Καταπέλτης για τα κυβερνητικά έργα και ημέρες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι τα αποτελέσματα έρευνας του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών- Μάρκος Δραγούμης, σύμφωνα με την οποία κανένας από τους νόμους που ψηφίστηκαν το 2018 δεν πληροί τις προϋποθέσεις καλής νομοθέτησης, που ορίζει τόσο ο ισχύων (4622/2019) όσο και ο προηγούμενος (4048/2012) σχετικός νόμος.
Η πολυνομία και η κακονομία, αποδεκνύονται οι χειρότερες «πληγές» του δικαστικού μας συστήματος, οι οποίες εν πολλοίς ευθύνονται και για την ανυπέρβλητη γραφειοκρατία στη χώρα μας. Σημαντικά προβλήματα, εξάλλου, στην απονομή της Δικαιοσύνης αποτελούν οι δεκάδες αντιφατικές ερμηνευτικές ρυθμίσεις.
Το 2018 ψηφίστηκαν 77 νόμοι (41 νόμοι και 36 κυρώσεις). Αυτοί αριθμούν 9.541 σελίδες, 3.027 άρθρα, 9.820 παραγράφους. Οι τροπολογίες φτάνουν τις 248 συνολικά- από τις οποίες 212 άσχετες με τα περιεχόμενα των νόμων και 178 εκπρόθεσμες– οι εξουσιοδοτήσεις για υπουργικές αποφάσεις φτάνουν τις 1.110, ενώ τα προεδρικά διατάγματα υπολογίζονται στα 29.
Πολυνομία και κακονομία στην Ελλάδα
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής νομοθεσίας σήμερα είναι η πολυνομία και η κακονομία, τόνισε ο ερευνητής Κωνσταντίνος Σαραβάκος, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, ενώπιον του υφυπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης για θέματα απλούστευσης διαδικασιών, Γεώργιο Γεωργαντά.
«Πρώτο βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής νομοθεσίας σήμερα είναι η πολυνομία, με βασικότερες συνέπειες την διόγκωση της γραφειοκρατίας, την αποθάρρυνση των επενδύσεων, την επιβάρυνση της δημόσιας διοίκησης, την θεσμοποίηση πελατειακών σχέσεων κράτους-πολίτη, τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των νόμων και την ανασφάλεια δικαίου», τόνισε ο κ. Σαραβάκος.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό, που προέκυψε από την έρευνα, η κακονομία, δηλαδή η χαμηλή ποιότητα των νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες περιέχουν ασαφείς, δυσνόητους, κακογραμμένους νόμους και αντικρουόμενους κανόνες. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την έρευνα, εντοπίζεται ότι η νομοθετική εξουσία παράγει νομοθετήματα που αγνοούν την ύπαρξη παλαιότερων, εμφυτεύουν νεοπαγείς διατάξεις σε άσχετα κεφάλαια ή νομοθετήματα, με κακότεχνες διατυπώσεις και πληθώρα νομοθετικών εξουσιοδοτήσεων για την άσκηση της κανονιστικής αρμοδιότητας.
Ο καλύτερος και ο χειρότερος νόμος
Το 25% των νόμων του 2018 ψηφίστηκε με επείγουσα ή κατεπείγουσα διαδικασία, μόνο για το 54% προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση, ενώ παρότι το 73% περιλαμβάνουν διατάξεις με αναδρομική ισχύ, η αναδρομικότητα δικαιολογείται μόνο στο 7% των περιπτώσεων. Αυτά είναι μερικά από τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας του ΚΕΦίΜ, που ανέδειξε και τον καλύτερο και χειρότερο νόμο του 2018. Πιο αναλυτικά:
1.Κανένας από τους 77 νόμους που ψηφίστηκαν το 2018 δεν πληροί τις προϋποθέσεις καλής νομοθέτησης που ορίζει ο ισχύων (4622/2019) ή ο προηγούμενος (4048/2012) σχετικός νόμος.
2.Το 95% των νόμων και το 33% των κυρώσεων του 2018 περιείχαν τροπολογίες. Από αυτούς, το 95% περιέχει τουλάχιστον μία τροπολογία άσχετη με το κύριο αντικείμενο, ενώ το 97% περιέχει τουλάχιστον μία εκπρόθεσμη τροπολογία. Από τις 248 συνολικά ψηφισθείσες τροπολογίες, το 85% είναι άσχετες με το κύριο αντικείμενο και το 72% εκπρόθεσμες.
