Guardian: «Να πώς χρησιμοποιεί το Ιράν τα πιόνια του στη Μέση Ανατολή για να πλήττει το Ισραήλ και τις ΗΠΑ»

Η ηγεσία του Ιράν έχει προειδοποιήσει ότι αυξάνεται ο κίνδυνος ενός περιφερειακού πολέμου στη Μέση Ανατολή κι ότι το Ισραήλ έχει ξεπεράσει κόκκινες γραμμές, πράγμα που όπως λέει ο πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί, «μπορεί να αναγκάσει όλους να αναλάβουν δράση».

Αλλά, όπως εξηγεί σε ανάλυσή του ο Guardian, το Ιράν βαδίζει σε τεντωμένο σκοινί επιθυμώντας να αποφύγει μια άμεση αντιπαράθεση και συνεπώς θολώνει τις κόκκινες γραμμές του για να μην πέσει στην παγίδα ενός γενικευμένου πολέμου. Γι’ αυτό και βασίζεται σε πληρεξούσιες πολιτοφυλακές και φιλικά καθεστώτα του «άξονα της αντίστασης» στην περιοχή για να εξαπολύει περιορισμένα πλήγματα με στόχο το Ισραήλ και αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στο Ιράκ και τη Συρία.

Η χρήση τέτοιων πληρεξούσιων δυνάμεων με κυριότερη τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αλλά και τη Χαμάς και την παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ στη Λωρδία της Γάζας αποτελεί σήμα κατατεθέν της εξωτερικής πολιτικής της Τεχεράνης, η οποία ισχυρίζεται ότι παρά την υποστήριξή της σε αυτές τις «δυνάμεις αντίστασης», εκείνες ενεργούν ανεξάρτητα.

Πόσο αυτόνομες είναι στην πράξη οι «δυνάμεις αντίστασης», που υποστηρίζει το Ιράν;

Για τον Εμίλ Χοκαγιέμ του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, ο οποίος μελετά εδώ και χρόνια τη σχέση μεταξύ του Ιράν και των πληρεξουσίων του, «η συζήτηση αυτή θα συνεχιστεί εσαεί, αλλά έχουν μάθει αρκετά αναφορικά με το πώς λειτουργεί το Ιράν με το δίκτυο των εταίρων του. Ενισχύει, υποστηρίζει, καθοδηγεί, αλλά σπάνια διατάζει. Οι Δυτικοί έχουν πρόβλημα λόγω του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται αυτές τις ιεραρχικές αλυσίδες. Οι εταίροι του Ιράν είναι σαν ελάσσονες, αλλά έμπιστοι συμπολεμιστές του. Η Χαμάς (και η ακόμη και η Χεζμπολάχ) δεν περιμένουν άμεση και διαρκή ιρανική βοήθεια στη διάρκεια μιας σύγκρουσης. Οι εταίροι του Ιράν λαμβάνουν τις αποφάσεις τους και επιδιώκουν τη συναίνεση της Τεχεράνης. Υποψιάζομαι ότι δεν κάνουν κάτι στο οποίο αντιτίθεται το Ιράν, αλλά έχουν μεγάλο περιθώριο ελιλγμών», λέει.

Πόσο εξαρτάται η Χαμάς από το Ιράν;

Οι ρίζες της Χαμάς στη σουνιτική Μουσουλμανική Αδελφότητα, έχουν λειτουργήσει στο παρελθόν ως περιοριστικός παράγοντας στη σχέση με το σιιτικό Ιράν. Το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011, επί παραδείγματι, κλόνισε τις σχέσεις της Χαμάς με το Ιράν, καθώς η σιιτική ηγεσία της Τεχεράνης υποστήριζε το καθεστώς Άσαντ, ενώ η εξτρεμιστική παλαιστινιακή οργάνωση υποστήριζε την σουνιτική αντιπολίτευση.

Αλλά στη σύγκρουση που ξέσπασε στη Λωρίδα της Γάζας τον επόμενο χρόνο, η Χαμάς εκτόξευε ιρανικούς πυραύλους Fajr-5 μεγάλου βεληνεκούς κατά του Τελ Αβίβ και της Ιερουσαλήμ. Μετά την κρίση του 2021 στη Γάζα, ο πολιτικός αρχηγός της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, έπλεξε το εγκώμιο του Ιράν, επειδή διευκόλυνε έναν έντονο βομβαρδισμό, σημειώνοντας ότι η Τεχεράνη «δεν φείσθηκε χρημάτων, όπλων και τεχνικής υποστήριξης» προς τη Χαμάς.

