Σε ένα “ταξίδι” στις απαρχές της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας των αρχών του 20ου αιώνα μας καλεί το το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μέσα από την έκθεση «Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο. Έργα Ρωσικής Πρωτοπορίας από τη συλλοφή Κωστάκη του ΚΜΣΤ» που εγκαινιάζεται στις 19 Μαΐου και θα διαρκέσει έως τις 10 Οκτωβρίου 2015.
Εκατό χρόνια από την δημιουργία του «Μαύρου Τετραγώνου», του πιο εμβληματικού έργου της ρωσικής πρωτοπορίας, και την εμφάνιση του κινήματος του σουπρεματισμού, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει έργα και αρχειακό υλικό από την συλλογή Κωστάκη που αναφέρονται στην ιστορική «Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10», στο κίνημα του σουπρεματισμού, στους συνοδοιπόρους του Καζιμίρ Μαλέβιτς καθώς και στον εκπαιδευτικό ρόλο του καλλιτέχνη.
Στις 19 Δεκεμβρίου του 1915 εγκαινιάστηκε στην Πετρούπολη η «Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10», με διοργανωτή τον καλλιτέχνη Ιβάν Πούνι, στον εκθεσιακό χώρο της Ναντιέζντα Ντομπίτσινα, με διάρκεια έναν μήνα. H έκθεση είναι σημαντική στην ιστορία της τέχνης καθώς σε αυτήν ο Καζιμίρ Μαλέβιτς πρωτοπαρουσίασε σε δύο τοίχους το κίνημα του Σουπρεματισμού με πίνακες που αποτελούνταν από γεωμετρικές χρωματικές φόρμες και δήλωναν μια νέα αισθητική και φιλοσοφική προσέγγιση σχετικά με τον ρεαλισμό στην τέχνη, την αποτύπωση της αθέατης πλευράς της ζωής, την μη-αντικειμενικότητα, το σημείο μηδέν της ζωγραφικής καθώς και την υπεροχή της φόρμας και του χρώματος πάνω από κάθε άλλο συστατικό στοιχείο της ζωγραφικής. Στην γωνία ανάμεσα στους δύο τοίχους ο καλλιτέχνης τοποθέτησε, σαν θρησκευτική εικόνα, το «Μαύρο Τετράγωνο», έναν από τους πλέον πιο γνωστούς πίνακες (λάδι σε μουσαμά, 79,5 х 79,5 εκ., Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ, Μόσχα) που αποτελεί έκτοτε το πιο εμβληματικό έργο της περιόδου της ρωσικής πρωτοπορίας και ένα από τα σημαντικότερα έργα του μοντερνισμού.
Στη συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ φυλάσσεται μεγάλος αριθμός σχεδίων και πινάκων που σχετίζονται άμεσα με την «Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10» και συγκεκριμένα προσχέδια έργων, ολοκληρωμένοι πίνακες που είχαν παρουσιαστεί στην έκθεση καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό, όπως ο τετρασέλιδος κατάλογος της έκθεσης, το ειδικό φυλλάδιο που εξέδωσε για τις ανάγκες της έκθεσης ο Βλαντίμιρ Τάτλιν, άρθρα εφημερίδων, επιστολές της Όλγας Ρόζανοβα και καρτ-ποστάλ της Λιουμπόβ Ποπόβα με αναφορές στην έκθεση, φωτογραφίες κ.ά. Ιδιαίτερη θέση στην έκθεση «Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο» κατέχει το «Μαύρο Ορθογώνιο» του Μαλέβιτς από την συλλογή Κωστάκη, το οποίο αποκαλύπτει ίχνη άλλου προγενέστερου ζωγραφικού πίνακα, γεγονός που μας βοηθάει σήμερα να το χρονολογήσουμε ως ένα από τα πρώτα έργα σουπρεματιστικής ζωγραφικής.
Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς είναι ένας από τους πλέον πολυδιάστατους και ριζοσπαστικούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας που στη δημιουργική του πορεία πέρασε από τον ιμπρεσιονισμό και τον συμβολισμό των αρχών του 20ου αιώνα, συνδέθηκε στη συνέχεια με τον κυβοφουτουρισμό και επηρεάστηκε από την «υπέρλογη γλώσσα» των Ρώσων φουτουριστών, την γλώσσα που έχει αποκτήσει δικό της πρωτογενές νόημα με βάση όχι τη γνώση αλλά την αίσθηση και την εμπειρία, για να αναπτύξει, τέλος, την δική του θεωρία περί μη-αντικειμενικής ζωγραφικής που της έδωσε το όνομα «σουπρεματισμός».