Η φράση: “Δεν είναι αργία, είναι απεργία…” αποτυπώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο το νόημα της αργίας της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Η 1η Μαΐου είναι παγκοσμίως μια μέρα που έχει θεσπιστεί ως εργατική απεργία και όλες οι υπηρεσίες και οι επιχειρήσεις παραμένουν κλειστές. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό;
Στην πραγματικότητα είναι ένας φόρος τιμής στην αιματοβαμμένη εξέγερση των εργατικών συνδικάτων του Σικάγο των ΗΠΑ, το 1886, όταν οι εργάτες ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας 8ωρο ωράριο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Σημειώνεται ότι, την περίοδο εκείνη, το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές.
Είχαν προηγηθεί οι επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872, γεγονός που οδήγησε την Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας, το 1884, στην απόφαση να γίνουν την πρώτη Μάη του 1886 απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στο Σικάγο, το μεγαλύτερο τότε βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ, με αίτημα η μείωση των ωρών εργασίας. Το σύνθημα ήταν σαφές: “Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο”.
Το Σάββατο της 1ης Μαΐου 1886, εργάσιμη μέρα για εκείνη την εποχή, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι (υπολογίζονται από 350.000 έως και 600.000) συμμετείχαν στις απεργίες που γίνονταν σε όλη την χώρα, και πάνω από 80.000 στο Σικάγο. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο μια μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 ανθρώπων, εργατών που συνοδεύονταν από τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Η αντίστροφη μέτρηση για την σύγκρουση αρχών και διαδηλωτών είχε ξεκινήσει. Αστυνομικές δυνάμεις αποτελούμενες από 1350 άτομα, οπλισμένα με οπλοπολυβόλα οι οποίοι περίμεναν το σύνθημα για να δράσουν.
Η κατάσταση θα κορυφωνόταν τις δύο επόμενες μέρες, στις πορείες που ακολούθησαν, τις οποίες η Αστυνομία θα αποφάσιζε να διαλύσει με οποιοδήποτε κόστος, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί άγνωστος αριθμός διαδηλωτών, με τα επίσημα στοιχεία να μιλούν για τέσσερις. Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός των εργατών που έχασαν τη ζωή τους παραμένει άγνωστος, καθώς πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες.
Στις οδομαχίες που ακολούθησαν σκοτώθηκαν και οχτώ αστυνομικοί από βόμβα που έσκασε κοντά τους. Για τον θάνατο των αστυνομικών, οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αυτοκτόνησε στην φυλακή.
Μερικά χρόνια αργότερα, στις 26 Ιουνίου 1893, ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες ήταν αθώοι και, ως μια ύστατη πράξη δικαίωσης, έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ. Αυτό ήταν και το πολιτικό του τέλος. Αργότερα, ο επικεφαλής της αστυνομίας του Σικάγου, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά. Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης.
Η διεθνής προβολή αυτής της δίκης δημιούργησε τα θεμέλια της Εργατικής Πρωτομαγιάς ως Εργατικής Γιορτής.
Οι επέτειοι της Πρωτομαγιάς που σημάδεψαν στην Ελλάδα
- Η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα έγινε το 1893, από το Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Σε αυτήν συμμετείχαν 2000 διαδηλωτές ζητώντας οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων.
- Το 1894, γίνεται η δεύτερη Πρωτομαγιά του 1894, που έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Ήταν πολύ πιο μαζική από την πρώτη, συγκεντρώνοντας 6000 κόσμο με ομιλητές τους Πλάτωνα Δρακούλη και Σταύρο Καλλέργη. Το δε ψήφισμα ήταν πληρέστερο από εκείνο της πρώτης Πρωτομαγιάς, καθώς είχαν προστεθεί τα αιτήματα για κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς και της προσωποκράτησης για χρέη. Θα κατέληγε με 10 συλλήψεις ενώ τον Αύγουστο θα ακολουθούσε η σύλληψη του Καλλέργη.
- Το 1924 θα ήταν η πρώτη αιμοτοβαμμένη Πρωτομαγιά για την Ελλάδα. Η κυβέρνηση Παπαναστασίου είχε απαγορεύσει την συγκέντρωση στην Αθήνα. Παρά την απαγόρευση ο λαός θα ανταποκρινόταν στο κάλεσμα της ΓΣΕΕ, στην οποία τότε πρωτοστατούσε το ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) και θα πραγματοποιούσε μεγάλη διαδήλωση. Στρατός και αστυνομία επιτίθενται στους απεργούς. Ο Σωτήρης Παρασκευαΐδης, ένας νεαρός εργάτης ζαχαροπλάστης, παιδί φτωχής οικογένειας, με δύο νεκρά αδέλφια στον πόλεμο, παλαιός πολεμιστής και μέλος της ΟΚΝΕ, σκοτώνεται. Δώδεκα τραυματίζονται και δεκάδες συλλαμβάνονται…
- Το 1936 (κυβέρνηση Ι.Μεταξά), τα γεγονότα είχαν ξεκινήσει γύρω στο Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου στη Θεσσαλονίκη από καπνεργάτες, ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων τους. Συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκε τόσο η αστυνομία όσο και ο στρατός. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση, αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης. Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν 7-8 εργάτες. Σ’ αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις, με απολογισμό συνολικά τουλάχιστον 12 νεκρούς και 300 τραυματίες. Οι δολοφονίες των εργατών αποτέλεσε την έμπνευση του Ρίτσου για τον “Επιτάφιο”.
- Το 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την άνανδρη εκτέλεση 200 Ελλήνων κομμουνιστών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο σκοπευτήριο Καισαριανής από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής. Η ίδια ημέρα είναι ημέρα ιστορικής τιμής και μνήμης.
Με πληροφορίες από: Wikipedia, sansimera, tvxs, ethnos.