Το Νοέμβριο του 2022 συμπληρώθηκαν έξι χρόνια από τότε που ο Σαλαχτίν Ντεμιρτάς, ηγέτης του φιλοκουρδικού HDP, συνελήφθη από τις τουρκικές αρχές με κατηγορίες για τρομοκρατία. Σήμερα, κι ενώ βρισκόμαστε στην τελική ευθεία προς τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας, που θα διεξαχθούν στις 14 Μαΐου, ο Ντεμιρτάς παραμένει ένα πρόσωπο με σημαντική πολιτική επιρροή.
Οπως αναφέρει δημοσίευμα του Politico, ο Ντεμιρτάς, πρώην υποψήφιος πρόεδρος, διανύει τον έβδομο χρόνο στις φυλακές υψίστης ασφαλείας στα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, η τεράστια πολιτική του επιρροή -ιδιαιτέρως στους Κούρδους ψηφοφόρους- παραμένει σε ισχύ και ενδεχομένως να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επικείμενη εκλογική αναμέτρηση.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, αυτές οι ψήφοι, προερχόμενες από Κούρδους, είναι πιθανό να καταστούν «αποφασιστικής σημασίας», ενώ σημειώνεται πως το HDP εκφράζει περίπου τα 2/3 του συνολικού κουρδικού πληθυσμού. Ο ίδιος ο Ντεμιρτάς, μιλώντας στο Politico, δηλώνει, μέσω των δικηγόρων του, πως «σε αυτή την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση, όπου κάθε ψήφος μετράει, η ψήφος των Κούρδων θα είναι ιδιαιτέρως επιδραστική στο τελικό αποτέλεσμα», εκφράζοντας ταυτόχρονα το «παράπονο» ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρακολουθεί και να συμμετέχει στις πολιτικές εξελίξεις από μια φυλακή υψίστης ασφαλείας.
Ο 50χρονος Ντεμιρτάς εκτιμά πως ο Ερντογάν θα ηττηθεί από τον πρώτο γύρο με μεγάλη διαφορά. Ο ηγέτης του HDP, αν καταδικαστεί, αντιμετωπίζει βαρύτατες ποινές, με τον ίδιο να επιμένει πως η δίωξή του είναι πολιτική και ενορχηστρωμένη από την κυβέρνηση.
Οι εκλογές στην Τουρκία αποτελούν ένα γεγονός κομβικής γεωπολιτικής σημασίας. Αναλυτές εκτιμούν πως το αποτέλεσμά τους είναι πιθανό να έχει σημαντικές συνέπειες για την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, κρίνεται και ως η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αυτή τη φορά θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν υποψήφιο, τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος στηρίζεται από έξι ετερόκλητα κόμματα της αντιπολίτευσης. Μπορεί το HDP του Ντεμιρτάς να μην αποτελεί επισήμως μέλος της συμμαχίας, όμως στην πράξη στηρίζει τον Κιλιντσάρογλου, αφού επιλέγει να μην κατέλθει με δική του αυτόνομη, κομματική υποψηφιότητα.
Κι ενώ ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση, ο Ερντογάν -αντιμέτωπος με πολλαπλές κρίσεις- παραμένει μέσα στο «παιχνίδι», με τις δημοσκοπήσεις να υποδεικνύουν ένα εκλογικό «ντέρμπι».
Η πολιτική διαδρομή του Ντεμιρτάς
Επιστρέφοντας στον Ντεμιρτάς, το Politico ανατρέχει μια δεκαετία πίσω, όταν έκανε την πρώτη ηχηρή εμφάνισή του στην κεντρική πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Βραβευμένος συγγραφέας, στιχουργός, δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο Ντεμιρτάς, το 2014 πετυχαίνει μια σημαντική πολιτική ανατροπή, συγκεντρώνοντας στις προεδρικές εκλογές ένα ποσοστό της τάξης του 10% -απευθυνόμενος πέραν των Κούρδων ψηφοφόρων-, ενώ στις βουλευτικές εκλογές της επόμενης χρονιάς το κόμμα του εξασφαλίζει 80 έδρες, κοστίζοντας στο κόμμα του Ερντογάν την απόλυτη πλειοψηφία. Οι οπαδοί του Ντεμιρτάς υποστηρίζουν ότι ακριβώς αυτή η πολιτική επιρροή του εξηγεί και την προσπάθεια του Ερντογάν να τον «εξολοθρεύσει».
«Τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας των αυταρχικών πολιτικών του Ερντογάν, οι Κούρδοι έχουν στοχοποιηθεί, όπως και όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Δώδεκα εκλεγμένοι Κούρδοι βουλευτές, 102 δήμαρχοι και χιλιάδες κομματικά στελέχη και υποστηρικτές έχουν οδηγηθεί στις φυλακές (…) Ο Ερντογάν έχει υιοθετήσει μια ακραία εθνικιστική πολιτική που αναδεικνύει την εχθρική του διάθεση προς τους Κούρδους και έχει απολέσει τη στήριξη πολλών Κούρδων ψηφοφόρων», είπε.
