«Δεν πιστεύω ότι είμαστε δεύτερο κόμμα», είπε ο Αλέξης Τσίπρας σε συνεργάτη του στις 6 Μαΐου 2012, όταν έφτασε στα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ στην πλατεία Κουμουνδούρου. Επτά χρόνια και είκοσι μέρες μετά, στις 26 Μαΐου 2019, ολοκλήρωσε έναν πλήρη κύκλο ή, όπως θα έλεγε ο ίδιος, «μια στροφή 360 μοιρών».
του Παύλου Παπαδόπουλου*
Για δεύτερη φορά δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι δεύτερο κόμμα. Τα δύο αυτά εκλογικά ορόσημα προσδιορίζουν την «επταετία Τσίπρα», μια περίοδο στην οποία ο πρωθυπουργός σφράγισε την πολιτική ζωή με ένα ρεσιτάλ αντιφάσεων: εμφυλιοπολεμικός λόγος ζωγραφισμένος επάνω σε ένα χαμογελαστό πρόσωπο. Κοινωνική ευαισθησία πασπαλισμένη με σοβιετική αναλγησία, όπως εκδηλώθηκε στην τηλεσκηνοθεσία της εκατόμβης στο Μάτι. Επιθετικός δονκιχωτισμός εναντίον της «Μαντάμ Μέρκελ» το 2015 και ωμή ρεαλπολιτίκ υπό την αιγίδα της Αγκελα Μέρκελ στις Πρέσπες το 2018.
Εφηβικές αυταπάτες
Αυτή η παράξενη επταετία ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής κυοφορίας σχεδόν 25 ετών, που είχε την αφετηρία της το 1988, όταν ο Αλέξης Τσίπρας έγινε μέλος της ΚΝΕ. «Είχαν έρθει παιδιά της ΚΝΕ από το λύκειο για να κάνουν διαφώτιση στο γυμνάσιο ενόψει των καταλήψεων του 1988 και με έψησαν», είπε προ δεκαετίας σε συνέντευξή του στο περιοδικό Schooligans. Οι… κυνηγοί ταλέντων της ΚΝΕ σύντομα απογοητεύτηκαν γιατί ο νεαρός μαθητής έγινε ένας ανόρεχτος κομμουνιστής. Δεν του ταίριαζε η επίμονη καθοδήγηση, αλλά μαγεύτηκε από μια θεμελιώδη αρχή του μαρξισμού: ότι ο σοσιαλισμός θα διαδεχθεί νομοτελειακά τον καπιταλισμό. «Ηταν μια αυταπάτη που την είχα ανάγκη», θα ομολογήσει αργότερα. Η εφηβική ροπή στην αυταπάτη κατέληξε να αντιπροσωπεύει μια βαθύτερη και μονιμότερη ανάγκη.
Η «συναλλαγή»
Αποχώρησε από την ΚΝΕ το 1991 με τη διάσπαση του ενιαίου Συνασπισμού. Περίπου την ίδια εποχή, παρότι μαθητής της Β΄ Λυκείου, κατόρθωσε να εκλεγεί πρόεδρος του δεκαπενταμελούς του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου Αμπελοκήπων. Βγήκε πρώτος στην ψηφοφορία των μαθητών, αλλά για να γίνει πρόεδρος χρειαζόταν την ψήφο των μεγαλύτερων στην εσωτερική ψηφοφορία μεταξύ των δεκαπέντε εκλεγμένων μελών. Σύμφωνα με μία εκδοχή, εξασφάλισε αυτή την ψήφο επειδή εκχώρησε στα εκλεγμένα μέλη της Γ΄ Λυκείου την «προεδρική» αρμοδιότητα οργάνωσης της πενταήμερης. Η απόρρητη συνεννόηση ήταν πως μόνο αν τον έκαναν πρόεδρο θα τους επέτρεπε να ασχοληθούν ανενόχλητοι με την εκδρομή της άνοιξης του 1992 στη Ρόδο. Ηδη από την ηλικία των 17 ετών γνωρίζει πώς να «καταλαμβάνει» αξιώματα μέσα από τη διαχείριση των προνομίων τους. Η δημοφιλία του μεταξύ των συμμαθητών οφειλόταν στο γεγονός ότι είχε διακριθεί στις μαθητικές καταλήψεις του 1990.
