Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν και καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, ενώ επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η ΕΕ εκφράζει επίσης ικανοποίηση για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και για την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. «Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν και να διευρυνθούν».
Όπως επισημαίνεται στο κείμενο των συμπερασμάτων, στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, η επιδίωξη διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση.
Υπενθυμίζοντας και επιβεβαιώνοντας μεταξύ άλλων τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία του Οκτωβρίου 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ τονίζει ότι θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.
«Το κείμενο συμπερασμάτων αντανακλά τις θέσεις της Ελλάδας»
Το κείμενο συμπερασμάτων αντανακλά τις θέσεις της Ελλάδας, όπως αποτυπώθηκαν κατά την προσέλευση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τις εργασίες της Ειδικής Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τόνισαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ κυβερνητικές πηγές.
Διεξήχθη πολύ δύσκολη διαπραγμάτευση, διευκρίνισαν οι πηγές αυτές, σημειώνοντας πάντως ότι το τελικό κείμενο που υιοθετήθηκε είναι καλύτερο για τις θέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου από εκείνο που είχε προταθεί αρχικά.
«Όπως τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σ.σ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν), κανένας δεν μπορεί να διχάσει την Ευρώπη. Έτσι, η ΕΕ στέλνει σήμερα μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας. Καταδικάζονται οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και είναι ξεκάθαρο ότι αν υπάρξει συνέχιση τέτοιων συμπεριφορών, αυτό θα έχει συνέπειες» επισήμαναν οι ίδιες πηγές.
Ως προς τις συνέπειες, γίνεται σαφής αναφορά σε συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών για την επιβολή κυρώσεων (29, 215). Υπογραμμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση μονομερών ενεργειών και παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου, όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεση της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Η ΕΕ θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις το αργότερο μέχρι τη σύνοδο του Δεκεμβρίου 2020, συμπλήρωσαν.
«Μεγάλες αποκλίσεις»
Η Σύνοδος Κορυφής κατέληξε ύστερα από μαραθώνια συνεδρίαση περίπου εννέα ωρών και επίμονων προσπαθειών εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης καθώς οι διαφωνίες για την αντιμετώπιση της Τουρκίας ήταν πολλές.
Ενδεικτικό του κλίματος που κυριάρχησε στη συνεδρίαση είναι το γεγονός ότι κατατέθηκαν τρία διαφορετικά προσχέδια και υπήρξαν έντονες ζυμώσεις και πιέσεις για να επιτευχθεί συμφωνία.
Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν που τόνισε, μετά το τέλος των εργασιών της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής, ότι «έπρεπε να πετύχουμε προσεγγίσεις, υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις γύρω από το τραπέζι (….) Ολοι κάναμε παραχωρήσεις και αυτό το κείμενο είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε απόψε, γιατί στέλνει πολύ σαφές, σταθερό μήνυμα στην Τουρκία για την Ελλάδα και την Κύπρο… και την καλεί ξεκάθαρα σε διάλογο».
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης Οκτωβρίου για τις εξωτερικές σχέσεις:
II. Εξωτερικές σχέσεις
Ανατολική Μεσόγειος
Στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, η επιδίωξη διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση. Όλες οι διαφορές πρέπει να επιλύονται μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και για την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν και να διευρυνθούν.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης θα πρέπει να επιλυθεί μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης καλή τη πίστει, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, και καλεί την Τουρκία να αποδεχθεί την πρόσκληση της Κύπρου να συμμετάσχει σε διάλογο για τη διευθέτηση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων 550 και 789 ΣΑΗΕ, και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η ΕΕ. Το ίδιο αναμένει και από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι πρόθυμη να συμβάλει ενεργά στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, αμέσως μετά την επανέναρξή τους, εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ.
Υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες να τερματιστούν οι παράνομες ενέργειες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να δρομολογήσει θετικό πολιτικό θεματολόγιο ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016. Προς τούτο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον Πρόεδρό του, σε συνεργασία με την Πρόεδρο της Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να καταρτίσει πρόταση για την αναζωογόνηση του θεματολογίου ΕΕ-Τουρκίας.
Υπενθυμίζοντας και επιβεβαιώνοντας μεταξύ άλλων τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία του Οκτωβρίου 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση το αργότερο κατά τη σύνοδό του τού Δεκεμβρίου.
Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να συμμετάσχει στις συνομιλίες για τη διοργάνωσή της. Οι λεπτομέρειες, όπως η συμμετοχή, το πεδίο και το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η διάσκεψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, μεταξύ άλλων η θαλάσσια οριοθέτηση, η ασφάλεια, η ενέργεια, η μετανάστευση και η οικονομική συνεργασία.