Για πολλούς, η υπόθεση Ντεμιρτάς συμπυκνώνει το αυταρχικό πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Υπενθυμίζεται ότι έχουν περάσει τρία χρόνια από όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάλεσε την Τουρκία να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την απελευθέρωση του Ντεμιρτάς, αναφέροντας ότι δεν παραβιάζει μόνο τα ατομικά του δικαιώματα, αλλά πλήττει συνολικά το εκλογικά – πολιτικά δικαιώματα στην Τουρκία. Η έκκληση αυτή κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η δίωξη αυτή έγινε για πολιτικούς λόγους.
Ο Ερντογάν απέρριψε όλα τα παραπάνω, επιμένοντας ότι «το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν μπορεί να υποκαθιστά την τουρκική δικαιοσύνη». Κατόπιν, ο πρόεδρος της Τουρκίας κατηγόρησε την αντιπολίτευση -που υποστήριξε την ετυμηγορία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου- ότι στέκεται στο πλευρό της τρομοκρατίας, ενώ διαμήνυε ότι το HDP αποτελεί κοινοβουλευτικό παρακλάδι τρομοκρατών.
Ταυτόχρονα, το HDP, το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της Τουρκίας, είναι αντιμέτωπο με πιθανό «λουκέτο» εξαιτίας μιας έρευνας της δικαιοσύνης που το εμπλέκει με το PKK, μια ένοπλη κουρδική ομάδα που θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ.
Το HDP αρνείται ότι έχει τέτοιου είδους δεσμούς με το PKK. Ωστόσο, οι επικριτές του Ντεμιρτάς τον κατηγορούν ότι δεν έχει πάρει ποτέ σαφή θέση εναντίον του.
«Ούτε επιδοκιμάζουμε ούτε υποστηρίζουμε τη χρήση βίας και ένοπλων τακτικών», είχε απαντήσει ο Ντεμιρτάς. «Δεν αυτοπροσδιοριζόμαστε ως πολιτική προέκταση του PKK, γιατί δεν είμαστε. Είμαστε μια ανεξάρτητη πολιτική οντότητα».
Την ίδια στιγμή, ο Ντεμιρτάς εξακολουθεί να έχει τεράστια επιρροή στο HDP, του οποίου de facto παραμένει ηγέτης. Πράγματι, η φυλάκισή του -και η ευρεία διεθνής καταδίκη της- ενισχύει το «ηθικό πλεονέκτημα» του Ντεμιρτάς στα μάτια τόσο των υποστηρικτών του κόμματός του, αλλά και συνολικά των υποστηρικτών της τουρκικής αντιπολίτευσης.
Ο Ντεμιρτάς προσπαθεί να επικοινωνεί καθημερινά τα πολιτικά του μηνύματα μέσω των δικηγόρων του, ενώ οι συνεργάτες του φροντίζουν να διατηρεί ισχυρή παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο «κουρδικός παράγοντας»
Η Seren Selvin Korkmaz, διευθύντρια του IstanPol Institute, ενός think-tank με έδρα την Κωνσταντινούπολη, επισημαίνει στο δημοσίευμα του Politico την πολιτική σημασία της υπόθεσης Ντεμιρτάς.
«Οι Κούρδοι ψηφοφόροι αποτελούν καθοριστικό παράγοντα σε αυτές τις προεδρικές εκλογές», είπε, σημειώνοντας ότι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ήττα του AKP στις τοπικές εκλογές του 2019.
Τουρκία – Εκλογές: Πώς ο Ντεμιρτάς παίζει ρόλο «ρυθμιστή» μέσα από τη φυλακή-4
Τουρκία: Τουλάχιστον 100 συλλήψεις για «τρομοκρατία» με στόχο το PKK
«Κερδίζοντας την υποστήριξη των Κούρδων, ο Κιλιτσντάρογλου ενισχύεται σημαντικά», συμπλήρωσε, προβλέποντας ότι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης «θα λάβει υψηλά ποσοστά στους Κούρδους ψηφοφόρους».
Ο Ερντογάν, πριν σκληρύνει τη θέση του για το ζήτημα των Κούρδων, είχε εκπονήσει μια ειρηνευτική προσπάθεια κατά την περίοδο 2013-2015 με σκοπό την επίλυση της μακροχρόνιας κουρδικής διαμάχης στην Τουρκία.
Η κυβέρνηση, μέχρι σήμερα, υποστηρίζει ότι έχει κάνει περισσότερα από οποιονδήποτε από τους προκατόχους της για να ενισχύσει τα δικαιώματα των Κούρδων, οι οποίοι τις προηγούμενες δεκαετίες αντιμετώπιζαν περιορισμούς στην ελεύθερη χρήση της γλώσσας τους και βρίσκονταν στο επίκεντρο αιματηρών και πολύνεκρων συγκρούσεων. Τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν μετά το 2015.
Λίγο μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, ο Ερντογάν συγκέντρωσε γύρω του εξουσίες έκτακτης ανάγκης και οδήγησε τη χώρα σε πιο εθνικιστικές και αυταρχικές κατευθύνσεις, καταλήγει το δημοσίευμα του Politico.