Από τότε δεν έπαψε να εφαρμόζει την τεχνογνωσία και υφολογία των καταλήψεων. Το θάρρος και η αυταπάτη δίπλα στο θράσος και στον κυνισμό γίνεται εφαλτήριο αλμάτων, πότε στο μέλλον και πότε στο κενό.
Το 1992 πέρασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, αλλά όπως έχει παραδεχθεί ο ίδιος εμφανιζόταν στα αμφιθέατρα κυρίως για τις συνελεύσεις. Είχε ιδρύσει την προσωποπαγή φοιτητική οργάνωση «Εγκέλαδος», που έλαβε ποσοστό άνω του 20% και αναδείχθηκε δεύτερη δύναμη μετά την Πανσπουδαστική. Οι κυνηγοί ταλέντων του Συνασπισμού έσπευσαν να τον στρατολογήσουν. Ο τότε πρόεδρος του κόμματος, Νίκος Κωνσταντόπουλος, διέκρινε αμέσως τις δυνατότητες του φοιτητή. Το 1999 εξελέγη πρόεδρος της Νεολαίας του ΣΥΝ, αλλά αρνήθηκε να γίνει επαγγελματικό στέλεχος, να πληρώνεται δηλαδή από το κόμμα. Oπου κι αν συμμετέχει, επιμένει να διατηρεί ένα πεδίο αυτονομίας. Οδηγούσε για χρόνια μηχανή, έπαιζε 5×5, πήγαινε στα ματς του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο, ζούσε στα Εξάρχεια και άκουγε Μάνο Χατζιδάκι, Cesaria Evora και Θανάση Παπακωνσταντίνου.
Στη μάχη της διαδοχής Κωνσταντόπουλου το 2004 δεν εντάχθηκε σε κάποιο στρατόπεδο. Κέρδισε ο Αλέκος Αλαβάνος και του πρότεινε να συνεργαστούν. Με την προώθηση του 30άρη Αλέξη, ο κ. Αλαβάνος ήθελε να μειώσει την επιρροή της παλαιάς φρουράς για να ενισχυθεί ο ίδιος ακόμη περισσότερο. Δύο χρόνια μετά παραμέρισε τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη και επέβαλε τον Τσίπρα ως υποψήφιο δήμαρχο Αθηναίων στις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου 2006 απέναντι στον Νικήτα Κακλαμάνη και στον Κώστα Σκανδαλίδη. Με το σύνθημα «Μπαίνουμε στο παιχνίδι» ήρθε τρίτος με ποσοστό 10,51%. Ο Νικήτας ήταν ο πρώτος νεοδημοκράτης που διέκρινε τις δυνατότητες, αλλά και την ελαστική σχέση με την αλήθεια του επικεφαλής της «Ανοιχτής Πόλης». «Λες ασύστολα ψέματα», τον είχε νουθετήσει σε μια συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου το 2008. Λίγο αργότερα τον κάλεσε στο γραφείο του για να του δώσει ένα δώρο για τη γιορτή του.
