QatarGate: Αλί Μπεν Σαμίχ Αλ Μαρί, ο «άνθρωπος πίσω από όλα» - Το όργανο του Κατάρ στις Βρυξέλλες
Εξάλλου, παρά το επίσημο χαρτοφυλάκιό του, πρόκειται για τον άνθρωπο που έχει, ούτε λίγο ούτε πολύ, αναλάβει να λειτουργεί ως γεφυροποιός μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της χώρας του, σε μία κρίσιμη συγκυρία για το μικροσκοπικό εμιράτο. Είναι κοινός τόπος ότι τα τελευταία οκτώ χρόνια το Κατάρ επιδεικνύει έντονη εξωστρέφεια, γεγονός που του έχει προκαλέσει ποικίλα προβλήματα και με τις γειτονικές αραβικές μοναρχίες και με δυτικά κράτη.
Από τη βελγική εφημερίδα «Le Soir» μέχρι την ιταλική «La Stampa» χύνεται άπλετο μελάνι για τα εκτενή αφιερώματα που γίνονται στο πρόσωπο του Αλί Μπεν Σαμίχ Αλ Μαρί. Οι τίτλοι διαφοροποιούνται, αλλά όλοι αποτυπώνουν όχι μόνο τον κομβικό ρόλο του υπουργού Εργασίας στο σκάνδαλο που κλυδωνίζει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και τις στενές του σχέσεις με τον ίδιο τον εμίρη. Αυτός είναι που τον εμπιστεύτηκε να αναβαθμίσει τη δημόσια εικόνα του Κατάρ διεθνώς και ειδικά στην Ευρώπη. «Πρόσωπο-κλειδί στο QatarGate», «Ο κλειδοκράτορας του σκανδάλου διαφθοράς», «Το δεξί χέρι του εμίρη» και «Ο άνθρωπος που προωθεί τη χώρα του στην καρδιά της Ευρώπης» είναι μόνο κάποιοι από τους τίτλους που συναντάει κανείς στα πλέον έγκριτα ευρωπαϊκά μίντια.
Ενας άνθρωπος για όλες τις εποχές
Λίγες ημέρες νωρίτερα έκλεισε τα πενήντα του χρόνια, καθώς γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1972. Το γεγονός εορτάστηκε με λαμπρότητα, με την παρουσία του ίδιου του εμίρη. Γεγονός που επιβεβαίωνε τη δύναμή του και τον ρόλο του. Πριν αναλάβει το 2021 το χαρτοφυλάκιο Εργασίας ήταν πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Κατάρ. Στο πόστο αυτό, μάλιστα, έμεινε 12 ολόκληρα χρόνια. Ηταν προσωπική επιλογή του πρώην εμίρη, πατέρα του σημερινού. Στο πρόσωπό του είδε έναν ιδανικό εκπρόσωπο της χώρας στο εξωτερικό, έναν μεταρρυθμιστή και έναν άνθρωπο με σχετικά προοδευτικές ιδέες, με δυτικές συνήθειες και δυτικό τρόπο σκέψης.
Παρά την αλλαγή σκυτάλης που έλαβε χώρα το 2013, όταν ανέλαβε τα ηνία του Κατάρ ο νέος εμίρης και νεότερος βασιλιάς σε αραβική μοναρχία του Κόλπου, η επιρροή του Αλί Μπεν Σαμίχ Αλ Μαρί δεν μειώθηκε. Αν και η μετάβαση εξουσίας ήταν βελούδινη, πολλοί ήταν εκείνοι που εκτοπίστηκαν από τις θέσεις τους και αντικαταστάθηκαν εν μία νυκτί από τους έμπιστους του νεαρού Αλ Θάνι.
