Να αφυπνίσει την Ε.Ε. επιχειρεί ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ με τη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης, που παρουσιάζει σήμερα στην Ευρωβουλή.
Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την έναρξη των συζητήσεων σε επίπεδο θεσμικών οργάνων και κρατών-μελών για τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν τους επόμενους μήνες, ώστε η Ε.Ε. να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών.
Στο πρώτο μέρος της Λευκής Βίβλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τις «προκλήσεις» που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η ΕΕ σε συνέχεια του «μαύρου» των Βρετανών, της προσφυγικής κρίσης που ανέδειξε την έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και της «ανισότητας» μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης που έφερε στην επιφάνεια η οικονομική κρίση.
Στο επίκεντρο του εγγράφου της Επιτροπής περιλαμβάνονται τα πέντε διαφορετικά σενάρια που αντικατοπτρίζουν πέντε διαφορετικά οράματα για την ΕΕ του 2025, ανάλογα με την ετοιμότητα των κρατών-μελών για ένα «φεντεραλιστικό άλμα» ή διατήρηση του status quo. Τα πέντε σενάρια τιτλοφορούνται ως εξής: «Συνεχίζοντας», «Μόνο ενιαία αγορά», «Όσοι θέλουν περισσότερα να κάνουν περισσότερα», «Λιγότερα αλλά πιο αποτελεσματικά» και, τέλος, «Να κάνουμε πολύ περισσότερα μαζί».
Σενάριο 1: Συνεχίζουμε όπως μέχρι τώρα
Η Ε.Ε., η οποία μετά την αποχώρηση της Βρετανίας απαρτίζεται από 27 κράτη, συνεχίζει στην ίδια πορεία και εστιάζει στην εφαρμογή της μεταρρυθμιστικής της ατζέντας. Το ευρώ θα ενισχυθεί δομικά, τα κράτη-μέλη θα βελτιώσουν τη συνεργασία τους στην άμυνα, στη μάχη κατά της τρομοκρατίας και στην προστασία των εξωτερικών συνόρων. Στην εξωτερική πολιτική, η Ε.Ε. θα μιλά με μια φωνή, αλλά η ενότητα εξακολουθεί να κλυδωνίζεται λόγω εσωτερικών συγκρούσεων.
Σενάριο 2: Η Ε.Ε. περιορίζεται σε μια κοινή εσωτερική αγορά
Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εστιάζουν μόνον στην εμβάθυνση ορισμένων τομέων της εσωτερικής αγοράς, ενώ σε άλλους τομείς θα συμφωνείται μια ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ μεμονωμένων κρατών. Αποκλείεται η κοινή πολιτική σε θέματα όπως το μεταναστευτικό, η ασφάλεια ή η άμυνα. Οι συνέπειες: η εσωτερική αγορά θα μεταβληθεί σε λόγο ύπαρξης της Ε.Ε. Θα συνεχίσει να υφίσταται η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, αλλά ίσως όχι των προσώπων και των υπηρεσιών. Οι εντεινόμενες διαφορές εξασθενούν τις αντιστάσεις σε μια νέα οικονομική κρίση και το ευρώ απειλείται.
Σενάριο 3: Ε.Ε. πολλών ταχυτήτων
Η Ε.Ε. συνεχίζει να υφίσταται στην παρούσα μορφή της, αλλά κάποια κράτη-μέλη συγκροτούν έναν «συνασπισμό των προθύμων» ή περισσότερες ομάδες, που προχωρούν ταχύτερα σε συγκεκριμένους τομείς -όπως στην ασφάλεια, την άμυνα ή το φορολογικό δίκαιο. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας το επιτρέπει ήδη χάρη στον μηχανισμό της «σταθερής δομικής συνεργασίας». Αυτό, βέβαια, οδηγεί σε περισσότερα αποτελέσματα, αλλά χώρες που θέλουν να κάνουν λιγότερα ίσως αποκομίσουν την αίσθηση ότι αποκλείονται.
Σενάριο 4: Εστιάζουμε στα ουσιώδη
Δηλαδή να εξετάζονται μαζί ορισμένες προτεραιότητες: όχι να γίνονται λιγότερα, αλλά περισσότερα σε έναν μειωμένο αριθμό τομέων, όπως η φύλαξη χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων στην Ε.Ε., μια κοινή φωνή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και η εγκαθίδρυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης. Άλλες προτεραιότητες είναι η στενότερη συνεργασία σε τομείς, π.χ., καινοτομίας, εμπορίου και ασφάλειας. Το πρόβλημα με αυτό το σενάριο είναι να μπορέσουν να συμφωνήσουν τα κράτη-μέλη στους τομείς που θέλουν στενότερη συνεργασία.
Σενάριο 5: Η μεγάλη συνεργασία
Οι «27» θα κάνουν πολύ περισσότερα από κάθε άλλη φορά σε όλους τους τομείς. Αυτό σημαίνει μια ομοσπονδιακή Ε.Ε. Αυτή η επιλογή φαίνεται πως προκρίνεται από την Κομισιόν, έστω κι αν ορισμένοι τη θεωρούν ουτοπική. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η Ε.Ε. θα βασίζεται περισσότερο στις δικές της δυνατότητες (π.χ. θα συγκεντρώνει έσοδα μέσω κοινής φορολογίας), θα μιλά εν ονόματι όλης της Ευρώπης, για τομείς όπως το εμπόριο και η εξωτερική πολιτική, ενώ θα αναλάβει και ηγετική θέση στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και σε ανθρωπιστικά θέματα. Θα υπάρχει πολύ ταχύτερη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες, ωστόσο η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος αποξένωσης μεριδίου της κοινωνίας που νιώθει ότι η Ε.Ε. στερείται νομιμότητας.
Σημειώνεται ότι η Λευκή Βίβλος που παρουσιάζει σήμερα ο κ. Γιουνκέρ είναι η συνεισφορά της Κομισιόν στο διάλογο που θα ξεκινήσει σε επίπεδο ευρωπαίων ηγετών στη Σύνοδο Κορυφής της Ρώμης στις 25 Μαρτίου. Μια ημερομηνία συμβολική δεδομένου ότι πριν από ακριβώς 60 χρόνια στην ιταλική πρωτεύουσα τα έξι ιδρυτικά μέλη υπέγραψαν τη Συνθήκη για τη σύσταση της ΕΟΚ, η μετεξέλιξη της οποίας είναι η σημερινή Ε.Ε.