Τα σπέρματα των καφεόδεντρων αποτελούν το πολυτιμότερο γεωργικό προϊόν. Τα καφεόδεντρα είναι αειθαλείς θάμνοι ή δενδρύλλια που έχουν σαρκώδεις καρπούς. Οι καρποί διαθέτουν δύο πράσινα σπέρματα καφέ, τα οποία είναι τελείως άοσμα, όμως με το καβούρδισμα αποκτούν το χαρακτηριστικό άρωμα του καφέ (αποτελείται από περίπου 800 πτητικές ουσίες) και με την απώλεια ύδατος αυξάνεται η περιεκτικότητα σε καφεΐνη.
Τύποι καφέ:
- Καφές ελληνικός: είναι πρώτος σε πωλήσεις στη χώρα μας.
- Καφές φίλτρου: διακρίνεται σε καφές φίλτρου, αμερικάνικο, γαλλικό και εσπρέσσο και διατίθεται και αρωματισμένος.
- Καφές αποκαφεϊνωμένος: καφές χωρίς καφεΐνη (μικρότερη ή ίση του 0,2%).
- Καφές αρωματισμένος: καφές με πρόσθετη αρωματική γεύση.
- Καφές στιγμιαίος: παράγεται από αφέψημα καφέ, το οποίο αφυδατώνεται.
Ποια είναι όμως τα οφέλη που μας προσφέρει ο καφές στην υγεία μας;
1. Τα άτομα που καταναλώνουν καθημερινά καφέ έχουν μικρότερη συχνότητα εμφάνισης χρόνιων νόσων όπως διαβήτη, καρκίνο του παχέος εντέρου, καθώς και χολολιθίαση, συγκριτικά με τα άτομα που δεν τον καταναλώνουν καθημερινά. Αυτό οφείλεται κυρίως στα αντιοξειδωτικά που περιέχονται στον καφέ αλλά και στην καφεΐνη. Επίσης, σύμφωνα με μετα-αναλύσεις ερευνών η καφεΐνη έχει προστατευτική δράση στην εμφάνιση της άνοιας (Santos et al., 2010), στον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Alzheimer (Barranco Quintana et al., 2007), καθώς και στη νόσο του Parkinson (Costa et al., 2010, Hernán et al., 2002, Liu et al., 2012a).
2. Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση η καθημερινή κατανάλωση ελληνικού καφέ παίζει προστατευτικό ρόλο για τα αγγεία και ως εκ τούτου για την καρδιακή λειτουργία. Μεγαλύτερες έρευνες αλλά και μεταναλύσεις ερευνών επιβεβαιώνουν τον χαμηλό κίνδυνο καρδιαγγειακών για τα άτομα που καταναλώνουν καφέ συγκριτικά με αυτά που δεν τον προτιμούν.
3. Η καφεΐνη (ένα αλκαλοειδές που δρα ως τονωτικό), λειτουργεί σαν ένα ήπιο διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Με την κατανάλωση ενός φλιτζανιού καφέ αυξάνεται η εγρήγορση, βελτιώνοντας την ικανότητα συγκέντρωσης στην εργασία και στο διάβασμα. Φαίνεται επίσης, να βελτιώνει την μνήμη, άλλες γνωσιακές λειτουργίες αλλά και την διάθεση.
4. Ο καφές συμβάλει στην ενυδάτωση του οργανισμού. Μια κουταλιά καφέ συνοδεύεται συνήθως από 150-200ml νερό. Έτσι, ένα άτομο που καταναλώνει 3-4 φλιτζάνια καφέ την ημέρα, καλύπτει περίπου το 30-40% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης υγρών.
5. Στον ανθρώπινο εγκέφαλο η καφεΐνη προκαλεί αγγειοσυστολή, ενώ στα περιφερειακά αγγεία, διαστολή. Δεν είναι λοιπόν τυχαία η χρήση της σε αρκετά φάρμακα για την καταπολέμηση της ημικρανίας.
