Το παρασκήνιο με το ενεργειακό πόκερ στην Σύνοδο Κορυφής - Οι συμμαχίες και τα στρατόπεδα - Νέο ραντεβού τον Μάιο

Η αδρεναλίνη χτύπησε «κόκκινο» στη χθεσινή Σύνοδο Κορυφής των κρατών -μελών της ΕΕ, καθώς μετά από μια διήμερη, μαραθώνια και επεισοδιακή συνεδρίαση, οι συμμετέχοντες κατέληξαν χθες αργά το βράδυ σε μια κοινά αποδεκτή λύση για τη διαχείριση της ενεργειακής κρίσης που βιώνει η Γηραιά Ήπειρος.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα απόνερα της πανδημίας του κορωνοϊού ανέτρεψαν άρδην τα δεδομένα για την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, εκτοξεύοντας το κόστος και συνακόλουθα την κοινωνική πίεση που δέχονται οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών στο εσωτερικό τους.

Η πολύπλευρη πίεση μεταφέρθηκε και στην αίθουσα της Συνόδου, όπου αναβίωσαν το γνωστό χάσμα μεταξύ βορρά και νότου, αλλά και επιμέρους ενστάσεις από μια σειρά κρατών-μελών. Επίκεντρο της ενδοευρωπαϊκής διάστασης -η οποία κατέστησε το Προσχέδιο Συμπερασμάτων αντικείμενο αλλεπάλληλων διεργασιών τις τελευταίες δύο μέρες- αποτέλεσε το αίτημα αποσύνδεσης της τιμής του φυσικού αερίου από την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να «ξεφουσκώσουν» οι λογαριασμοί του ηλεκτρικού.

Το σχετικό αίτημα υπέβαλαν η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες είχαν διατυπώσει εδώ και μήνες τον εναγώνιο προβληματισμό τους για την κατακόρυφη άνοδο των τιμών του ρεύματος, ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, κατά τη Σύνοδο των Μεσογειακών χωρών της ΕΕ, στην Αθήνα.

«Δύσκολη συζήτηση»

Πρόταση, άλλωστε, για επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου στη χονδρεμπορική αγορά κατέθεσε τις τελευταίες ημέρες και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόταση η οποία ενσωματώθηκε στο τελικό Κείμενο Συμπερασμάτων της χθεσινής Συνόδου, στην διάρκεια της οποίας εξελίχθηκε μια «δύσκολη συζήτηση για τα ζητήματα ενέργειας», όπως σχολίασε ο κ. Μητσοτάκης.

Έκτακτες λύσεις

Οι αποκλίσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στο ενεργειακό πεδίο διογκώθηκαν μετά τα γεγονότα της Ουκρανίας, καθώς επιτάχυναν βίαια την ανάγκη για ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο, η ζήτηση για τα οποία, ωστόσο, έπρεπε άμεσα να καλυφθεί για τη Γηραιά Ήπειρο.

Τα έκτακτα -πολεμικά- γεγονότα επέβαλαν τελικά και έκτακτες λύσεις, σε μια προσπάθεια να υιοθετηθεί μια ενιαία γραμμή για την αντιμετώπιση του ενεργειακού ζητήματος στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη χθεσινή Σύνοδο να ανάβει το «πράσινο φως», ώστε τα κράτη -μέλη να δύνανται να λάβουν μέτρα που θα αντίκεινται στους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτά τα μέτρα θα είναι προσωρινά και δεν θα υπονομεύουν την εσωτερική αγορά της ΕΕ.

«Ειδική μεταχείριση»

Ικανοποιώντας επίσης το αίτημα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέφερε πως «συμφωνήσαμε για μια ειδική μεταχείριση που είναι δυνατή για την Ιβηρική χερσόνησο, έτσι ώστε η Ιβηρική χερσόνησος να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν την πολύ συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία βρίσκεται και να διαχειριστεί τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος» κατά τη Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά το πέρας της Συνόδου, η οποία, ωστόσο, χρειάστηκε να διακοπεί, για να ηρεμήσουν τα πνεύματα.

