Η Ευρώπη σε αναζήτηση του εαυτού της

Σε μία εποχή στην οποία οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά και η παγκόσμια κοινότητα «κατασκευάζει» διαδικασίες και πρακτικές ορισμού της ταυτότητας κάθε πολιτικής οντότητας, τίθεται το μείζον πολιτικό ερώτημα: τα χρόνια της μεταπολεμικής ιστορικής φάσης (1950-2020) τίθενται στο ιστορικό περιθώριο και ξεκινάμε από την αρχή;

Στο θεμελιώδες αυτό ερώτημα για την ύπαρξη της παγκόσμιας πολιτικής κοινωνίας στις μέρες μας (δηλαδή κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα) η απάντηση δεν μπορεί να είναι οντολογική, αλλά πρωτίστως πραγματολογική – επικοινωνιακή. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να σκεφθούμε την εμπειρική κατάσταση της Ευρώπης μετά τον πόλεμο (1950) και την κατάσταση της Ευρώπης σήμερα (2020).

Η Ευρώπη ως ιδέα επινοήθηκε από τον Husserl, ο οποίος το έτος 1935, έδωσε δύο διαλέξεις στη Βιέννη και υποστήριξε, ότι ως Ευρώπη δεν ορίζεται κάποια γεωγραφική περιοχή στον πλανήτη, ούτε κάποια ιστορική φάση της ανθρωπότητας. Η Ευρώπη ως καθ’ εαυτή οντότητα, συνιστά την «συνείδηση της ανθρωπότητας»: είναι η ιστορική αλληλουχία ελλόγων στόχων.

Πράγματι, κανείς δεν αμφισβητεί αυτή την μείζονα φιλοσοφική επινόηση του Husserl σχετικά με την Ευρώπη. Και πράγματι κανείς, είτε είναι ιστορικός είτε δεν έχει παρά την στοιχειώδη ιστορική γνώση, δεν έχει επίγνωση του ιστορικού γεγονότος, ότι η Ευρώπη από τα μέσα του 17^ου αιώνα (έτος: 1650) μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα (έτος: 1950) ορίζεται ως πεδίο πολεμικών μαχών. Ή μήπως κάνω λάθος και θα έπρεπε να πω: η Ευρώπη είναι ο ίδιος ο πόλεμος;

Κατά τον Husserl η Ευρώπη ως γεωγραφική και ως ιστορική περιοχή, διαμορφώνεται τελικά σε πολιτική οντότητα, κατά τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα (έτος 1848) και έκτοτε η ιστορική συνέχεια δεν είναι παρά «ιστορική αλληλουχία ελλόγων στόχων». Αυτό σημαίνει ίδρυση της αντιπροσωπευτικής σχέσης, των θεσμών του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους κ.λπ.

Μετά τον πόλεμο, τίθεται εξ αρχής το ζήτημα της Ευρώπης ως πρόβλημα ειρήνης των λαών και όχι ως πραγματολογική συνέχεια των «ελλόγων στόχων» κατά τον Husserl.

Υποστηρίζω λοιπόν, την φιλοσοφική άποψη, η οποία λέει, ότι εάν ο φασισμός του Χίτλερ και το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς του, αποτελεί ένα ιδιότυπο πολιτικό στιγμιότυπο στην ευρωπαϊκή ιστορία, επειδή στην πρώτη φάση του ήταν κοινοβουλευτική οντότητα και μετά έγινε απολυταρχισμός, αυτό δεν σημαίνει ότι οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες, δεν μπορούν να «κατασκευάσουν» τον πολιτικό εαυτό τους με τα συνειδησιακά υλικά της δημοκρατικής παράδοσης.

Μετά τον πόλεμο, ο φιλόσοφος Jürgen Habermas, προσπάθησε να αναδημιουργήσει την Ευρώπη στο επίπεδο της ηθικο-πολιτικής πρακτικής. Στο βιβλίο του: «Ach Europa» (Άχ Ευρώπη: 2008), καταγράφεται η υπαρξιακή αγωνία ολόκληρου του ευρωπαϊκού κόσμου: κοινωνίας, ατόμων, λαών κ.λπ. για την Ευρώπη ως ορθολογική οντότητα.

Το μείζον πολιτικό ερώτημα των ευρωπαίων πολιτών διατυπώνεται ως εξής: Η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να είναι η «συνείδηση της οικουμένης» κατά τον Husserl και η «επικοινωνιακή πράξη» του κόσμου μας κατά τον Habermas ή μήπως θα μετατραπεί σε κοινωνική πρακτική «εθνοτικών αυτοπροσδιορισμών»; Το ριζοσπαστικό αυτό ερώτημα είναι και το διακύβευμα των επικείμενων εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι ψηφοφόροι για το Ευρωκοινοβούλιο, θα πρέπει να αποφασίσουν για την ανασύσταση της Ευρώπης, κατά τον Ηusserl και για την επανίδρυσή της ως «επικοινωνιακή πράξη», κατά τον Habermas. Όλα τα άλλα ζητήματα τοποθετούνται σε δεύτερη μοίρα. Οι ευρωπαίοι πολίτες κατά τις επικείμενες εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, αποφασίζουν για την πολιτική ταυτότητα της Ευρώπης, όχι με τους όρους ενός «ταυτοτικού ζητήματος», αλλά με τους πραγματολογικούς όρους της ιστορικής συνέχειας της δημοκρατικής, της πολιτικής, της ορθολογικής Ευρώπης.