Αρνητικές επιδράσεις του καφέ στην υγεία
1. Σύμφωνα με τα ευρήματα μετα-ανάλυσης, η πρόσληψη καφέ (ιδιαίτερα καφέ προετοιμασμένου χωρίς χρήση φίλτρου), μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης, LDL χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, με τις αλλαγές να είναι ανάλογες με το επίπεδο πρόσληψης (Cai et al., 2012).
2. Η υπερβολική κατανάλωση καφέ είναι δυνατό να οδηγήσει σε νευρικότητα, άγχος και αϋπνία. Σύμφωνα με έρευνες οι υψηλές ποσότητες κατανάλωσης του καφέ (άνω των 5 γραμμαρίων καφεΐνης) μπορεί να προκαλέσουν δηλητηρίαση, γνωστή με την ονομασία καφεϊνισμός, που μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρο κώμα. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει εθισμός στον καφέ, αυτό όμως δεν οφείλεται στην καφεΐνη, αλλά σε ένα άλλο συστατικού του καφέ, τη μεθυλοξανθίνη.
Για να αποφευχθούν τα συμπτώματα της επίδρασης της καφεΐνης, υπάρχει και ο ντεκαφεϊνέ (καφές από τον οποίο, με συμπληρωματική επεξεργασία, έχει αφαιρεθεί η καφεΐνη).
Όσον αφορά τον ελληνικό καφέ…
Τα αντιοξειδωτικά συστατικά που περιέχει ο καφές αποτελούνται από κάποιες ουσίες, που ονομάζονται πολυφαινόλες. Οι πολυφαινόλες δρουν κατά των ελευθέρων ριζών που σχηματίζονται καθημερινά στο σώμα μας και μας προστατεύουν με αυτόν τον τρόπο, από τη γήρανση, αλλά και από διάφορες ασθένειες. Επιπλέον, οι αντιοξειδωτικές, αντιικές, αντιαλλεργικές, αντι-αιμοπεταλιακές, αντι-φλεγμονώδεις και αντικαρκινικές ιδιότητες των πολυφαινολών που βρίσκονται στον καφέ τον καθιστούν απαραίτητο για την υγεία μας. Έρευνα των Fukushima Y et al, 2009 έδειξε ότι ο καφές, σε σύγκριση με άλλα πλούσια σε πολυφαινόλες ροφήματα, όπως το κρασί για παράδειγμα, έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα.
Η θρεπτική του αξία, οφείλεται κυρίως στο νερό και σε αμελητέες ποσότητες πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών. Ο σκέτος ελληνικός καφές δεν έχει θερμίδες, ούτε λιπαρά. Με την προσθήκη κάθε κουταλιού ζάχαρης αυξάνεται το θερμιδικό φορτίο κατά 20 θερμίδες. Αντιθέτως, λόγω της μεγαλύτερης του περιεκτικότητάς σε νερό συνεισφέρει στην ενυδάτωση μας.
Και κάτι ακόμα…
• Η κατανάλωση 75 mg καφεΐνης συνεισφέρει στην αυξημένη προσοχή και εγρήγορση σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων EFSA.
• Κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και του μητρικού θηλασμού συστήνεται μέτρια κατανάλωση καφεΐνης, εάν η γυναίκα καταναλώνει καφέ (π.χ. 1-2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα).
• Τα 250mg καφεΐνης ημερησίως αποτελούν μια μέτρια ποσότητα για τον ανθρώπινο οργανισμό, περισσότερα από 315mg καφεΐνης ημερησίως θεωρούνται υψηλή ποσότητα και πάνω από 500mg θεωρούνται υπερβολική ποσότητα.
Συμπερασματικά, είναι σημαντική η καθημερινή ένταξη του καφέ στη διατροφή μας, καθώς παρέχει πολλά οφέλη για την υγεία μας. Μπορεί όμως να υπάρξουν και κάποιες αρνητικές επιδράσεις στην υγεία από την υπερβολική του κατανάλωση. Γι’αυτόν τον λόγο θα πρέπει να αρκεστούμε στην μέτρια κατανάλωσή του.