Το μεσογειακό «ταμπεραμέντο» και οι τιμές του ηλεκτρικού στην Ιβηρική είχαν ως αποτέλεσμα να αποχωρήσει οργισμένος χθες το απόγευμα από τη συνεδρίαση ο Ισπανός Πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, την αίθουσα, για να «καθαρίσει», όπως είπε, το μυαλό του. «Πολύ ωραία! Πάω να πάρω λίγο αέρα και να καθαρίσει το μυαλό μου και αν έχετε κάτι καινούριο να μου πείτε, πείτε το» είπε απευθυνόμενος στους ομολόγους του ο κ. Σάντσεθ, εμφανώς εκνευρισμένος.

Σύμφωνα με το Cadena SER και την El País, η ένταση ήταν τέτοια, που ο Ισπανός Πρωθυπουργός σηκώθηκε και έφυγε αναστατωμένος, επειδή διέρρεαν συνομιλίες από τη συνάντηση και επειδή ο ίδιος κατηγορήθηκε ότι απείλησε να ασκήσει βέτο στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, όπως είπε ο δημοσιογράφος του France24, Ντέιβ Κίτινγκ. Μάλιστα, ο Σάντσεθ, σύμφωνα με την El País, διάβασε το εν λόγω μήνυμα από τον ίδιο τον δημοσιογράφο, για να εξηγήσει στους παρευρισκόμενους ηγέτες τον θυμό του.

Νέο… προσχέδιο

Στην «ειδική μεταχείριση» της Ιβηρικής, όμως, αντιτάχθηκε ο ευρωπαϊκός βορράς, καθώς Γερμανία και Ολλανδία προειδοποίησαν για ενδεχόμενη στρέβλωση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα την μικρή διακοπή της συνεδρίασης. Με διάλειμμα μισής ώρας, οι 27 ηγέτες επανήλθαν, προκειμένου να μορφοποιήσουν το τελικό Κείμενο Συμπερασμάτων, με βάση το νέο προσχέδιο που παρουσιάστηκε, κατόπιν πολλαπλής επεξεργασίας, χθες.

Στην εκδοχή που τελικά υιοθετήθηκε από τα κράτη-μέλη δηλώνεται ρητά η δέσμευση της ΕΕ να «καταργήσει σταδιακά την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα το συντομότερο δυνατό, όπως ορίζεται στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών».

«Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσβλέπει στο ολοκληρωμένο και φιλόδοξο σχέδιο, που θα εκπονηθεί εκ του σύνεγγυς σε συντονισμό με τα κράτη-μέλη και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το οποίο θα υποβάλει η ΕΕ μέχρι το τέλος Μαΐου 2022», οπότε και συμφωνήθηκε να επανεκτιμηθεί η κατάσταση στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.

Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τα κράτη-μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσουν να κάνουν βέλτιστη χρήση της εργαλειοθήκης για τα μέτρα κατά της Μόσχας και αναθέτει στο Συμβούλιο της ΕΕ και την Επιτροπή, να κοινοποιήσουν στα ενδιαφερόμενα μέρη τις αποφάσεις αναφορικά με τις εισαγωγές ενέργειας.

Μολονότι ο ευρωπαϊκός βορράς (Γερμανία, Ολλανδία) υπεραμύνθηκε της πιστής τήρησης των κανόνων, αντιπροτείνοντας την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ματέους Μοραβιέτσκι κατηγόρησε τον Ολλανδό ομόλογό του, Μαρκ Ρούτε ότι αρνείται την επιβολή πλαφόν στις τιμές χονδρικής πώλησης του φυσικού αερίου, διότι «προστατεύει Ολλανδούς εμπόρους ενέργειας».

