Την άνοιξη του 2020, η “long Covid” δεν είχε καν όνομα. Στην πρώτη έξαρση της πανδημίας, οι ερευνητές εστίασαν στις άμεσες, βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις των λοιμώξεων από κορωνοϊό και οι γιατροί δεν έδιναν ιδιαίτερη σημασία στα συμπτώματα των ασθενών με «μακρά Covid», οι οποίοι, με τη σειρά τους, δεν μπορούσαν να βρουν υποστήριξη σε κάποια οργανωμένη δομή.
Τώρα, μετά από σχεδόν τρία χρόνια, οι χρόνιες επιπτώσεις του κορωνοϊού είναι πολύ πιο γνώριμες και η μακρά Covid έχει αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ηγέτες κρατών και καταξιωμένους εμπειρογνώμονες. Στις ΗΠΑ, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας διεξάγουν ένα ερευνητικό πρόγραμμα δισεκατομμυρίων δολαρίων για να κατανοήσουν πώς και σε ποιους ξεδιπλώνονται τα μακροχρόνια συμπτώματά της νόσου.
Εκατοντάδες κλινικές μακράς Covid δέχονται ασθενείς και πρόσφατα δεδομένα υποδεικνύουν ότι καλά δοκιμασμένα φάρμακα για τη θεραπεία ή την πρόληψη της μακράς Covid μπορεί να γίνουν ευρέως διαθέσιμα στο μέλλον.
Χωρίς πρωτόκολλο, με ασαφή ορισμό
Όμως παρά τις όποιες προόδους, η μακρά Covid εξακολουθεί να στερείται ενός καθολικού κλινικού ορισμού και, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποιο τυποποιημένο πρωτόκολλο διάγνωσης, ούτε ευρύτερη συμφωνία ως προς κάποια πιθανά συμπτώματα, όπως παρατηρεί στην ανάλυσή του το Atlantic.
Παρόλο που οι ειδικοί συμφωνούν πλέον ότι η μακρά Covid είναι μάλλον ένας όρος «ομπρέλα», όπως ο καρκίνος, διαφωνούν σχετικά με τους τρόπους εκδήλωσής της και τον αριθμό των υποτύπων που εμπίπτουν στην κατηγορία.
Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου έχουν εντοπιστεί: η νοσηλεία με Covid, το φύλο (σχεδόν δύο στους τρεις ασθενείς με μακρά Covid-19 είναι γυναίκες, σύμφωνα με διεθνή μελέτη που δημοσιεύτηκε πέρυσι), προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας, αλλά καθώς η μία χώρα μετά την άλλη κηρύσσει τον ιό «ενδημικό», ερευνητές της μακράς Covid, ασθενείς και ακτιβιστές ανησυχούν για το μέλλον.Πρόσφατα στοιχεία από δύο μακροχρόνιες έρευνες έδειξαν ότι το πλήθος των ασθενών που πάσχουν ταυτόχρονα με long Covid ενδέχεται να μειώνεται, παρότι τα ποσοστά νέων μολύνσεων παραμένουν σε υψηλά επίπεδα.
Σύμφωνα με το Γραφείο Εθνικών Στατιστικών του Ηνωμένου Βασιλείου, στις αρχές του 2023 περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι ανέφεραν συμπτώματα μακράς Covid. Τον Αύγουστο του 2023, συμπτώματα long Covid ανέφεραν 2,3 εκατομμύρια άτομα στη χώρα. Άλλη έρευνα στις ΗΠΑ για αντίστοιχες αναφορές, κατέγραψε επίσης μια μικρή πτώση στους ενήλικες Αμερικανούς που δήλωναν πως έχουν μακρά Covid – από περίπου 7,5%, σε περίπου 6%.
Τα ποσοστά έχουν μειωθεί παρότι και οι δύο χώρες συνέχισαν να καταγράφουν τεράστιο αριθμό λοιμώξεων και κατά το τρίτο έτος της πανδημίας. Είναι πιθανό ότι, κατά περίπτωση, ο κίνδυνος να αναπτύξει κάποιος μακρά Covid μετά από μόλυνση με κορωνοϊό, ίσως έχει μειωθεί, σε σύγκριση με την έναρξη της πανδημίας, λέει η Δρ. Ντίπτι Γκουρντασάνι, κλινική επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας.
Ανοσία στον πληθυσμό
Τα επίπεδα ανοσίας στον πληθυσμό -ειδικά μέσω του εμβολιασμού- προστατεύουν καλύτερα τον οργανισμό, και σημαντικά δεδομένα υποστηρίζουν την υπόθεση πως τα εμβόλια μπορούν να μετριάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μακράς Covid.
Οι αγωγές επίσης είναι πιθανό να μειώνουν τις επιπτώσεις. Τα αντιιικά φάρμακα βοηθούν πλέον στον περιορισμό του ιού σε πρώιμο στάδιο της λοίμωξης. Ο αερισμός, η διατήρηση αποστάσεων ασφαλείας και οι μάσκες -όταν χρησιμοποιούνται- μπορούν να περιορίσουν το φορτίο του ιού που διεισδύει στον οργανισμό. «Και αν η συνολική έκθεση στον ιό μπορεί να επηρεάσει την πιθανότητα εμφάνισης long Covid, αυτό ίσως εξηγεί γιατί εμφανίστηκαν τόσα πολλά κρούσματα στην αρχή της πανδημίας, όταν οι παρεμβάσεις ήταν λίγες», εκτιμά ο Στίβεν Ντικς, ερευνητής ιατρός στο πανεπιστήμιο UC San Francisco.