Ο Αλί Μπεν Σαμίχ Αλ Μαρί, όμως, δεν ακολούθησε την τύχη τόσων και τόσων που απομονώθηκαν. Ο σχεδόν συνομήλικος του νέου εμίρη, σύντομα αναδείχθηκε σε έναν από τους στενότερους συνεργάτες του, αποκτώντας το προσωνήμιο «ο εκλεκτός». Αυτό όχι επειδή έγινε υπουργός Εργασίας έναν χρόνο πριν από το Μουντιάλ, αλλά για τη στενή προσωπική σχέση που καλλιέργησε με τον εμίρη. Ανήκει, άλλωστε, σε μία χούφτα ανθρώπων που έχουν 24ωρη πρόσβαση στον Αλ Θάνι. Είναι μέλος του στενού πυρήνα συμβούλων που ο εμίρης συμβουλεύεται, ακούει με προσοχή, φτάνοντας στο σημείο να έχει αλλάξει ακόμα και γνώμη, στρατηγική ή προσέγγιση μετά από δική του παρέμβαση.
Ο Καταριανός υπουργός Εργασίας είναι διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας. Μιλάει άπταιστα γαλλικά και αγγλικά, ενώ έχει μακρά πορεία στον τομέα της διεθνούς εργασίας και ειδικά σε ό,τι αφορά την προστασία και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. «Είμαι ακτιβιστής», δήλωνε ενώπιον της υποεπιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ευρωκοινοβουλίου τον περασμένο Νοέμβριο.
Αυτό του τον ρόλο επιδείκνυε και στα συχνά δείπνα που είχε στις Βρυξέλλες με ευρωβουλευτές, κοινοτικούς υπηρεσιακούς παράγοντες και διπλωμάτες. Αρνιόταν κατηγορηματικά την ύπαρξη 6.500 νεκρών κατά τη διάρκεια της κατασκευής των έργων υποδομής για τη διεξαγωγή του Μουντιάλ, αναγνωρίζοντας μόνο 400 απώλειες.
Κάθε φορά που συναντούσε κάποιον προφανώς και δεν περιοριζόταν στην ατζέντα του υπουργείου του. Εμφανιζόταν ως εκπρόσωπος του ίδιου του εμίρη, τα αυτιά και τα μάτια του, ο αντ’ αυτού. Σύμφωνα με κοινοτικούς αξιωματούχους στις Βρυξέλλες ήταν ιδιαίτερα συμπαθής. Είχε καλλιεργήσει ένα προσιτό προοδευτικό προφίλ. Μιλούσε τη γλώσσα που άρεσε στους Ευρωπαίους, προτάσσοντας τα δυτικά ιδεώδη. Εβγαζε παθιασμένα λογίδρια για την προαγωγή και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συνήθιζε να λέει ότι «δεν είναι μόνο ηθική αξία αλλά και πολιτικό εργαλείο για την καταπολέμηση της βίας και των ταραχών».
Τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Κατάρ
Κατέληγε ολίγον τι θεατρικά να λέει σχεδόν συγκινημένος ότι το «Κατάρ έχει αλλάξει, το Κατάρ ανήκει στο μέλλον και όχι στο παρελθόν». Αυτός ήταν που είχε αναλάβει την προσχώρηση του Κατάρ σε μια σειρά από διεθνείς συμβάσεις, πρωτόκολλα και χάρτες που σχετίζονται με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της εργασίας του ως προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Κατάρ.
Το 2012 εξελέγη και πρόεδρος της Αραβικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στον Σύνδεσμο των Αραβικών Κρατών. Προηγουμένως είχε επίσης αναλάβει την προεδρία της Sup-Committee on Accreditation (SCA), η οποία ειδικεύεται στην αναθεώρηση και τη διαπίστευση εθνικών ιδρυμάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με τις Αρχές του Παρισιού. Εξελέγη επίσης πρόεδρος του Φόρουμ Ασίας Ειρηνικού για την περίοδο 2013 έως 2015. Επιπλέον, επανεξελέγη πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Κατάρ στη σύνοδό της το 2019.
Εντονη είναι και η παρουσία του στις διάφορες επενδύσεις που είχε κάνει η χώρα του στην Ευρώπη μέσω της Αρχής Επενδύσεων του Κατάρ. Το fund αυτό επενδύει τον πλούτο της μοναρχίας στο εξωτερικό. Μέσω κυρίως αυτού ο εμίρης διείσδυσε οικονομικά παντού στον κόσμο, πραγματοποιώντας τεράστιες επενδύσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη μέχρι την Κίνα.
