Στο πλαίσιο του “Σχεδίου Μανχάταν” περισσότερα από 125.000 άτομα εργάστηκαν πυρετωδώς στις ΗΠΑ για την κατασκευή ατομικών βομβών. Μία από αυτές έπεσε πριν από 70 χρόνια στη Χιροσίμα.
Το Λος Άλαμος στην αμερικανική πολιτεία του Νέου Μεξικού είναι ταυτόχρονα φυσικός παράδεισος αλλά και τόπος εγκλήματος όπου κατασκευάστηκε το πρώτο όπλο μαζικής καταστροφής. Ο Αμερικανός φυσικός Ρόμπερτ Οπενχάιμερ κινούσε από εκεί τα νήματα του “Manhattan Project”, του “Σχεδίου Μανχάταν”, με το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ επεδίωκε να κερδίσει την κούρσα του ανταγωνισμού για την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας απέναντι στη Γερμανία του Χίτλερ.
Ο Οπενχάιμερ είχε συγκεντρώσει στο Λος Άλαμος μία πλειάδα εξαιρετικών επιστημόνων προκειμένου να εργαστούν στο πλαίσιο του στρατιωτικού ερευνητικού σχεδίου πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δήλωσε στην DW η Χέδερ Μακ Κλέναχαν, διευθύντρια του Ιστορικού Μουσείου του Λος Άλαμος.
Ανάμεσα στους 6.000 επιστήμονες που βρέθηκαν εκεί με τις οικογένειές τους για τις ανάγκες του σχεδίου ήταν και νομπελίστες όπως ο Ενρίκο Φέρμι, ο Νιλς Μπορ και ο Χανς Μπέτε, όπως αναφέρει το αναλυτικό άρθρο της DW. Όπως είπε η Αμερικανίδα ιστορικός, «για πολλούς η εργασία στο Λος Άλαμος ήταν κάτι σαν χρυσή εποχή της καριέρας τους. Ένιωθαν ότι έκαναν σημαντική δουλειά και τους ενθουσίαζε η πιθανότητα να τερματίσουν τον πόλεμο».
Σχέδιο με απεριόριστη χρηματοδότηση
Σύμφωνα με την Χέδερ Μακ Κλέναχαν για το σχέδιο εργάζονταν συνολικά 125.000 άτομα. Επειδή η σύλληψή του σχεδίου έγινε στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, το εγχείρημα ονομάστηκε αρχικά Manhattan Engineering District και αργότερα αποκαλούνταν απλά Manhattan Project.
Μέλος της επιστημονικής ομάδας του Οπενχάιμερ ήταν και ο Αμερικανός χημικός Ουίλιαμ Χάτζενς, ο οποίος διηγήθηκε στην DW ότι το κλίμα στη διάρκεια των εργασιών της ομάδας ήταν σε γενικές γραμμές τεταμένο. Το Σχέδιο Μανχάταν ήταν απολύτου προτεραιότητας για την αμερικανική κυβέρνηση και οι πόροι του δεν είχαν όριο. Ξεκινώντας το 1940 με έναν προϋπολογισμό της τάξης των 6.000 δολαρίων, το ποσό εκτοξεύθηκε πέντε χρόνια αργότερα στα 2 δις δολάρια. «Επρόκειτο για το ακριβότερο ερευνητικό πρόγραμμα μετά την προσελήνωση», εκτιμά ο Χέδερ Μακ Κλέναχαν.
Στόχος των παράλληλων εργασιών ήταν η κατασκευή μίας βόμβας ουρανίου και μία βόμβας πλουτωνίου.
Ενοχές μέχρι τον θάνατο
Στις 16 Ιουλίου 1945 όλα ήταν έτοιμα για την πρώτη δοκιμή μιας βόμβας πλουτωνίου στην αχανή ερημική έκταση White Sands Missile Range, σε απόσταση 200 μιλίων από το Λος Άλαμος. Ακόμη και σήμερα, 70 χρόνια αργότερα, τα επίπεδα ακτινοβολίας στην περιοχή είναι δεκαπλάσια από το συνηθισμένο. Περίπου έναν μήνα μετά την πυρηνική δοκιμή στις ΗΠΑ οι Αμερικανοί έριξαν δύο ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία -στη Χιροσίμα στις 6 Αυγούστου 1945 και τρεις ημέρες μετά στο Ναγκασάκι.
Πολλοί από τους επιστήμονες που είχαν συμβάλει στην κατασκευή τους πληροφορήθηκαν την είδηση από το ραδιόφωνο. Όπως δήλωσε ο Αμερικανός χημικός Ουίλιαμ Χάτζενς, «δεν υπήρχαν μεγάλοι εορτασμοί μετά τη ρίψη των βομβών. Δεν είχαμε διάθεση να γιορτάσουμε για ένα πράγμα που σκότωσε τόσους ανθρώπους. Όμως, έσωσε και τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων συντομεύοντας τη διάρκεια του πολέμου. Το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν η ανακούφιση για την επιτυχία του σχεδίου. Παρότι σκοτώθηκαν τόσο πολλοί στην Ιαπωνία. Ήταν μια πολύ περίπλοκη κατάσταση».
Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ δεν αισθάνθηκε το ίδιο ανακουφισμένος. Αντιθέτως, φέρεται να δήλωσε αργότερα στον Αμερικανό πρόεδρο Τρούμαν ότι έχει λερώσει τα χέρια του με αίμα. Οι αμφιβολίες και οι τύψεις δεν τον εγκατέλειψαν μέχρι τον θάνατό του το 1967.