Κίνα
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει ικανοποίηση για την προφορική έκθεση σχετικά με τη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ με τον Πρόεδρο Xi Jinping στις 14 Σεπτεμβρίου, καθώς και για την υπογραφή της συμφωνίας για τις γεωγραφικές ενδείξεις. Τονίζει την ανάγκη για εκ νέου εξισορρόπηση της οικονομικής σχέσης και την επίτευξη αμοιβαιότητας. Υπενθυμίζει τον στόχο της ολοκλήρωσης, έως το τέλος του τρέχοντος έτους, των διαπραγματεύσεων για μια φιλόδοξη συνολική επενδυτική συμφωνία (ΣΕΣ) ΕΕ-Κίνας, η οποία θα αντιμετωπίζει τις υφιστάμενες ασυμμετρίες όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά, θα συμβάλλει στην επίτευξη ισότιμων όρων ανταγωνισμού και θα καθιερώνει ουσιαστικές δεσμεύσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Καλεί επίσης την Κίνα να εκπληρώσει προηγούμενες δεσμεύσεις όσον αφορά την αντιμετώπιση των εμποδίων πρόσβασης στην αγορά, να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και να αρχίσει διαπραγματεύσεις για τις βιομηχανικές επιδοτήσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενθαρρύνει την Κίνα να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων. Αυτό συμπεριλαμβάνει, ιδίως, την ανάληψη πιο φιλόδοξης δράσης για το κλίμα σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας των Παρισίων και για τη βιοποικιλότητα, και την υποστήριξη πολυμερών αντιδράσεων στην πανδημία COVID-19, ιδίως όσον αφορά τις θεραπείες και τα εμβόλια, την ανεξάρτητη αξιολόγηση της αντίδρασης των υγειονομικών αρχών σε διεθνές επίπεδο και την ελάφρυνση του χρέους ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την ανάκαμψη από την πανδημία, ιδιαίτερα στην Αφρική. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει, ως σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, τη δήλωση του Προέδρου Xi Jinping, μετά τη βιντεοδιάσκεψη των ηγετών, ότι η Κίνα θα επιδιώξει την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα πριν από το 2060.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει τις σοβαρές ανησυχίες του για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένων των εξελίξεων στο Χονγκ Κονγκ και της μεταχείρισης των ανθρώπων που ανήκουν σε μειονότητες, όπως εκφράστηκαν στη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Κίνας τον Ιούνιο και στη σύνοδο των ηγετών που πραγματοποιήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την προσέγγιση πολιτικής όσον αφορά τις σχέσεις ΕΕ-Κίνας, όπως ορίζεται στην κοινή ανακοίνωση της Επιτροπής και της πρώην Ύπατης Εκπροσώπου με τίτλο: «ΕΕ-Κίνα: Στρατηγική προοπτική» του Μαρτίου 2019, και ζητεί να καταβληθούν περαιτέρω συνεκτικές προσπάθειες για την υλοποίησή της. Καλεί την Επιτροπή και τον Ύπατο Εκπρόσωπο να υποβάλουν έκθεση προόδου έως τον Μάρτιο του 2021. Προσβλέπει στη σύγκληση συνόδου όλων των μελών του με τον Πρόεδρο Xi Jinping το 2021.
Λευκορωσία
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει την απαράδεκτη βία των αρχών της Λευκορωσίας κατά ειρηνικών διαδηλωτών καθώς και τον εκφοβισμό, τις αυθαίρετες συλλήψεις και τις κρατήσεις που έλαβαν χώρα μετά τις προεδρικές εκλογές, των οποίων τα αποτελέσματα δεν αναγνωρίζει. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει πλήρως το δημοκρατικό δικαίωμα του λαού της Λευκορωσίας να εκλέξει τον Πρόεδρό του μέσω νέων ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τις αρχές της Λευκορωσίας να τερματίσουν τη βία και την καταστολή, να απελευθερώσουν όλους όσοι κρατούνται και τους πολιτικούς κρατούμενους, να σεβαστούν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών και να ξεκινήσουν έναν εθνικό διάλογο χωρίς αποκλεισμούς. Συμφωνεί ότι θα πρέπει να επιβληθούν περιοριστικά μέτρα και καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει την απόφαση χωρίς καθυστέρηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενθαρρύνει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει συνολικό σχέδιο οικονομικής στήριξης υπέρ μιας δημοκρατικής Λευκορωσίας.
Σε ό,τι αφορά τον πυρηνικό σταθμό Ostrovets της Λευκορωσίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει τη σημασία της διασφάλισης της πυρηνικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας.
Η σύγκρουση του Ναγκόρνο Καραμπάχ
28. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί την άμεση παύση των εχθροπραξιών και καλεί τα μέρη να αναλάβουν νέα δέσμευση για μόνιμη κατάπαυση του πυρός και ειρηνική διευθέτηση της σύγκρουσης. Η απώλεια ανθρώπινων ζωών και οι επιπτώσεις στον άμαχο πληθυσμό είναι απαράδεκτες. Η σύγκρουση δεν μπορεί να επιλυθεί με στρατιωτικές ενέργειες ούτε με εξωτερικές παρεμβάσεις. Το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία θα πρέπει να συμμετάσχουν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις χωρίς προϋποθέσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει την υποστήριξή του για τους συμπροέδρους της ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ και ζητεί από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να εξετάσει περαιτέρω τη στήριξη της ΕΕ στη διαδικασία διευθέτησης.
Aλεξέι Ναβάλνι
29. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει την απόπειρα δολοφονίας του Αλεξέι Ναβάλνι με στρατιωτικής προέλευσης χημικό νευροτοξικό παράγοντα από την ομάδα «Novichok». Η χρήση χημικών όπλων συνιστά σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τις αρχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας να συνεργαστούν πλήρως με τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (ΟΑΧΟ) προκειμένου να εξασφαλιστεί αμερόληπτη διεθνής έρευνα και να προσαχθούν οι υπεύθυνοι ενώπιον της δικαιοσύνης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανέλθει στο θέμα στις 15-16 Οκτωβρίου 2020.