Η πλειονότητα των περιπτώσεων μακράς Covid προκύπτει μετά από ήπιες λοιμώξεις, επισημαίνει η Κάθριν Γου για το Atlantic.
«Οι χειρότερες περιπτώσεις που έχουμε δει προέρχονται από το πρώτο κύμα το 2020» λέει ο Ντικς. Όμως ο νευρολόγος Ντέιβιντ Πουτρίνο, επικεφαλής μιας κλινικής για ασθενείς με long Covid στο Μάουντ Σινάι δεν είναι τόσο σίγουρος. «Αν μου φέρνατε έναν ασθενή με μακρά Covid από το στέλεχος Omicron και έναν ασθενή από το πρώτο κύμα του κορωνοϊού, δεν θα ήμουν σε θέση να σας πω ποιος είναι ποιος», σχολιάζει.
Οι δύο περιπτώσεις θα ήταν δύσκολο να συγκριθούν και επειδή τις χωρίζει μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα συμπτώματα της μακράς Covid μπορούν να αυξάνονται, να μειώνονται και να αλλάζουν. Σε μερικά χρόνια, ασθενείς που τώρα εκδηλώνουν την πάθηση μπορεί να βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση με τους σημερινούς «βετεράνους» της μακράς Covid.
Δεν ανακάμπτουν πλήρως
Τα λίγα δεδομένα που υπάρχουν σχετικά με την πιθανότητα ανάκαμψης ή ύφεσης είναι ασυνεπή και όχι πάντα ελπιδοφόρα: Οι ερευνητές της μεγάλης αμερικανικής μελέτης Recover, υπολόγισαν ότι περίπου τα δύο τρίτα των ασθενών με μακρά Covid δεν επιστρέφουν στην κατάσταση της υγείας που είχαν πριν νοσήσουν. Και ορισμένοι λένε πως δεν βλέπουν καν βελτίωση με την πάροδο του χρόνου
«Αν το ερώτημα είναι: “Κάνετε τα πράγματα που κάνατε το 2019;”, η απάντηση είναι σε μεγάλο βαθμό όχι», λέει ο Τζεϊντέι Ντέιβιντς, σύμβουλος για χρόνιες παθήσεις στη Νέα Υόρκη. Και οι υποτροπές δεν είναι ασυνήθιστες, ιδίως μετά από νέα έκθεση στον ιό.
Ακόμα και τώρα που πολύ περισσότεροι ασφαλιστικοί φορείς έχουν ενημερωθεί για τη μακρά Covid, οι λίστες αναμονής για αποκατάσταση και θεραπεία στις ΗΠΑ είναι τεράστιες. Αν οι περισσότεροι ερευνητές του κλάδου στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον τους και σταματήσουν να μελετούν τις αιτίες αναζητώντας κάποια πιθανή θεραπεία, αρκετοί φοβούνται πως θα επηρεαστεί η έρευνα και για άλλες, παραμελημένες χρόνιες ασθένειες, όπως η μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα (σύνδρομο χρόνιας κόπωσης), με την οποία διαγιγνώσκονται ασθενείς με long Covid.
Η Κέιτ Πόρτερ, μια διευθύντρια σε εταιρεία μάρκετινγκ με έδρα τη Μασαχουσέτη, δηλώνει ότι ανησυχεί για το μέλλον της οικογένειάς της, σε περίπτωση που το ενδιαφέρον για την Covid υποχωρήσει. Τόσο η ίδια όσο και η έφηβη κόρη της κόλλησαν τον ιό την άνοιξη του 2020 και συνέχισαν να εκδηλώνουν χρόνια συμπτώματα και η «μάχη» τους με την μακρά Covid δεν έχει ακόμη τελειώσει. Μετά από μήνες σχετικής βελτίωσης, η κόρη της παλεύει τώρα με παρατεταμένες εξάρσεις κόπωσης που επηρεάζουν την παρουσία της στο σχολείο και η Πόρτερ δεν είναι σίγουρη πόσο δεκτικοί θα είναι οι γύρω της στις εξηγήσεις της, αν η ασθένειά τους επιμείνει και τα επόμενα χρόνια. «Σε δύο χρόνια από τώρα, πώς θα το εξηγώ; Θα λέω ότι ευθύνεται η COVID που κόλλησα πριν από πέντε χρόνια;»
Η Νισρίν Αλγουάν, ερευνήτρια δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι πολλοί ασθενείς με long Covid ανησυχούν και δεν θέλουν να αποκαλύψουν την κατάστασή τους, φοβούμενοι ότι αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την δουλειά τους, τις κοινωνικές τους συναναστροφές και πολλά άλλα. «Η μακρά Covid θα μπορούσε σύντομα να γίνει μία από τις πολλές χρόνιες ασθένειες που έχουν παραμεληθεί, είναι ελάχιστα κατανοητές και σπάνια συζητούνται» καταλήγει το Atlantic.