Σύμφωνα με αναλυτικό ρεπορτάζ του BBC, ο λαός της Ελλάδας βρίσκεται αντιμέτωπος με περαιτέρω οικονομικές δυσκολίες, που αναμένεται να κρατήσουν χρόνια, μετά τη συμφωνία της Ευρωζώνης για τους όρους ενός τρίτου προγράμματος διάσωσης.
Η συμφωνία, αναφέρει το BBC, περιλάμβανε περισσότερες αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών, παρότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία υποσχόμενη να βάλει τέλος σε ό,τι περιέγραφε ως «εξευτελιστική και επίπονη» λιτότητα.
Με τη χώρα να έχει υπομείνει ήδη πολύχρονη οικονομική συστολή, μετά την ανάλογη παγκόσμια ραγδαία πτώση, το βρετανικό δίκτυο διερωτάται: πόσο μοιάζει το μαρτύριο της Ελλάδας με άλλες υφέσεις και πώς έχουν επηρεαστεί οι ζωές των πολιτών, αναρωτιούνται οι αρθρογράφοι του βρετανικού δικτύου.
Η μακρά ύφεση
Κατά γενική πλέον συμφωνία, η οικονομική κρίση που έχει υποστεί η Ελλάδα βρίσκεται στην ίδια κλίμακα με την αμερικανική Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ’30.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της ελληνικής κυβέρνησης, η οικονομία συνεστάλη αρχικά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 και έκτοτε –πέρα από μια αδύναμη ανάπτυξη το 2014– συστέλλεται συνεχώς. Η ύφεση έχει αφαιρέσει περίπου το 1/4 από το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας – πρόκειται για τη μεγαλύτερη συστολή αναπτυγμένης οικονομίας από τη δεκαετία του ’50.
Παρότι η ελληνική ύφεση δεν ήταν τόσο βαθιά όσο η Μεγάλη Ύφεση, έχει διαρκέσει περισσότερο και πολλοί παρατηρητές πιστεύουν πλέον ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα μειωθεί περαιτέρω το 2015.
Λιγοστεύουν οι θέσεις εργασίας
Είναι ολοένα και πιο δύσκολη η εύρεση εργασίας στην Ελλάδα – ιδίως για τους νέους. Ενώ το 1/4 του πληθυσμού είναι άνεργοι, η ανεργία στους νέους καλπάζει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα.
Οι μισοί νέοι κάτω των 25 ετών είναι άνεργοι. Σε κάποιες περιοχές μάλιστα της δυτικής Ελλάδας το ποσοστό της νεανικής ανεργίας ξεπερνά κατά πολύ το 60%.
Ακόμα χειρότερα, και η μακροχρόνια ανεργία βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα στην Ελλάδα.
Το να είναι κανείς εκτός εργασίας για μεγάλες περιόδους έχει σοβαρές συνέπειες, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Όσο περισσότερο καιρό παραμένει άνεργος τόσο λιγότερο κατάλληλος για εργασία γίνεται. Η δε επανένταξη στο εργατοδυναμικό επίσης γίνεται πιο δύσκολη και ακριβή.
Οι νέοι άνθρωποι έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα από τη μακροχρόνια ανεργία: ένας στους τρεις είναι άνεργος πάνω από έναν χρόνο.
Επιπλέον, ύστερα από δύο χρόνια εκτός εργασίας, οι άνεργοι χάνουν και την ασφάλιση υγείας.
Η ανυποχώρητη ανεργία σημαίνει επίσης ότι τα συνταξιοδοτικά ταμεία λαμβάνουν λιγότερες εισφορές από τον εργαζόμενο πληθυσμό. Καθώς περισσότεροι Έλληνες δεν έχουν δουλειά, περισσότεροι συνταξιούχοι πρέπει να συντηρήσουν οικογένειες με μειωμένο εισόδημα.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης, το 45% των συνταξιούχων λαμβάνουν μηνιαίως λιγότερα από το όριο της φτώχειας των 665 ευρώ.
Καταρρέουν τα εισοδήματα
Οι Έλληνες αντιμετωπίζουν επίσης πτώση των μισθών.
Την πενταετία από το 2008 ως το 2013 οι Έλληνες έγιναν κατά μέσο όρο 40% φτωχότεροι, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ τα οποία ανέλυσε το Reuters. Πέρα από την απώλεια θέσεων εργασίας και τη μείωση των μισθών, η πτώση μπορεί να εξηγηθεί επίσης από τις μεγάλες περικοπές στα επιδόματα και στις κοινωνικές παροχές προς τους εργαζομένους.
Το 2014 το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στην Ελλάδα υποχώρησε κάτω από τα επίπεδα του 2003.
Η αύξηση της φτώχειας
Όπως συμβαίνει στη διάρκεια όλων των υφέσεων, οι φτωχοί και οι ευάλωτοι έχουν πληγεί περισσότερο. Ένας στους πέντε Έλληνες υφίσταται σοβαρή στέρηση υλικών αγαθών, μέγεθος που έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 2008.
Σχεδόν 4 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στην Ελλάδα, πάνω από το 1/3 του συνολικού πληθυσμού της χώρας, χαρακτηρίστηκαν ως αντιμέτωποι «με τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού» το 2014.
Σύμφωνα με τον δρ. Πάνο Τσακλόγλου, οικονομολόγο και καθηγητή της ΑΣΟΕΕ, η κρίση έχει αποκαλύψει την έλλειψη δικτύων κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα.
