Τα θεσμικά της οικονομίας: Τρεις μεγάλες δικαστικές αποφάσεις με διαφορετικό οικονομικό αντίκρυσμα

του Κώστα Μποτόπουλου*

Τρεις μεγάλες δικαστικές αποφάσεις με -διαφορετικού είδους- οικονομικό αντίκρυσμα αυτή τη βδομάδα.

Αναδρομικά. Η εγχώρια απόφαση προέρχεται από το Συμβούλιο της Επικρατείας, ήταν αναμενόμενη και αφορά στα αναδρομικά που οφείλει το κράτος στους συνταξιούχους λόγω των περικοπών από το δεύτερο Μνημόνιο και το “νόμο Κατρούγκαλου”.  Σε μια ζυγισμένη και σπονδυλωτή απόφανση, το Δικαστήριο, πατώντας στα χνάρια προηγούμενων σχετικών κρίσεων του, “έσπασε” τις χρονικές περιόδους και τις νομικές βάσεις, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι:

• οι μεν εκ του Μνημονίου περικοπές (περίοδος 2012 ως 2015) ήταν αντισυνταγματικές και τα αντιστοιχούντα ποσά πρέπει να επιστραφούν σε όσους προσέφυγαν εναντίον τους,
• ο δε νόμος Κατρούγκαλου περιείχε μεν ορισμένες παράνομες περικοπές, αλλά, στο ρυθμιστικό του ασφαλιστικού σκέλους του, ήταν, όπως είχε ξαναπεί το δικαστήριο, συνταγματικός.

Χρήματα μπορούν να αναμένουν όσοι προσέφυγαν ως το 2015 και όσοι προσφύγουν σήμερα -αλλά μόνο για το διάστημα μεταξύ 2015 και 2016. Το συνολικό ποσό για το ελληνικό δημόσιο θα φθάσει κοντά στα 4 δισ., αν, όπως ανήγγειλε ήδη ο Υπουργός Επικρατείας, αποφασίσει να τα δώσει σε όσους τα δικαιούνται με βάση τις αποφάσεις και ανεξαρτήτως προσφυγών. Μένει το τεράστιο πολιτικό ζήτημα από το -τόσο- καθυστερημένο “ξήλωμα” των Μνημονίων για κάποιες μόνο κοινωνικές ομάδες και από την επιρροή του στη -διαφορετική- δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.

***

Καταδρομικά. Δυο “βαριές” αποφάσεις προέρχονται από το πρώτο και το δεύτερο σε τάξη ευρωπαικό δικαστήριο. Το Δικαστήριο της Ευρωπαικής Ένωσης θεώρησε άκυρη τη συμφωνία “Ασπίδα Προστασίας” μεταξύ Ευρωπαικής Ενωσης και Ηνωμένων Πολιτειών, που επέτρεπε σε ευρωπαικές επιχειρήσεις τεχνολογίας να μεταβιβάζουν προσωπικά δεδομένα ευρωπαίων υπηκόων σε αντίστοιχες αμερικανικές εταιρίες. Ο λόγος: το επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων στις ΗΠΑ θεωρήθηκε ότι βρίσκεται σε αισθητά χαμηλότερο επίπεδο από ό,τι στην Ευρωπαική Ενωση.

Ένα χρόνο μετά την ακύρωση και της προηγούμενης σχετικής συμφωνίας (“Ασφαλής Λιμένας”), και πατώντας πάνω σε γνωματεύσεις εξειδικευμένων διεθνών οργανισμών, η απόφαση, που αφορά στη συμφωνία εν συνόλω και όχι στη δυνατότητα μεμονωμένων αμερικανικών επιχειρήσεων να λαμβάνουν τα δεδομένα εφόσον έχουν εσωτερικούς κανόνες συμμόρφωσης με τις ευρωπαικές νόρμες, θέτει μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα: ευθέως επηρεάζουν την -ιδιαίτερα στενή- σχέση μεταξύ προσωπικών δεδομένων και τεχνολογικής προόδου και εμμέσως καλούν τις αμερικανικές αρχές για την υιοθέτηση ενός “αμερικανικού GDPR”.

***

Παραδρομικά. Η τρίτη απόφαση έχει το μεγαλύτερο πολιτικό βάρος αλλά είναι και, υπό κάποια έννοια, η πιο “άδικη”. Το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαικής Ένωσης ακύρωσε το μεγάλο πρόστιμο (14,3 δισ.) που είχε επιβάλει στην Apple το 2016 η Ευρωπαική Επιτροπή δια της αρμόδιας τότε Επιτρόπου, και σημερινής Αντιπροέδρου, Μargrethe Vestager, έχοντας κρίνει ότι είχε τύχει παράνομης φορολογικής μεταχείρισης εκ μέρους της Ιρλανδικής κυβέρνησης.

Κατά το Δικαστήριο, υπήρχε πράγματι πρόβλημα αθέμιτου ανταγωνισμού (είναι σπάνιο οι δικαστές να αισθανθούν την ανάγκη να περιλάβουν σε μια απόφαση εκφράσεις όπως “λυπούμαστε”), όμως η Επιτροπή δεν κατάφερε να αποδείξει ότι το φορολογικό πλεονέκτημα που -αναμφίβολα- παρασχέθηκε στον τεχνολογικό κολοσσό ήταν “επιλεκτικό” (μόνο σε αυτή την εταιρία), ενώ έκανε λάθος και ως προς τη νομική θεμελίωση.

Οι υπερεξειδικευμένοι φοροδικηγόροι της Apple κατανίκησαν τους ευρωπαίους συναδέλφους τους και τα μεγάλα συμφέροντα επικράτησαν προσωρινά του κοινοτικού Ιαβέρη. Τεράστιο μάθημα για τη σχέση δίκαίου, πολιτικής και οικονομίας, που έχει απόλυτη εφαρμογή και στη μάχη που άρχισε αυτές τις μέρες στην Ένωση για το “πακέτο” και το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Και έναντι της Apple και έναντι των “τσιγγούνηδων”, που επιμένουν στα δόγματά τους ακόμα και μέσα στην πανδημία, οι φιλευρωπαικές δυνάμεις, και στα τρία πεδία, θα έχουν τη δυνατότητα για μια -δύκολη- ρεβάνς.

• * Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρ. Ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύμβουλος Διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και εταίρος στη δικηγορική εταιρία «Λαμπαδάριος και Συνεργάτες».
• Τα σχόλιά του στο economico.gr δημοσιεύονται κάθε Σάββατο.