3.Το 25% των νόμων του 2018 δεν ψηφίστηκε με την κανονική διαδικασία στην Βουλή, αλλά ακολούθησε την επείγουσα ή την κατεπείγουσα διαδικασία.
4.Το 61% των νόμων και κυρώσεων του 2018 τροποποιούν τουλάχιστον έναν νόμο που τέθηκε σε ισχύ από το 2015 έως το 2018, ψηφίστηκε δηλαδή από την ίδια κυβέρνηση.
5.Μόνο για το 54% των νόμων του 2018 προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση πριν κατατεθεί στη Βουλή.
6.Το 73% των νόμων του 2018 περιλαμβάνουν διατάξεις με αναδρομική ισχύ, η αναδρομικότητα των οποίων αιτιολογείται μόνο στο 7% των περιπτώσεων.
7.Το 65% των εκθέσεων αξιολόγησης των νόμων του 2018 δεν περιλαμβάνει ποσοτικά στοιχεία, το 85% δεν περιλαμβάνει προβλέψεις για απλούστευση διαδικασιών, ενώ για κανέναν από τους νόμους του 2018 δεν έγινε μέτρηση διοικητικών επιβαρύνσεων.
8.Για κάθε νόμο του 2018 αντιστοιχούν κατά μέσο όρο 25 εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις. Από αυτές τις συνολικά 1.036 εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις που δίνονται σε νόμους, μόνο το 20% ενεργοποιήθηκε εντός 6 μηνών από την ψήφιση του σχετικού νόμου. Το αντίστοιχο ποσοστό για την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων είναι 7%.
9.Κάθε νόμος του 2018 φέρει κατά μέσο όρο 17 υπογραφές (από υπουργούς, αναπληρωτές υπουργούς, υφυπουργούς), ενώ τον τελευταίο νόμο του έτους (4587/2018) υπέγραψαν 34 κυβερνητικά στελέχη.
10.Βάσει του Δείκτη, καλύτερος νόμος για το 2018 αναδεικνύεται ο 4513 «Ενεργειακές Κοινότητες και άλλες Διατάξεις» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με επίδοση 69,5/100, και χειρότερος ο 4587 «Επείγουσες ρυθμίσεις αρμοδιότητας υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και άλλες διατάξεις» με επίδοση 20,77/100.
11.Καθώς ο μέσος άνθρωπος διαβάζει περί τις 300 λέξεις το λεπτό, με 8 ώρες ανάγνωση την ημέρα, θα χρειάζονταν 60 εργάσιμες ημέρες για την ανάγνωση της νομοθετικής παραγωγής του 2018.
Νόμοι με αντιφατικές, δυσνόητες ρυθμίσεις
Χιλιάδες περίπλοκες και δυσνόητες, επικαλυπτόμενες, ασαφείς, και αντιφατικές ρυθμίσεις των νόμων έχουν καθημερινά ως αποτέλεσμα όχι μόνο μεγάλη απώλεια χρόνου και αβεβαιότητα για τους συναλλασσόμενους, αλλά και σημαντικά προβλήματα στην απονομή της δικαιοσύνης, τη λειτουργία των θεσμών και την οικονομία, τονίζεται στην έρευνα.
Από το 2001 με συστάσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προς την Ελλάδα προωθήθηκε η χρήση μέσων όπως η διαφάνεια μέσω της διαβούλευσης, η κωδικοποίηση, η αξιολόγηση, ο περιορισμός της πολυνομίας και η λογοδοσία. Ωστόσο το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και οι αρχές της καλής νομοθέτησης παραβλέπονται συστηματικά, ενώ ο νομικισμός, η τυπολατρία και ο ρυθμιστικός πληθωρισμός συνεχίζουν να λειτουργούν.
Πώς έγινε η αξιολόγηση των νόμων
Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης που παρουσιάζει φέτος, για πρώτη φορά, το ΚΕΦίΜ, αξιολογεί τη συνολική διαδικασία εισαγωγής των νόμων που ψηφίζονται στο εθνικό Κοινοβούλιο.
Οι ερευνητές του ΚΕΦίΜ συνέλεξαν δεδομένα για πάνω από 50 μεταβλητές και τα αξιολόγησαν ώστε να ελεγχθεί αν τηρείται το νομικό πλαίσιο και οι διεθνείς πρακτικές καλής νομοθέτησης. Οι μεταβλητές σταθμίζονται ως προς την βαρύτητα επίδρασής τους στην συνολική ποιότητα του νόμου, ώστε να παράγεται μια συνολική βαθμολογία από το 0 έως το 100.