Το μανιφέστο της Ρωσίας για το νέο κόσμο - Τέλος η μονοκρατορία της Δύσης - Πολιτισμικός πλουραλισμός και κατάρρευση του δυτικού ηγεμονισμού

Το φετινό φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης δεν ήταν όπως τα προηγούμενα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι βαριές κυρώσεις στη Ρωσία που διαμόρφωσαν απαγορευτικό πλαίσιο για τις δυτικές επενδύσεις ή οικονομικές συνεργασίες στη Ρωσία σήμαιναν ότι ήταν πολύ λιγότεροι οι επισκέπτες σε σχέση με προηγούμενες χρονιές.

Όμως, αυτό δεν απέτρεψε τον Βλαντιμίρ Πούτιν από το να κάνει μια ομιλία που ο πυρήνα της δεν ήταν τόσο να δώσει εικόνα αυτοπεποίθησης παρά τον πόλεμο και τις κυρώσεις (άλλωστε οι εξελίξεις στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή δικαιώνουν τον ρωσικό σχεδιασμό), όσο να προχωρήσει σε μια συνολικότερη αμφισβήτηση της ισχύος και της ηγεμονίας της Δύσης.

Υπεράσπιση της «ειδικής στρατιωτικής επιχειρησης»

Ο Πούτιν για άλλη μια φορά υπερασπίστηκε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία υποστηρίζοντας ότι ήταν δικαιολογημένη και νομιμοποιημένη και αφορούσε την προστασία των πληθυσμών στην ανατολική Ουκρανία και συνολικά την υπεράσπιση του δικαιώματος της Ρωσίας σε μια «ασφαλή ανάπτυξη».

Η «αναφορά σε δύσκολη αλλά επιβεβλημένη και αναγκαία» επιχείρηση αποτύπωσε ταυτόχρονα τη δυσκολία και το κόστος αλλά και το γεγονός ότι η ρωσική κυβέρνηση πιστεύει ότι στο βαθμό που δεν της δίνονταν άλλες εγγυήσεις δεν υπήρχε άλλη επιλογή. 

Μια νέα παγκόσμια τάξη με έμφαση στην εθνική κυριαρχία

Ο Πούτιν υπογράμμισε ότι η βασική ευθύνη είναι με την πλευρά της Δύσης, κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι φέρονται ως «ο εκπρόσωπος του Θεού πάνω στη Γη».

Ο τρόπος που αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων ήταν επίσης χαρακτηριστικός, καθώς υποστήριξε ότι στηρίζονταν στη θέση ότι η Ρωσία δεν έχει οικονομική κυριαρχία. Αντιθέτως, υπογράμμισε ότι η Ρωσία μπορεί να αντέξει τις κυρώσεις και ότι αυτές θα έχουν τελικά αρνητικές επιπτώσεις. Μάλιστα, για την ΕΕ υποστήριξε ότι κινδυνεύει να δει να χάνει πάνω από 400 δισεκατομμύρια εξαιτίας των κυρώσεων. Αντίστοιχα, υποστήριξε ότι το πάγωμα περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας που βρίσκονταν στο εξωτερικό ήταν ως τα παγκόσμια νομίσματα «να αυτοκτονούν».

Ουσιαστικά, αυτό που απέπνεε ως τόνο η ομιλία του Πούτιν, ήταν μια νέα έμφαση σε έναν κόσμο όπου κατά βάση κινούνται κυρίαρχα κράτη ικανά να ασκούν κυριαρχία στο εσωτερικό τους και να χαράσσουν τα ίδια την οικονομική τους πολιτική.

Εξ ου και η αναφορά του ότι οι κανόνες της νέας παγκόσμιας τάξης θα γραφτούν από «ισχυρά και κυρίαρχα κράτη».

Και παρότι ζήτησε ένα είδος «επαναπατρισμού» των ρωσικών κεφαλαίων καλώντας τις ρωσικές εταιρείες να αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό τις επενδύσεις τους στο εσωτερικό της χώρας, υπογράμμισε παράλληλα ότι η Ρωσία ακόμη υποστηρίζει την «ανοιχτή οικονομία» και ότι θα συνεχίσει την οικονομική συνεργασία «με αυτούς που το θέλουν». Για αυτό και φάνηκε αισιόδοξος ότι άλλες εταιρείες θα έλθουν να αντικαταστήσουν αυτές που αποχώρησαν από τη ρωσική αγορά.