Πώς έγινε αρχηγός
Το δώρο του Αλέκου Αλαβάνου ήταν η προεδρία του Συνασπισμού. Ο βετεράνος πολιτικός μετακινήθηκε στην προεδρία του νεοσύστατου κόμματος-ομπρέλα που είχε οραματιστεί και δημιουργήσει, του ΣΥΡΙΖΑ. Υποτίμησε το γεγονός ότι ο Συνασπισμός ήταν η μοναδική συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ με κρατική επιχορήγηση και κοινοβουλευτικές προνομίες. Τα εργαλεία αυτά πέρασαν στον έλεγχο του Τσίπρα. Δεν άργησε να τα αξιοποιήσει για να προσελκύσει τις άλλες συνιστώσες και να απομονώσει τον Αλαβάνο. Oταν του ζήτησε τον λόγο, του έδειξε την πόρτα. Καθαρές δουλειές. Ο Τσίπρας εμπνέει αισθήματα υιοθεσίας, ιδίως σε άντρες άνω των 60 που τον βλέπουν σαν παιδί τους – από τον Αλέκο Αλαβάνο και τον Νίκο Κοτζιά μέχρι τους πρωτεργάτες της «Γέφυρας» με την Κεντροαριστερά. Οι εν λόγω νομίζουν ότι τον επηρεάζουν επειδή εντυπωσιάζονται από την ευγενική συμπεριφορά του. Σταδιακά συνειδητοποιούν το ένστικτο ψυχρού υπολογιστή που κρύβεται πίσω από την εικόνα του ανοιχτόκαρδου πολιτικού.
Στις εθνικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ θα κέρδιζε μόλις 4,6%, αλλά η κρίση χρέους είχε ήδη ξεκινήσει και οι ευκαιρίες που θα παρουσιάζονταν μέσα στην επόμενη τριετία για αύξηση των ποσοστών θα ήταν υπερβολικά πολλές. Τις αξιοποίησε και οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στο διπλό άλμα του 2012. Στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου 2012 έλαβε 26,89% και έχασε από τη Ν.Δ. μόλις με 2,77%. Hταν πλέον αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που θα κέρδιζε τις ευρωεκλογές του 2014 και τις διπλές εκλογές και το δημοψήφισμα του 2015. Η πρώτη φορά Αριστερά ήταν γεγονός. Ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 26 Ιανουαρίου 2015 και έσπευσε στο μνημείο της Καισαριανής για να συμβολίσει ότι πήρε τη σκυτάλη για τη νέα «αντίσταση στους Γερμανούς»…
Οι μεγάλες αντιφάσεις
Για κάποιους ευθύνεται για μια πολιτική νεκρομαντεία επάνω στα λείψανα της δεκαετίας του ’40. Θεμελίωσε την παραλληλία ανάμεσα στην αντιμνημονιακή ρητορική και στον λόγο του ΕΑΜ κατά της γερμανικής κατοχής, αναγκάζοντας τους Eλληνες να ερμηνεύουν την κρίση χρέους μέσα από τα διχαστικά σχήματα του Εμφυλίου. Για κάποιους άλλους, το ρήγμα της δεκαετίας του ’40 προσδιορίζει τους ιδρυτικούς μύθους της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Oταν αριστερίζει ακόμη και η Δεξιά, μόνο ένας πολιτικός που κρατάει στα χέρια του τα σκήπτρα της Αριστεράς θα μπορούσε να εξορκίσει την αντίσταση της κοινής γνώμης στις αυτονόητες απαιτήσεις της συμμετοχής στην Ευρώπη.
Για κάποιους θεωρείται επικίνδυνος ακόμη και για την ίδια τη Δημοκρατία. Η ευκολία με την οποία πρώτα συγκρούστηκε με την Ευρώπη και μετά προσαρμόστηκε με τις πιο σκληρές απαιτήσεις της, προδίδει ότι ίσως θα συνεργαζόταν με την ίδια ευκολία με οποιονδήποτε θα του πρόσφερε υποστήριξη. Αλλά για κάποιους άλλους είναι ένας ανανεωτής της Δημοκρατίας, γιατί τόλμησε να αμφισβητήσει την ευρωπαϊκή ορθοδοξία και το ελληνικό κατεστημένο.