«Το κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα είναι ιστορικά πολύ αδύναμο, καθοδηγούμενο κυρίως από πελατειακούς υπολογισμούς παρά από αξιολόγηση αναγκών. Στο παρελθόν δεν υπήρχε πραγματικά επείγουσα ανάγκη γιατί σπάνια υπήρχαν ιδιαίτερα εκρηκτικές κοινωνικές συνθήκες. Η οικογένεια υποκαθιστούσε το κράτος πρόνοιας» δηλώνει ο ίδιος στο BBC.
Συνήθως, αν ένας νέος ή μια νέα έχανε τη δουλειά του/της ή δεν μπορούσε να βρει δουλειά μετά την αποφοίτηση, θα υποστηριζόταν από την οικογένεια μέχρι να βελτιωθεί η κατάσταση.
Καθώς όμως ολοένα περισσότεροι άνθρωποι μένουν άνεργοι και οι συντάξεις περικόπτονται, στο πλαίσιο της λιτότητας που έχει επιβληθεί στην Ελλάδα από τους πιστωτές της, ο μέσος Έλληνας αισθάνεται τις επιπτώσεις.
«Αυτό έχει οδηγήσει πολύ περισσότερους ανέργους στη φτώχεια πολύ πιο γρήγορα» προσθέτει ο δρ Π. Τσακλόγλου.
Περικοπές σε στοιχειώδεις υπηρεσίες
Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι από τις δημόσιες υπηρεσίες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Υπολογίζεται ότι 800.000 Έλληνες δεν έχουν πρόσβαση σε γιατρούς και φάρμακα επειδή είναι ανασφάλιστοι ή φτωχοί.
Μια έκθεση του 2014 της ιατρικής επιθεώρησης «Lancet» επισήμανε τις ολέθριες για την κοινωνία και την υγεία συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της επακόλουθης λιτότητας στον πληθυσμό της χώρας.
Σε καιρό αυξημένης ζήτησης, έλεγε η έκθεση, «η κλίμακα και η ταχύτητα της επιβληθείσας μεταβολής έχουν περιορίσει τη δυναμικότητα του δημόσιου συστήματος υγείας, ώστε να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του πληθυσμού».
Ενώ ένας αριθμός κοινωνικών πρωτοβουλιών και κλινικών που βασίζονται σε εθελοντές έχουν εμφανιστεί για να απαλύνουν το πρόβλημα, πολλά κέντρα πρόληψης και θεραπείας για χρήστες ναρκωτικών, καθώς και ψυχιατρικές κλινικές, έχουν αναγκαστεί να κλείσουν λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό τους.
Τα δε περιστατικά μόλυνσης από τον HIV μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ουσιών αυξήθηκαν από 15 το 2009 σε 484 το 2012.
Ψυχική ευεξία
Η κρίση φαίνεται πως έχει επιδράσει αρνητικά και στην ευεξία των πολιτών.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης σχεδόν τριπλασιάστηκε, από το 3% στο 8% του πληθυσμού, την τριετία ως το 2011, στο ξεκίνημα της κρίσης.
Ενώ αρχίζει από σχετικά χαμηλό αριθμό, ο δείκτης των αυτοκτονιών αυξάνεται κατά 35% στην Ελλάδα μεταξύ 2010 και 2012, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στη «Βρετανική Ιατρική Επιθεώρηση» (BMJ).
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι αυτοκτονίες στον ενεργό πληθυσμό συμπίπτουν με τα μέτρα λιτότητας.
Οι ελληνικοί κρατικοί και μη κερδοσκοπικοί πάροχοι υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν αναγκαστεί να περιορίσουν τη λειτουργία τους, να κλείσουν ή να μειώσουν το προσωπικό τους, ενώ τα σχέδια ανάπτυξης υπηρεσιών παιδοψυχιατρικής έχουν εγκαταλειφθεί.
Η χρηματοδότηση του τομέα της ψυχικής υγείας μειώθηκε κατά 20% μεταξύ 2010 και 2011, και κατά 55% ακόμη το επόμενο έτος.
Brain drain: Η αποδημία του εξειδικευμένου δυναμικού
Αντιμέτωποι με την προοπτική των μειωμένων εισοδημάτων ή της ανεργίας, πολλοί Έλληνες αναγκάστηκαν να αναζητήσουν αλλού εργασία. Την τελευταία πενταετία ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει μειωθεί, περίπου κατά 400.000.
Μια μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι περισσότεροι από 120.000 επαγγελματίες, συμπεριλαμβανομένων γιατρών, μηχανικών και επιστημόνων, είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα από το ξεκίνημα της κρίσης το 2010.
Πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου διαπίστωσε ότι από όσους μετανάστευσαν οι 9 στους 10 είναι κάτοχοι πτυχίου πανεπιστημίου, ενώ από αυτούς πάνω από το 60% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο και το 11% διδακτορικό.
Λίγο μετά τα 30 της η Φωτεινή Πλούμπη έχασε τη δουλειά της ως υπεύθυνη αποθήκης στην Αθήνα, καθώς ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης δεν μπορούσε πλέον να πληρώνει το προσωπικό του.
Αφού πέρασε έναν χρόνο αναζητώντας νέα εργασία την Ελλάδα, μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2013 και αμέσως βρήκε δουλειά ως επιχειρηματική αναλύτρια στο Λονδίνο.
«Δεν είχα άλλη επιλογή από το να φύγω, αν ήθελα να δουλέψω, δεν υπήρχε για μένα καμία προοπτική εργασίας στην Ελλάδα. Πολύ θα ήθελα να επιστρέψω, όλη μου η ζωή είναι εκεί. Αλλά η λογική με σταματά την ίδια στιγμή» δηλώνει η ίδια. «Στο Ηνωμένο Βασίλειο μπορώ να τα βγάλω πέρα – στην Ελλάδα ούτε αυτό δεν μπορώ να κάνω.»