α

Ενδιαφέρον είχε και ο τρόπος που ο Πούτιν επέμεινε ότι η συνεργασία με την Κίνα στηρίζεται στις δυνατότητες που αυτή προσφέρει και όχι σε γεωπολιτικούς υπολογισμούς. Η αποστροφή αυτή προφανώς ήθελε να υπογραμμίσει ότι η Ρωσία δεν επιλέγει να αναβαθμίσει τη συνεργασία με την Κίνα επειδή αισθάνεται ευάλωτη και αδύναμη και άρα χρειάζεται μια ισχυρή συνεργασία, αλλά ακριβώς επειδή μπορεί να αποδώσει αυτή η συνεργασία.

Πάντως και η κινεζική πλευρά έσπευσε να υπογραμμίσει τη σημασία που έχει το φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης όπως και τη σημασία που έχει η νέα εμπορική συμφωνία, που αφορά το πετρέλαιο και τα σιτηρά. Μάλιστα, οι δύο χώρες αποφάσισαν να επεκτείνουν ακόμη περισσότερο την ενεργειακή συνεργασία, με την Κίνα να αγοράζει ακόμη περισσότερο φυσικό αέριο και μάλιστα χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα υποδομή σε αγωγούς χωρίς κατασκευή νέων. Το 2021 οι ενεργειακές εισαγωγές της Κίνας από τη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 47,4%. Ούτως ή άλλως η συνεργασία αυτή αναμένεται να βαθύνει το επόμενο διάστημα αφού η Ρωσία δεν χρειάζεται μόνο την Κίνα ως αγορά αλλά και τις υποδομές που προσφέρει, π.χ. σε ζητήματα μεταφορών.

Το τέλος του μονοπολικού κόσμου

Ένα σημείο στο οποίο επέμεινε ο Πούτιν ήταν αυτό του «τέλους της εποχής του μονοπολικού κόσμου». Για τον Πούτιν αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί πλέον η Δύση να θεωρεί ότι μπορεί να επιβάλει τις πολιτικές, οικονομικές και τελικά πολιτισμικές της επιλογές, καθώς δεν μπορεί να συνδυαστεί η πολιτισμική ποικιλότητα του πλανήτη, «ο πλούτος των πολιτισμών» με τα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα που προσπαθεί να εξάγει η Δύση. Για να συμπληρώσει ότι «το λάθος βρίσκεται στην ίδια την ιδέα ότι υπάρχει μία, έστω και ισχυρή, δύναμη με έναν στενό κύκλο κοντινών κρατών, ή όπως επίσης λένε, αυτών που γίνονται δεκτά σε αυτόν, ενώ όλοι οι κανόνες των επιχειρηματικών και διεθνών σχέσεων, όταν χρειαστεί, ερμηνεύονται αποκλειστικά με βάση τα συμφέροντα αυτής της δύναμης, δηλαδή έναν μονόδρομο. Είναι ένα μονομερές παιχνίδι. Ένας κόσμος που στηρίζεται σε τέτοια δόγματα είναι σίγουρα ασταθής».

Αυτό δείχνει ίσως και τον τρόπο που η Ρωσία «διαβάζει» αυτή τη στιγμή τη συγκυρία. Δεν τη διαβάζει μόνο ως πλήγματα, κυρώσεις και απομόνωση από τη Δύση. Ταυτόχρονα τη διαβάζει στη βάση του τρόπου που μπορεί να κατοχυρώνει συσχετισμό στο πεδίο και κυρίως στη βάση του γεγονότος ότι θεωρεί ότι στον πλανήτη υπάρχουν πολλές άλλες δυνάμεις, πέραν αυτών που συνήθως εντάσσουμε στη «Δύση». Άλλωστε, όπως έχει αναφερθεί συχνά, είναι πάντα ενδεικτικός ο αριθμός και το μέγεθος των χωρών που δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.