Η ίδια η Χαμάς δήλωσε ότι ένας στρατηγός των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) του Ιράν, τους «εξόπλισε και τους καθοδήγησε». Τον Ιανουάριο του 2021, ο διοικητής των αεροδιαστημικών δυνάμεων του IRGC, Αμρί Αλί Χατζιζαντέχ δήλωσε: «Όλοι οι πύραυλοι που μπορεί να βλέπετε στη Γάζα και τον Λίβανο δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη του Ιράν». Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, έχει κατηγορήσει το Ιράν ότι παρέχει στη Χαμάς το 90% των κεφαλαίων της.

Υπάρχουν αποδείξεις ότι το Ιράν ενορχήστρωσε τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ;

Οι ΗΠΑ αρνούνται μετ’ επιτάσεως ότι διαθέτουν πληροφορίες, οι οποίες υποστηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό. Ρεπορτάζ της Wall Street Journal υποστήριξε ότι οι επιθέσεις σχεδιάστηκαν σε συναντήσεις στη Βηρυτό, στις οποίες συμμετείχαν η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, και ότι σε αυτές τις τακτικές συναντήσεις συμμετείχε δύο φορές ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν. Αλλά το ίδιο το Ιράν είχε κοινοποιήσει την επίσκεψη του υπουργού του στη Βηρυτό και φαίνεται απίθανο τα ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων να δημοσιοποιούσαν μια συνάντηση στην οποία συζητούνταν η επίθεση κατά του Ισραήλ.

Οι πληρεξούσιοι του Ιράν στη Μέση Ανατολή

Λίβανος: Η Χεζμπολάχ του Χασάν Νασράλα είναι ταυτόχρονα πολιτικό κόμμα, αλλά και στρατιωτική δύναμη, που έχει οικοδομήσει επί τρεις δεκαετίες μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συμφέροντος με το Ιράν.

Με τις επιθέσεις, τις αεροπειρατείες, τις βομβιστικές επιθέσεις και τις άμεσες στρατιωτικές συγκρούσεις με το Ισραήλ τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 η Χεζμπολάχ εξυπηρέτησε τους στρατηγικούς στόχους της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή, επιτρέποντας στο Ιράν να αποφεύγει την άμεση στρατιωτική σύγκρουση με το Ισραήλ.

Από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, οι εκτοξεύσεις ρουκετών από το νότιο Λίβανο προς το Ισραήλ έχουν αυξηθεί και ένοπλοι της Χεζμπολάχ έχουν σκοτωθεί, αλλά το Ιράν, σύμφωνα με τον Guardian, μάλλον θα ήταν απρόθυμο να δεσμευτεί σε ένα νέο πόλεμο, όπως εκείνος που κατέστρεψε τον Λίβανο το 2006.

Υεμένη: Το Ιράν παρέχει, με μικρό κόστος για το ίδιο, όπλα στις δυνάμεις των σιιτών ανταρτών Χούτι, γνωστές ως «Ανσάρ Αλλάχ», τις οποίες αντιμάχονται εδώ και χρόνια η Σαουδική Αραβία και σε μικρότερο βαθμό τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Συρία: Στο Ιράν οφείλει ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ Αλ Άσαντ την παραμονή του στην εξουσία, αφού η Τεχεράνη προμήθευσε τις χερσαίες δυνάμεις του με έως και 80.000 άνδρες – πολλοί εκ των οποίων από τη Χεζμπολάχ – και με τη στήριξη της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας συνέτριψε την εξέγερση. Σύμφωνα με μελέτη του Joosor Centre το Ιράν διέθετε 98 στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην ανατολική Συρία.

Ιράκ: Το υποστηριζόμενο από το Ιράν ισχυρό σιϊτικό παραστρατιωτικό Κίνημα Νουτζάμπα επέκρινε τον Ιρακινό πρωθυπουργό, Μοχάμεντ Σια’ Αλ-Σουδάνι, για την αντίθεσή του στις επιθέσεις κατά των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στη χώρα, υποστηρίζοντας ότι «υπάρχει επαρκής νομική και θρησκευτική εξουσιοδότηση για αντίσταση». Υπάρχει όμως μια ισχυρή ομάδα στο εσωτερικό του Ιράκ -κυρίως μια νεότερη γενιά- που θέλει να τερματιστεί η ιρανική επιρροή.