Ακόμη και οι πιο θερμοί υποστηρικτές του αναγνωρίζουν ότι χαρακτηρίζεται από έντονες αντιφάσεις. Ο δεξιοτέχνης του λαϊκισμού κυβέρνησε συχνά με πρωτοφανή περιφρόνηση για το πολιτικό κόστος (μνημόνιο, Πρέσπες). Η εμμονή του ότι η Δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης χειραγωγούνται από ένα σκληρό κατεστημένο τον οδήγησε να συναινέσει σε απόπειρες εκβιασμού των Μέσων και χειραγώγησης της Δικαιοσύνης, που ξεπέρασαν σε σκληρότητα κάθε άλλο κατεστημένο (άδειες καναλιών, στημένη υπόθεση Novartis). Ο πολιτικός που μπορεί ακόμη και να δακρύσει όταν μιλάει στις ιδιωτικές συζητήσεις του για περιστατικά κοινωνικής αδικίας, είναι ο ίδιος άνθρωπος που παθαίνει μπλακ άουτ συναισθηματικής νοημοσύνης όταν απειλείται (Μάτι).
Αυτές τις ημέρες, λίγο πριν κλείσει τα 45, έζησε για πρώτη φορά την εμπειρία της ήττας. Oλοι προεξοφλούν ότι στις 7 Ιουλίου, τέσσερα χρόνια μετά το δημοψήφισμα, «θα αποχαιρετήσει την Αλεξάνδρεια που χάνει», αλλά λίγοι εκτιμούν ότι θα αποχωρήσει από την πολιτική, όπως έκαναν ύστερα από ήττες όλοι οι προκάτοχοί του στη Μεταπολίτευση – πλην Ανδρέα Παπανδρέου. Σε κάθε περίπτωση, ένας επταετής κύκλος διχασμού μοιάζει να κλείνει. Θα ανοίξει ένας καινούργιος, τόσο για την Ελλάδα όσο και για τον Αλέξη Τσίπρα.
Στις 2 Απριλίου 2019, Αλέξης Τσίπρας και Ζόραν Ζάεφ γιορτάζουν τις Πρέσπες με μια σέλφι στα Σκόπια.
Από την εφηβεία στην εξουσία
1990.
Είναι 16 ετών και πρωτοστατεί στις μαθητικές καταλήψεις. Γίνεται ευρύτερα γνωστός. Δίνει συνεντεύξεις σε εφημερίδες και τηλεοπτικά δίκτυα. Εκτοτε θα δηλώνει συγκινημένος όταν θα αναφέρεται στην εποχή αυτή.
2006.
Τρίτος στη μάχη για τον Δήμο Αθηναίων με 10,51%. Η κοινή γνώμη ανακαλύπτει τον «κουλ Αλέξη», που μένει στα Εξάρχεια και κάνει την Αριστερά να φαίνεται μοντέρνα.
2008.
Ο Αλέκος Αλαβάνος μετακινείται στην προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ και προσφέρει στον Αλέξη Τσίπρα την ηγεσία του Συνασπισμού. Θα το μετανιώσει. Μέσα σε ένα χρόνο ο νεαρός προστατευόμενος θα τον εκτοπίσει.
2012.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εδραιώνεται στη δεύτερη θέση και ο Αλέξης Τσίπρας ορκίζεται αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η Αριστερά βάζει πλώρη για την εξουσία.
25 Ιανουαρίου 2015.
Κερδίζει τις εκλογές με 36,34%. Συνεργάζεται με τους ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου και ορκίζεται πρωθυπουργός. Ξεκινάει ένα εξάμηνο σύγκρουσης με την Ευρώπη, που υπολογίζεται ότι κόστισε 100 δισ. ευρώ.
5 Ιουλίου 2015.
Δημοψήφισμα για το πρόγραμμα σταθεροποίησης. Το «Οχι» κερδίζει με 61,31%. Μετατρέπει το «Οχι» σε «Ναι», καθιστώντας διεθνώς γνωστή τη λέξη «kolotoumba».
12 Ιουνίου 2018.
Υπογράφει τη συμφωνία των Πρεσπών με τον Ζόραν Ζάεφ και τους υπουργούς Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ. Η ονομασία Βόρεια Μακεδονία θα αποξενώσει τον ΣΥΡΙΖΑ από μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης.
*πηγή: Έντυπη Καθημερινή