Τον τελευταίο χρόνο οι επισκέψεις και επαφές του υπουργού Εργασίας στο Ευρωκοινοβούλιο ήταν πιο συχνές. Ηταν αυτός, όμως, που είχε μόλις στα τέλη Οκτωβρίου συναντηθεί και στην Ντόχα με την Εύα Καϊλή. Δεν ήταν η πρώτη τους συνάντηση.
Πίσω από την προώθηση μίας εκμοντερνισμένης εικόνας του Κατάρ με σκοπό τη βελτίωση της διεθνούς εικόνας του εμιράτου, ο υπουργός Εργασίας συμμετείχε και στη σύναψη συμφωνιών με χώρες της Ε.Ε. για πώληση φυσικού αερίου. Πρώτη στη λίστα του ήταν η κατάργηση του καθεστώτος της βίζας για τους πολίτες του Κατάρ που ταξιδεύουν στην Ευρώπη και ειδικά στη ζώνη Σένγκεν.
Κυκλοφορούσε, πάντως, στους διαδρόμους του Ευρωκοινοβουλίου η ατάκα ότι όσο εύκολα ο Αλ Μαρί ψήφιζε μεταρρυθμίσεις στο εργατικό δίκαιο, τόσο δύσκολα τις εφάρμοζε. Ενδεικτικό παράδειγμα, το γεγονός ότι δεν δέχτηκε ποτέ τη δημιουργία ταμείου αποζημίωσης για τους εργάτες που σκοτώθηκαν στα εργοτάξια. «Μα δεν ισχύει ο αριθμός. Μιλάμε για προπαγάνδα, δεν καταλαβαίνετε», είπε με το χαρακτηριστικό μειδίαμα στο πρόσωπό του.
Απ’ ό,τι φαίνεται, πάντως, ο υπουργός Εργασίας, παρά τον θόρυβο γύρω από το όνομά του, συνεχίζει να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του εμίρη που αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή της χώρας στο σκάνδαλο χρηματισμού. Μέλος της διπλωματικής αποστολής του στην Ε.Ε. έκανε λόγο για προκαταλήψεις που οδήγησαν το Ευρωκοινοβούλιο να αποφασίσει την αναστολή όλων των εργασιών που αφορούν τη σύσφιξη των σχέσεων με το εμιράτο του Κόλπου, καθώς και την απαγόρευση εισόδου των εκπροσώπων του στην έδρα του.
Το ερώτημα είναι εάν τα απόνερα του Qatar Gate είναι ικανά να πλήξουν τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης με το εμιράτο και μάλιστα σε μία περίοδο που η Ευρώπη έχει ζωτική ανάγκη από φυσικό αέριο και πετρέλαιο.
Το φυσικό αέριο
Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Ενωση, όσο και να διατείνεται ότι δεν πρόκειται να κάνει πίσω, ούτε να πέσει θύμα εκβιασμού, δεν επιδιώκει να έρθει σε ρήξη με το εμιράτο. Αντιθέτως, έχει ήδη επεκτείνει τις συναλλαγές της με το Κατάρ. Ας σημειωθεί ότι η παραγωγή LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) του Κατάρ αναμένεται να αυξηθεί από 77 εκατομμύρια τόνους ετησίως σε 127 εκατομμύρια έως το 2026. Το εμιράτο υπέγραψε πριν από λίγο καιρό συμφωνία με την Ευρώπη για προμήθεια σημαντικών ποσοτήτων LNG. Δυτικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων της γαλλικής Total Energies και της ιταλικής ENI, συμμετέχουν στην αύξηση της παραγωγής.
Επιπλέον, δεν είναι καθόλου εύκολο να υποκατασταθεί ως προμηθευτής. Πόσο μάλλον όταν εξαιτίας των δυτικών κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας και του Ιράν η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει ήδη διαταραχθεί και επιπροσθέτως το κόστος που καλείται να πληρώσει για τις αναγκαίες ποσότητες είναι πολλαπλάσιο σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν.
