Αλέξης Τσίπρας – Ανδρέας Παπανδρέου: Ιστορικοί Συνειρμοί σε 40 χρόνια Εξωτερικής Πολιτικής
Με αφορμή την ενεργό συμμετοχή του Αλέξη Τσίπρα στις επικήδειες τελετές για τον Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα, όπου μετείχαν κυρίως ηγέτες της Λατινικής Αμερικής και της Κίνας, με ηχηρή την απουσία των ΗΠΑ και των άλλων Ευρωπαίων ηγετών, θυμηθήκαμε άλλες εποχές των διεθνών μας σχέσεων, όταν πριν από 32 χρόνια ο Ανδρέας Παπανδρέου συμμετείχε, ως ένας εκ των έξι ηγετών των τεσσάρων ηπείρων στην «Κίνηση των Έξι», με τη γενική ατζέντα του αντι-ιμπεριαλισμού, της παγκόσμιας ειρήνης και του αφοπλισμού των υπερδυνάμεων.
Στην κίνηση αυτή, εκτός από τον Παπανδρέου συμμετείχαν οι Πρόεδροι της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν, του Μεξικού Μιγκέλ Ντελαμαντρίτ και της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε, καθώς και οι πρωθυπουργοί της Σουηδίας Ούλοφ Πάλμε και της Ινδίας Ίντιρα Γκάντι, την οποία, μετά τη δολοφονία της το 1984, διαδέχτηκε ο γιος της, Ρατζίβ Γκάντι.
Η Κίνηση ανακοινώθηκε στις 22 Μαΐου 1984 και ως κύρια θέση είχε την διαμαρτυρία κατά του προγράμματος «Πόλεμος των Άστρων» των ΗΠΑ, της διακυβέρνησης Ρόναλντ Ρέηγκαν. Τότε ο Ανδρέας Παπανδρέου σε συνέντευξή του στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS είχε δηλώσει ευθέως τη διαφωνία του με την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ρέηγκαν.
Εκτός της Κίνησης των Έξι, ο Παπανδρέου διατηρούσε εξαιρετικές σχέσεις με τον Γιάσερ Αραφάτ, του τότε μη αναγνωρισμένου επισήμως από τα Ηνωμένα Έθνη PLO, Οργανισμού για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, αλλά και με τον δικτάτορα της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, για τον οποίο είχε δηλώσει μάλιστα το 1977 ότι δεν πρόκειται για δικτάτορα, αλλά για μια διακυβέρνηση στα πρότυπα του δήμου των αρχαίων Αθηναίων»! Η στάση αυτή είχε ως συνέπεια την όξυνση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ. Επίσης καλές σχέσεις είχε με ολοκληρωτικές κυβερνήσεις Αφρικανικών κρατών, όπως τον δικτάτορα Ιντί Αμίν της Ουγκάντα.
Αλλά και στην Ευρώπη τα πράγματα ήταν αντιφατικά, καθώς ο Παπανδρέου είχε αποκηρύξει το πολιτικό κίνημα του Λεχ Βαλέσα στην Πολωνία, συντασσόμενος με το καθεστώς Γιαρουζέλσκι. Ανάλογα καλές ήταν και οι σχέσεις με την Γιουγκοσλαβία του Σλόμποταν Μιλόσεβιτς!
Πολλοί υποστήριξαν την «αδέσμευτη» στάση του Ανδρέα Παπανδρέου, ενάντια στο δόγμα «Ανήκωμεν εις την Δύση» του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που έφερε όμως σε οριακό σημείο τις σχέσεις της Ελλάδας έναντι των ΗΠΑ και των ΝΑΤΟικών Συμμάχων, αλλά και πολλών ηγεσιών Ευρωπαϊκών κρατών, με εξαίρεση την διακυβέρνηση Φρανσουά Μιτεράν (Γαλλία), Φελίπε Γκονζάλες (Ισπανία) και Ούλοφ Πάλμε (Σουηδία).
Η εξωτερική πολιτική Παπανδρέου περιείχε φαινομενικά ρεαλιστικά στοιχεία, κυρίως αναφορικά με τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις (ο φίλος του εχθρού μου είναι εχθρός) αλλά και ιδεολογικές εμμονές, όντας φιλική προς σοσιαλιστικά καθεστώτα και αντίθετη προς νεοφιλελεύθερα (Ρέηγκαν, Θάτσερ). Ιδεοληπτικές εμμονές της προ-κυβερνητικής περιόδου του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’70 όπως το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο» ξεθώριασαν με την πάροδο του χρόνου, καθώς το Κοινοτικό Χρήμα μέσω ΜΟΠ και ΚΠΣ εισέρρεε αφειδώς στη χώρα. Ακόμα και οι Ελληνοαμερικανικές σχέσεις εξομαλύνθηκαν μετά την εκλογή Κλίντον το 1993, ωστόσο οι σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ παρέμειναν τεταμένες, όσο το Ισραήλ εξακολουθούσε να διατηρεί ειδικές σχέσεις με την Τουρκία. Με την τελευταία, οι σχέσεις της Ελλάδας έφτασαν πολλές φορές στα πρόθυρα ρήξης, όπως με το επεισόδιο «Χόρα» το 1976 και αργότερα με το «Σισμίκ» το 1987, ενώ η Ελλάδα εμφανιζόταν να υποστηρίζει το αυτονομιστικό Κουρδικό κίνημα του PKK, μέχρι και την παράδοση του ηγέτη του, Οτζαλάν στις Τουρκικές Αρχές, από την κυβέρνηση Σημίτη το 1999, ο οποίος, αν και Πρωθυπουργός κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, αναθεώρησε ριζικά τις πολιτικές επιλογές του προκατόχου του και σε αυτό το ζήτημα.
Στην παρούσα φάση, είναι αβέβαιο τι μπορεί να προσφέρει στην Ελλάδα η συμμαχία με μέλη της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, πρόεδρος της οποίας κατά ιστορική ειρωνεία είναι ο Γιώργος Α. Παπανδρέου ή οι «εναλλακτικές» προσεγγίσεις του ΣΥΡΙΖΑ με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Βενεζουέλα των Τσάβες Μαδούρο και η Κούβα των Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο. Ενδεχομένως να έχουν γίνει σημαντικά βήματα, μετά και το πρόσφατο επίσημο ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα, στην προσέγγιση με την καπιταλιστική – πλην όμως Λαϊκή – Δημοκρατία της Κίνας και την κατάληξη σε συμφωνία με την COSCO. Παραμένει ανοιχτός ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων της Ελλάδας με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και η αξιοποίηση των καλών σχέσεων με την Ρωσία του Πούτιν, αν πρέπει να αναζητηθεί «τρίτος δρόμος» στα αδιέξοδα που εγκυμονούν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