Επιθυμεί ολοκληρωτικό πόλεμο ο «άξονας της αντίστασης»;

Αν ίσχυε αυτό, θα σηματοδοτούσε μια πλήρη ρήξη στη στρατηγική του Ιράν. Ο Μάικλ Νάιτς του Ινστιτούτου Πολιτικής για την Εγγύς Ανατολή της Ουάσινγκτον, εκτιμά ότι οι δύο πλευρές έχουν παίξει ένα φονικό παιχνίδι περίπου από το 2019, όταν οι ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές εφοδιάστηκαν με μη επανδρωμένα αεροσκάφη από την Τεχεράνη, αρκεί να μην σκότωναν πολλούς Αμερικανούς.

«Αυτό που έκαναν οι Ιρανοί είναι ένας τέλειος τρόπος να τσιγκλούν τους Αμερικανούς και να επιδεικνύουν αντίσταση στην περιφερειακή τους παρουσία χωρίς να επισύρουν βαριά αμερικανικά στρατιωτικά αντίποινα». Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος θα έβαζε τέλος σε αυτή τη στρατηγική.

Πώς πιστεύει το Ιράν ότι μπορεί η Χαμάς να νικήσει στον πόλεμο με το Ισραήλ;

Σε μια ομιλία του την περασμένη εβδομάδα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Τζαβάντ Ζαρίφ, είπε ότι το Ισραήλ έχει κατά μία έννοια ήδη ηττηθεί, αφού καταρρίφθηκε ο μύθος ότι είναι αήττητο. Ευθυγραμμισμένο πλέον με τον προηγουμένως διαιρεμένο αραβικό κόσμο, το Ιράν βρίσκεται σε ισχυρότερη θέση από ό,τι πριν, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι που έχουν χάσει τη λαϊκή υποστήριξη. Είτε εκ προθέσεως, είτε ως παρενέργεια της σύρραξης Ισραήλ – Χαμάς, η προγραμματισμένη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ βρίσκεται σε αναμονή. Ο Ζαρίφ πιστεύει ότι η υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα του Ισραήλ τώρα είναι να προσπαθήσει να παρασύρει τις ΗΠΑ σε πόλεμο εναντίον του Ιράν, αλλά οι ΗΠΑ δεν το θέλουν αυτό.

Είναι το Ιράν ευθυγραμμισμένο με τις ισχυρές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου;

Μέχρι τις τελευταίες εβδομάδες δεν ίσχυε αυτό. Πολλές από τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου αντιμετωπίζουν το σιιτικό Ιράν με ένα μείγμα φόβου και καχυποψίας. Δεν συμμερίζονται την επιθυμία της Τεχεράνης να διώξει όλες τις αμερικανικές δυνάμεις από την περιοχή. Αλλά οι προσπάθειες των ΗΠΑ να πείσουν το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου να γίνει μια πιο συνεκτική δύναμη ασφαλείας απέτυχαν. Αν και τα αραβικά κράτη πιέζουν για λύση δύο κρατών στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, το Ιράν κλίνει προς ένα ενιαίο παλαιστινιακό κράτος.

Συμμερίζονται όλοι οι Ιρανοί τις απόψεις της ηγεσίας τους για το Ισραήλ;

Όχι, απαντά ο Guardian. Καθοδηγούμενες από τον κρατικό μηχανισμό προσπάθειες να ανεμίσουν οι θεατές παλαιστινιακές σημαίες σε πρόσφατο αγώνα ποδοσφαίρου πυροδότησαν εκτεταμένες αποδοκιμασίες.

Ο εξόριστος γιος του ανατραπέντος Σάχη του Ιράν, Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, προκάλεσε αντιδράσεις πριν από έξι μήνες όταν ταξίδεψε στην Ιερουσαλήμ, Αυτό εξόργισε βετεράνους επικριτές του καθεστώτος, όπως ο Σαντέγκ Ζιμπακαλάμ, ο οποίος αναρωτήθηκε γιατί οι σύγχρονοι αντίπαλοι του ιρανικού καθεστώτος άλλαξαν τη στάση τους έναντι του Ισραήλ. «Πολλές από τις προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, ιδίως οι βασιλικοί και οι υποστηρικτές της Αυτού Εξοχότητας του Πρίγκιπα, επηρεάζονται τόσο πολύ από το μίσος για το ιρανικό καθεστώς που δεν βλέπουν τον πόνο και τα βάσανα εκατομμυρίων Παλαιστινίων και είναι περισσότερο σιωνιστές από τους σιωνιστές».