Η ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη που οφείλεται στον ιό της ιλαράς. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό από το αναπνευστικό σύστημα και εγκαθίσταται στον αναπνευστικό βλεννογόνο και τους επιχώριους λεμφαδένες όπου και πολλαπλασιάζεται. Από εκεί μεταφέρεται στο αίμα και σε άλλα όργανα.
Διακρίνεται σε 3 στάδια της νόσου:
1. το πρόδρομο (καταρροϊκό), με διάρκεια 2-4 ημέρες, και συμπτώματα πυρετού έντονης καταρροής, βήχα, επιπεφυκίτιδας και φωτοφοβίας
2. το εξανθηματικό με διάρκεια 5-6 ημέρες, το οποίο χαρακτηρίζεται από ερυθρό εξάνθημα που γρήγορα εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα και
3. το στάδιο της αποδρομής όπου ο πυρετός σταδιακά υποχωρεί μαζί με το εξάνθημα.
Οι πιθανές επιπλοκές συνήθως αφορούν το πεπτικό, αναπνευστικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα και περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως διάρροια, πνευμονία, οξεία μέση ωτίτιδα, και οξεία εγκεφαλίτιδα. Οι ενήλικες νοσούν σπάνια από ιλαρά αλλά πιο σοβαρά από τα παιδιά. Ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η νόσηση κατά την εγκυμοσύνη, η οποία σχετίζεται με αποβολή του εμβρύου, πρόωρο τοκετό, και χαμηλού βάρους γέννησης νεογνό.
Η νόσος είναι πιο σοβαρή σε βρέφη και ενήλικες λόγω επιπλοκών: οξεία μέση ωτίτιδα, πνευμονία, πυρετικοί σπασμοί, εγκεφαλίτιδα και σπανιότερα διάρροια, μυοκαρδίτιδα και ηπατίτιδα.
Στις αναπτυγμένες χώρες μόνο το 1-2% των κρουσμάτων καταλήγει σε θάνατο, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες η θνητότητα αγγίζει το 25%.
Η ιλαρά μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς, με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις ασθενών. Σπανιότερα, μεταδίδεται μέσω αντικειμένων προσφάτως μολυσθέντων με ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις. Ο ιός της ιλαράς μπορεί να παραμείνει σε μολυσμένες επιφάνειες και στον περιβάλλοντα χώρο (σε σταγονίδια) >2ωρο μετά την αποχώρηση του ασθενούς.
Η ιλαρά παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα με ποσοστό δευτερογενούς προσβολής έως 90% μεταξύ επίνοσων ατόμων (π.χ. ατόμων που δεν έχουν ανοσοποιηθεί). Η μετάδοση γίνεται 4 μέρες πριν την έκθυση του εξανθήματος έως 4 μέρες μετά.
Πρόσφατα σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχει εκδηλωθεί επιδημία ιλαράς, που βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατά την περίοδο 2016-17 έχουν καταγραφεί περισσότερα από 14.000 περιστατικά σε όλη της Ευρώπη και 41 θάνατοι. Μέχρι 17-9-2017 στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 160 κρούσματα ιλαράς, με μεγαλύτερη συχνότητα στην Ν. Ελλάδα. Αφορά κυρίως μικρά παιδιά από κοινότητες Ρομά, καθώς και άτομα 25-44 ετών από το γενικό πληθυσμό που είναι επίνοσα στην ιλαρά.
Η επιδημιολογική επιτήρηση και η έγκαιρη εφαρμογή προληπτικών μέτρων (εμβολιασμοί), αποτελούν τα πλέον ενδεδειγμένα μέτρα για τον έλεγχο της νόσου.
Στις ανεπτυγμένες χώρες, πριν την καθιέρωση του εμβολιασμού, νοσούσε περίπου το 90% του πληθυσμού ως την ηλικία των 15 ετών. Μετά την εφαρμογή του εμβολιασμού, σε χώρες με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη, μειώθηκε η επίπτωση της νόσου έως 98%. Κατά τη διάρκεια των ετών 2000-2013, ο εμβολιασμός έναντι της ιλαράς είχε ως αποτέλεσμα την πρόληψη 15.6 εκατομμυρίων θανάτων παγκοσμίως.
Παρά την εφαρμογή εμβολιασμού έναντι της ιλαράς σε πολλές χώρες του κόσμου, ο στόχος του ΠΟΥ για εξάλειψη της ιλαράς δεν έχει επιτευχθεί ακόμα. Μετά την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας, η νόσος αυτή αποτελεί τον επόμενο στόχο.
Ασφαλείς από την ιλαρά θεωρούνται όσοι ανήκουν σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες:
1. Άτομα που έχουν λάβει δύο δόσεις του εμβολίου της ιλαράς και είναι:
– Παιδιά σχολικής ηλικίας
– Ενήλικες που βρίσκονται σε περιβάλλον με υψηλό κίνδυνο μετάδοσης της νόσου, όπως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, οι φοιτητές ή αυτοί που ταξιδεύουν συχνά.
2. Άτομα που έχουν λάβει μία δόση του εμβολίου της ιλαράς και είναι:
– Παιδιά προσχολικής ηλικίας
– Ενήλικες που δεν θα βρεθούν σε περιβάλλον με υψηλό κίνδυνο μετάδοσης της ιλαράς
– Άτομα με εργαστηριακές εξετάσεις που να επιβεβαιώνουν ότι έχουν νοσήσει από ιλαρά κάποια στιγμή στη ζωή τους
– Άτομα με επιβεβαιωμένη ανοσία στην ιλαρά
– Άτομα που έχουν γεννηθεί πριν το 1957
Σήμερα, τα έκτακτα μέτρα που συστήνονται είναι:
α) Άμεσος εμβολιασμός με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) όλων των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων, που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που γεννήθηκαν μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου, πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά (με την μορφή μονοδύναμου ή μικτού εμβολίου MMR).
β) Έκτακτα, λόγω της επιδημικής έξαρσης ιλαράς, συστήνεται η διενέργεια της 1ης δόσης, του εμβολίου MMR στην ηλικία των 12 μηνών και η διενέργεια της 2ης δόσης τρεις (3) μήνες μετά την 1η δόση ή σε περίπτωση υψηλού κινδύνου μπορεί να γίνει με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων από την 1η δόση.
Το εμβόλιο MMR είναι ιδιαίτερα ασφαλές, όπως έχει δείξει η εμπειρία από τον εμβολιασμό πολλών εκατομμυρίων παιδιών παγκόσμια. Εφιστούμε την προσοχή στους γονείς ότι είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για τον εμβολιασμό των παιδιών τους και ότι θα πρέπει να έχουν κλειστά τα αυτιά τους στις «σειρήνες» του αντιεμβολιαστικού κινήματος.
Όλοι οι γονείς, ιδιαίτερα αυτοί που έχουν μεγαλύτερα παιδιά να ελέγξουν τις αμέσως επόμενες μέρες τα βιβλιάρια υγείας των παιδιών τους στον παιδίατρό τους.
Το εμβόλιο MMR χορηγείται δωρεάν και συνταγογραφείται για τους μεν ασφαλισμένους από όλους τους γιατρούς, για δε τους ανασφάλιστους από τους γιατρούς των δημοσίων δομών υγείας.
Του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr