατσόφ, στην ιστορική συνάντηση στον Καύκασο. Τίποτα πια δεν μπορούσε να σταματήσει την ιστορική πορεία προς την επανένωση. Στις 23 Αυγούστου του 1990 οι βουλευτές της Λαϊκής Βουλής αποφασίζουν την προσχώρηση της χώρας στην Δ. Γερμανία. Αρχή ισχύος η 3η Οκτωβρίου.

Πάντως, τα επίσημα ομοσπονδιακά στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας στο διάστημα αυτό των 25 χρόνων, δείχνουν ότι δεν προέκυψε για όλους «όνειρο» η επανένωση. Τα ποσοστά ανεργίας στην ανατολική Γερμανία εξακολουθούν να είναι σταθερά κατά πολύ υψηλότερα από αυτά της δυτικής. Σε πάρα πολλούς τομείς, στη θέση του Τείχους του Βερολίνου, έχουν υψωθεί άλλα κοινωνικά «τείχη».

Στην έκθεση με τίτλο «Έτσι γίνεται η επανένωση – Πόσο ενώθηκε η κάποτε διαιρεμένη Γερμανία;» δίνονται απαντήσεις όσον αφορά τις ομοιότητες και τις διαφορές στον τομέα της οικονομικής ισχύος, της περιουσίας, της ανεργίας, της οικογένειας, της θρησκείας. Η Φραντζίσκα Βέλερτ, η οποία συμμετείχε στην έρευνα έδωσε συνέντευξη στο δεύτερο γερμανικό τηλεοπτικό πρόγραμμα ZDF και δήλωσε σχετικά για τα γενικά συμπεράσματα που εξήχθησαν:

«Η έκθεση αυτό που καταρχάς λέει είναι ότι βλέπουμε τους εαυτούς μας σαν ενότητα, ότι θέλουμε να συγκριθούμε και αυτό είναι καταρχάς θετικό. Συνενώθηκαν στην αρχή δύο πολύ διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Οι άνθρωποι είδαν τον εαυτό τους σαν έναν λαό και ήθελαν πολύ γρήγορα να έχουν τις ίδιες δυνατότητες και τις ίδιες ευκαιρίες. Το γεγονός όμως ότι η εξομοίωση ανατολικής και δυτικής Γερμανίας δεν συντελείται πολύ γρήγορα φαίνεται και από τα 25 τελευταία χρόνια. Καταφέραμε πολλά, αλλά φυσικά κάποιες δομικές διαφορές δεν μπορούν να αλλάξουν τόσο γρήγορα».

Η έκθεση εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο του Βερολίνου από κοινού με την Εταιρεία για την Έρευνα των Καταναλωτών.

Σύμφωνα με αυτήν, η παραγωγικότητα στην ανατολική Γερμανία βρίσκεται στο 73%, η περιουσία έχει τη μισή αξία εξαιτίας των φθηνότερων ακινήτων, σε σύγκριση με τη δυτική Γερμανία, ενώ οι μισθοί βρίσκονται στο επίπεδο των δύο τρίτων σε σύγκριση με αυτούς των παραδοσιακά πλουσιότερων Γερμανών.

Παράλληλα στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας παρατηρείται αυξημένη πρόσληψη και αναπαραγωγή στερεοτύπων που στρέφονται εναντίον των ξένων, παρόλο που στα νέα κρατίδια μένουν πολύ λιγότεροι μετανάστες σε σχέση με τα δυτικά.

Από άλλες έρευνες προκύπτει, ότι οι περιφέρειες που κάποτε συνέθεταν την πρώην Ανατολική Γερμανία έχουν χάσει πάνω από μισό εκατομμύριο κατοίκους, οι οποίοι μετατράπηκαν σε εσωτερικούς μετανάστες την τελευταία δεκαετία. Από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έχουν μεταναστεύσει, σχεδόν, δύο εκατομμύρια κάτοικοι από την πρώην Ανατολική Γερμανία, το 13,5% του συνολικού πληθυσμού αυτού του τμήματος της χώρας. Στη διάρκεια του ίδιου διαστήματος, ο πληθυσμός στο δυτικό τμήμα της Γερμανίας έχει αυξηθεί μόνο κατά 6,7%, εντείνοντας το δημογραφικό πρόβλημα και κατ’ επέκταση τις πιέσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα.