Είναι η αεροπορική εταιρεία που επέστρεψε από τους νεκρούς — και μετά πέθανε ξανά. Όταν η βρετανική περιφερειακή αεροπορική εταιρεία Flybe κατέρρευσε στις 28 Ιανουαρίου, οι πελάτες της ένιωσαν ένα deja vu. Ήταν η δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια που η αεροπορική εταιρεία είχε κηρύξει πτώχευση.
Η Flybe βγήκε στην αγορά για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020, αλλά επανακυκλοφόρησε δύο χρόνια αργότερα με εσωτερικά και διεθνή δρομολόγια στο Ηνωμένο Βασίλειο, πριν αναδιπλωθεί ξανά μετά από μόλις 10 μήνες.
Μόλις τρεις μέρες αργότερα, μια άλλη αεροπορική εταιρεία χρεοκόπησε. Η Flyr — μια νορβηγική αεροπορική εταιρεία — είχε ξεκινήσει τη λειτουργία της μόλις πέρυσι.
«Αν κοιτάξετε τον αριθμό των αεροπορικών εταιρειών που έχουν σταματήσει να λειτουργούν, είναι συγκλονιστικό — και υπήρξαν σημαντικές επιπτώσεις σε έναν τεράστιο αριθμό αεροπορικών εταιρειών» λέει στο CNN ο Steve Ehrlich, πρόεδρος της Pilots Together, μιας φιλανθρωπικής οργάνωσης που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας για να προσφέρει βοήθεια σε πιλότους που είχαν απολυθεί. «Η πανδημία αποκάλυψε ορισμένες από τις αδυναμίες [στις αεροπορικές εταιρείες] που μπορεί να μην είχαμε δει για αρκετό καιρό».
Οι τιμές ανεβαίνουν, οι αεροπορικές εταιρείες πέφτουν
Το 2023 έχει διαφημιστεί ως η χρονιά που τα ταξίδια επιστρέφουν τελικά στην κανονικότητα μετά από τρία χρόνια που είδε τη βιομηχανία να γονατίζει. Αλλά ακριβώς τη στιγμή που σκεφτήκατε ότι ήταν ασφαλές να επιστρέψετε στον αέρα, οι πτωχεύσεις των αεροπορικών εταιρειών επέστρεψαν.
Ταυτόχρονα, οι τιμές ανεβαίνουν. Τα εισιτήρια οικονομικής θέσης έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο 36% για το 2023, σύμφωνα με στοιχεία από το Flight Centre, πρακτορείο κρατήσεων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η πτήση προς ορισμένους προορισμούς έχει καταστεί αδύνατη εάν έχετε έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό. Τα εισιτήρια προς τη Νέα Ζηλανδία, για παράδειγμα, έχουν αυξηθεί κατά 81% από έτος σε έτος, λένε, ενώ οι πτήσεις προς τη Νότια Αφρική από το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο ακριβές κατά 42% στην οικονομική θέση και κατά 70% στη business class. Φυσικά, υπάρχει λόγος και για τους δύο προορισμούς. Τον Φεβρουάριο του 2022, η Νέα Ζηλανδία ήταν κλειστή και η Νότια Αφρική ήταν το επίκεντρο της παραλλαγής Omicron.
Συνολικά, οι κρατήσεις εξακολουθούν να είναι μειωμένες — κατά 22% παγκοσμίως για το πρώτο τρίμηνο του 2023, σε σύγκριση με το 2019, σύμφωνα με την ForwardKeys, η οποία αναλύει δεδομένα από τη βάση έκδοσης εισιτηρίων της Διεθνούς Ένωσης Αερομεταφορών.
Η Καραϊβική υποφέρει λιγότερο — μόλις 3% μειωμένη σε σχέση με τις κρατήσεις του 2019 — ενώ η Ασία-Ειρηνικός εξακολουθεί να υστερεί κατά 46%. Ενδιάμεσα βρίσκονται η Μέση Ανατολή (μείωση 5%), η Αμερική (9%), η Ευρώπη (15%) και η Αφρική (18%).
Ο Olivier Ponti, αντιπρόεδρος της ForwardKeys του pnsights, λέει στο CNN ότι είναι «επιφυλακτικά αισιόδοξος ότι η καλοκαιρινή σεζόν θα είναι εξαιρετικά πολυάσχολη»
Από δισεκατομμυριούχος … εκατομμυριούχος
Η αποτυχία των αεροπορικών εταιρειών δεν είναι κάτι νέο, φυσικά. Υπάρχει μια παλιά παροιμία που λέει ότι ο καλύτερος τρόπος για να γίνεις εκατομμυριούχος είναι να ξεκινήσεις μια αεροπορική εταιρεία… ως δισεκατομμυριούχος.
Ωστόσο, η πανδημία ήταν πιο επιζήμια για τον τομέα των αερομεταφορών από τις υφέσεις, τους πολέμους ή τα τρομοκρατικά περιστατικά.
Από το 2020, όχι λιγότερες από 64 αεροπορικές εταιρείες έχουν σταματήσει τις δραστηριότητές τους, σύμφωνα με τον ιστότοπο AllPlane.tv, το οποίο κρατά έναν απολογισμό. Μια χούφτα έχουν αναβιώσει μετά την ανακοίνωση της χρεοκοπίας ή άλλαξαν ονόματα, αλλά η συντριπτική πλειονότητα έχει φύγει οριστικά από τους αιθέρες.
Και ενώ ο μέσος ταξιδιώτης μπορεί να μην αναγνωρίζει ονόματα όπως Jet Time, NokScoot ή Fly My Sky, ορισμένα μεγάλα ονόματα υπέκυψαν επίσης στην πανδημία — για αρχή, η Alitalia, η πρώην εθνική αεροπορική εταιρεία της Ιταλίας. (Η χώρα έχει τώρα έναν διάδοχο: την ITA Airways.) Η Air Namibia — ένας άλλος εθνικός αερομεταφορέας — έκλεισε επίσης το 2021.
«Έμεινα έκπληκτος που είδα τη μάρκα Alitalia να φεύγει — όχι επειδή ήταν σε υγιή κατάσταση, είχε οικονομικά προβλήματα για πολύ καιρό, αλλά επειδή παρόλα αυτά παρά τα προβλήματα συνέχιζε πάντα να λειτουργεί», λέει ο Miquel Ros, ιδρυτής της AllPlane και συντάκτης.
Ο Ρος είναι αισιόδοξος για μείωση του αριθμού των χρεοκοπιών. Γι’ αυτόν, παρά τους αριθμούς, η πανδημία ήταν λιγότερο ένα Grim Reaper, το δρεπάνι στις αεροπορικές εταιρείες του κόσμου και περισσότερο ένα τράνταγμα για τη βιομηχανία που έκανε τους ήδη εκτοξευόμενους κινητήρες τελικά να σβήσουν.
«Προέτρεψε πολλές αεροπορικές εταιρείες που ήταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση να τα παρατήσουν», λέει.
«Οι περισσότερες από αυτές που απέτυχαν το 2020 ήταν πιθανό να είχαν σταματήσει να λειτουργούν ούτως ή άλλως, λίγο αργότερα. Πολλές ήταν είτε αεροπορικές εταιρείες που είχαν προβλήματα για αρκετό καιρό, είτε εύθραυστα εγχειρήματα που δεν είχαν την κλίμακα και το εύρος για να ανταγωνιστούν μεγάλες εταιρείες» συμπληρώνει.
Ο Ros άρχισε να παρακολουθεί τις πτωχεύσεις αεροπορικών εταιρειών το 2018, όταν 18 παγκόσμιες αεροπορικές εταιρείες κατέρρευσαν. Το 2019, αυτός ο αριθμός εκτοξεύτηκε σε 34. Και πάλι, ήταν σε μεγάλο βαθμό μικρότερες αεροπορικές εταιρείες — Θυμάστε την εταιρεία Insel Air του Κουρασάο; Ο στόλος των τριών Fokker δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί μεγάλους παίκτες.
Συγκριτικά, τα στοιχεία από την πανδημία δεν φαίνονται και τόσο άσχημα. Το 2020 σημειώθηκαν απώλεια 31 αεροπορικών εταιρειών, το 2021 άφησε 19 εκτός δράσης και μέχρι το 2022 είχε πέσει σε 12. Μέσα σε λιγότερο από 1,5 μήνα στο 2023 έχουμε πάντως 3 χρεοκοπίες αερομεταφορέων.