Εξάλλου, η αρχική προσδοκία ότι το κενό που δημιούργησε η διακοπή της ροής του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου θα το κάλυπτε το αμερικανικό σχιστολιθικό LNG, δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη. Εκτός των μεγάλων δυσκολιών μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων, το αμερικανικό LNG φτάνει στην Ευρώπη σε πολλαπλάσια τιμή από την αντίστοιχη του ρωσικού φυσικού αερίου που έφτανε μέσω αγωγών. Σύμφωνα, με κοινοτικές πηγές, εάν δεν μεσολαβήσουν εξελίξεις που χαλάσουν τον τωρινό σχεδιασμό, το περιβόητο Qatar Gate θα μείνει σιγά-σιγά πίσω, ώστε να μην προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις της Ευρώπης με το Κατάρ. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν αποφύγει μέχρι τώρα να δώσουν καθησυχαστικές εγγυήσεις στην Ντόχα, φοβούμενοι μήπως υπάρξουν διαρροές και οι ίδιοι εκτεθούν.
Αυτός είναι ο λόγος που το Κατάρ, φοβούμενο ανεξέλεγκτες αποκαλύψεις για το σκάνδαλο χρηματισμού, έφτασε να απειλήσει την Ευρώπη με διακοπή της τροφοδοσίας της με καταριανό LNG. Η Ντόχα θέλει να ακούσει συγκεκριμένες δεσμεύσεις από τις Βρυξέλλες για το πώς θα εξελιχτούν τα πράγματα, αλλά μέχρι τώρα εισπράττει μάλλον θολές απαντήσεις. Γι’ αυτό και πιέζει τα πράγματα. Σύμφωνα με πληροφορίες του γαλλικού αυτή τη φορά Τύπου, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έστειλαν μέσω τρίτων το μήνυμα στον εμίρη ότι πρέπει να κατεβάσει τους τόνους και ότι δεν υπάρχει πρόθεση ούτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να τραβήξουν το σκοινί. Από την άλλη, δεν μπορούν και να κουκουλώσουν το σκάνδαλο.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, το μήνυμα έχει προς το παρόν τουλάχιστον πείσει τον εμίρη να αποφύγει κλιμάκωση, αναμένοντας τις εξελίξεις.
Εξαρχής, άλλωστε, κυριαρχούσε διάθεση ανακωχής και στο Κατάρ, το οποίο επιδιώκει «την ομαλή προσγείωση του σκανδάλου», όπως σχολίασε τις προάλλες Καταριανός διπλωμάτης στον ιταλικό Τύπο, ώστε να μην προκληθεί ανήκεστος βλάβη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, στις σχέσεις Κατάρ – Ευρώπης.
Ο υπουργός Εργασίας, όμως, φαίνεται να πρωταγωνιστεί, έχοντας ήδη εκτεθεί και έτσι κυριαρχεί το ερώτημα μήπως θα είναι αυτός που θα θυσιαστεί σαν άλλη Ιφιγένεια από τη χώρα του; Σε ρεπορτάζ του το «Politico» υποστήριζε ότι παρά την επιμονή του εμιράτου ότι δεν εμπλέκεται, σε περίπτωση που ο θόρυβος δεν καταλαγιάσει σύντομα, ίσως «αδειάσει τον υπουργό του», επιδιώκοντας με εύσχημο τρόπο να περιορίσει το σκάνδαλο στα πρόσωπα που έχουν ήδη με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αναμιχθεί. Το ερώτημα, λοιπόν, παραμένει: θα θυσιάσει ο εμίρης, σαν άλλος Αγαμέμνονας, ένα από τα αγαπημένα του «παιδιά», τον έμπιστο υπουργό του και πολύτιμο μέχρι πρότινος συνεργάτη του Αλί Μπεν Σαμίχ Αλ Μαρί αν αυτό κριθεί απαραίτητο;