Το μπλε χρώμα του πλανήτη μας αντικατοπτρίζει τις τεράστιες ποσότητες νερού, όμως η φαινομενική αυτή αφθονία αποτελεί οφθαλμαπάτη. Μόνο το 2% του γαλάζιου ορατού τοπίου είναι γλυκό νερό, ενώ το μισό περίπου από αυτό το ποσοστό είναι διαθέσιμο για χρήση από τον συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό της γης, που πλησιάζει τα έξι δισεκατομμύρια. Από το 1950, ο παγκόσμιος πληθυσμός διπλασιάστηκε, ενώ η χρήση του νερού τριπλασιάστηκε. Το ζήτημα της λειψυδρίας αναδύεται ιδιαίτερα κρίσιμο για αρκετές χώρες και η αντιμετώπισή του αποτελεί πρόκληση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αφρική. Όπως αναφέρει η Οικονομική Επιτροπή για την Αφρική, η συνετή διαχείριση του νερού αποτελεί το κλειδί για την αναστροφή της καθοδικής πορείας της ευημερίας του ανθρώπου, η οποία προκύπτει από το συνδυασμό τόσο της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού, της στασιμότητας της παραγωγής τροφίμων όσο και από την επιτάχυνση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.
Η σημασία των υδάτων για την κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη αναγνωρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, με την αύξηση του πληθυσμού, την εκβιομηχάνιση και τις αυξανόμενες απαιτήσεις για νερό για διάφορες χρήσεις, η λειψυδρία έχει αρχίσει να διαφαίνεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην αφρικανική ήπειρο των 800 εκατομμυρίων, εκτιμάται ότι 300 εκατομμύρια ζουν σε περιβάλλον με προβλήματα λειψυδρίας.
Τόσο με την Διεθνή Διάσκεψη του Δουβλίνου για το Νερό και το Περιβάλλον (1992), αλλά και με την Ατζέντα 21 Διάσκεψη του 1992 των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Ρίο ντε Τζανέιρο) η Αφρική ανταποκρίθηκε σταδιακά στην πρόκληση της σωστής διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Αποτέλεσμα αυτών ήταν η οργάνωση της πρωτοβουλίας «Αφρική: Όραμα για το Νερό 2025», που σχεδιάστηκε ώστε να παρέχει στοιχεία για την αφρικανική ήπειρο σχετικά με την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου σχεδίου για τη διαχείριση του νερού, υπό το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νερού.
Η διαθεσιμότητα του νερού σε μια περιοχή εξαρτάται κυρίως από δύο αλληλένδετους παράγοντες: α) τις βροχοπτώσεις και τις β) εσωτερικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αν δεν υπάρξουν βροχές, τα αποθέματα των υπόγειων υδάτων δεν θα μπορέσουν να αναπληρωθούν.
Η αλλαγή στην παρούσα κατάσταση αναμένεται να γίνει με τη βελτίωση περιβαλλοντικών και διακυβερνητικών συστημάτων για τους υδάτινους πόρους, κάτι που θα έχει θετική επίδραση στα συστήματα διαχείρισης υδάτινων πόρων και που τελικά μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη.
Ένας ακόμα ζωτικής σημασίας παράγοντας, είναι ο ρόλος της γυναίκας. Ελάχιστες μελέτες έχουν αναλύσει το συγκεκριμένο ζήτημα. Η ανάλυση “Drawers of Water” (1972) αποτελεί σημείο αναφοράς στην έρευνα των προβλημάτων των υδάτινων πόρων στην Ανατολική Αφρική, όμως κάνει μικρή αναφορά στον ξεχωριστό αυτό ρόλο της γυναίκας.
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο ρόλος της γυναίκας στις περισσότερες αφρικανικές κοινωνίες περιορίζεται στη μεταφορά του νερού. Η πρόσβαση των γυναικών σε πόσιμο νερό περιορίζει το ρόλο τους στο να λαμβάνουν αποφάσεις που σχετίζονται με τη χρήση του νερού στο σπίτι και να μεριμνούν για την υγεία των μελών της οικογένειας. Αυτή η περιορισμένη γνώση για το σημαντικό αυτό ρόλο των γυναικών έχει οδηγήσει και στην εσφαλμένη αντίληψη από πλευράς κυβερνήσεων και οργανισμών, ότι πρωταρχικό ενδιαφέρον των γυναικών είναι η διαχείριση και η διασφάλιση του νερού σε οικιακό επίπεδο.
Εκτός από τις εργασίες σε οικιακό επίπεδο οι γυναίκες της Αφρικής καταπιάνονται με δουλειές οι οποίες έχουν οικονομικά οφέλη τόσο για τις ίδιες όσο και για τις οικογένειές τους. Από τις κυβερνήσεις και τους σχεδιαστές των προγραμμάτων διαχείρισης υδάτινων πόρων όμως, επικρατεί η άποψη ότι το νερό που σχετίζεται απευθείας με την οικονομική παραγωγή, τη γεωργία και τη βιομηχανία, είναι σημαντικότερο από το νερό που σχετίζεται με την οικιακή χρήση, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να παραμένουν αποκλεισμένες από τη γεωργία και τα αρδευτικά προγράμματα.
Από την άλλη πλευρά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε μια από τις αρχές της συνδιάσκεψης του Δουβλίνου “Οι γυναίκες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παροχή, διαχείριση και διασφάλιση του νερού”. Χρειάζεται λοιπόν να υιοθετηθούν πολιτικές που θα κάνουν τις γυναίκες της Αφρικής να αποκτήσουν έναν ενεργότερο ρόλο στη διαχείριση υδάτινων πόρων.
Είναι γεγονός ότι η αποδοτικότερη χρήση των υδάτων αποτελεί θέμα που απασχολεί την πλειονότητα των χωρών. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο στους τομείς της γεωργίας και της άρδευσης, όπου συναντάται μεγάλη ζήτηση για νερό. Πολλές περιοχές της Αφρικής έχουν χαμηλές οικονομικές επιδόσεις, συνεχόμενες ξηρασίες και αποτυχίες γεωργικής παραγωγής, που οδηγούν στην εμφάνιση πείνας, φτώχειας και μαζικής μετανάστευσης πληθυσμών.
Η Αφρική είναι μια πολύπλοκη περιοχή αναφορικά με το κλίμα, τη φυσιογραφία, την οικονομία, την κοινωνία, τα πολιτιστικά και πολιτικά της χαρακτηριστικά. Είναι ολοφάνερο επομένως, ότι για την ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισης υδάτινων πόρων χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε ο παρεμβατικός και καθοριστικός ρόλος της γυναίκας.
(Αναλυτικά το κείμενο «WATER RESOURCES MANAGEMENT IN AFRICA AND THE ROLE OF WOMEN», Z. dimadama στο http://www.feps-europe.eu/en/publications/details/37)