Πάντως, η Γερμανία και πολλές άλλες χώρες είναι σκεπτικές για παρεμβάσεις στην αγορά για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας, παραδέχτηκε ο Γερμανός Καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, μετά το τέλος της διήμερης Συνόδου. Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η αποσύνδεση μεταξύ της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου, παρατήρησε χθες ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν.

Σε διαφορετική τροχιά, οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιταλία) με υποστήριξη και από το Βέλγιο τάχθηκαν υπέρ άμεσων και ρηξικέλευθων μέτρων, ώστε να εισαχθούν ανώτατα όρια τιμών τόσο για την ηλεκτρική ενέργεια, όσο και για το φυσικό αέριο. Επιπλέον, με κοινό βηματισμό εμφανίστηκαν χθες και η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία.

Ζητούμενο, επίσης, αποτέλεσε και το μοντέλο μαζικής αγοράς φυσικού αερίου για λογαριασμό της ΕΕ, καθώς διαφορετικές οπτικές κατατέθηκαν σχετικά με τον τρόπο προμήθειάς του, δηλαδή αν θα προταχθεί μια φόρμουλα αντίστοιχη της προμήθειας των εμβολίων κατά του κορωνοϊού ή θα δρομολογηθούν διμερείς συμφωνίες, όπου ζήτησαν η Ιταλία και το Βέλγιο.

Επέκταση της επιρροής

Παράλληλα, συμφωνήθηκε οι αρχηγοί των κρατών και των κυβερνήσεων της ΕΕ να εξετάσουν μια πρόταση για τη δημιουργία μιας «κοινής πλατφόρμας αγορών» που θα περιλαμβάνει χώρες, εκτός ΕΕ, στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και την Ουκρανία, τη Γεωργία και τη Μολδαβία, διευρύνοντας έτσι την οικονομική αλληλεπίδραση της Ένωσης με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής, κατεξοχήν πελάτες μέχρι πρότινος του ρωσικού φυσικού αερίου.

Με το βλέμμα διαρκώς στραμμένο, άλλωστε, στην Ουκρανία, οι 27 ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν ρητή αναφορά και στην εξελισσόμενη ρωσική εισβολή, σημειώνοντας πως «ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και προκαλεί τεράστιες απώλειες ζωής και τραυματισμούς σε αμάχους», σε κοινή ανακοίνωσή τους.

ι

Με τα ανοιχτά μέτωπα της ενέργειας, της ακρίβειας και της Ουκρανίας, οι επικεφαλής των κρατών-μελών της ΕΕ εξουσιοδότησαν χθες την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να είναι έτοιμη» να προβεί σε επείγουσες αξιολογήσεις των μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά και να διασφαλίσει ότι τα μέτρα για τη μείωση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας δεν διαταράσσουν την αγορά για άλλους, όπως αναφέρεται στο τελικό Κείμενο Συμπερασμάτων.

Ως εκ τούτου, η Κομισιόν καλείται να «τρέξει» την προετοιμασία μέχρι τον Μάιο, οπότε και θα πρέπει να παρουσιάσει τις προτάσεις της για την αποσύνδεση της τιμής του φυσικού αερίου από την τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, όπως τόνισε η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Τις προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση διευκολύνει η συμφωνία – σταθμός με τις ΗΠΑ για την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου, ώστε να αποκοπούν οι εναπομείναντες εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία.

«Όλες οι επιλογές που παρουσιάστηκαν έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, αλλά πρώτα από όλα πρέπει να δούμε τη ρίζα αυτού που προκαλεί υψηλές τιμές στην ηλεκτρική ενέργεια και αυτό είναι σε μεγάλο μέρος είναι οι υψηλές και ευμετάβλητες τιμές του αερίου» περιέγραψε σχετικά η κ. φον ντερ Λάιεν.

Από πλευράς του, ο Ιταλός Πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι γνωστοποίησε ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συζητήσει με τα ενδιαφερόμενα μέρη, τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και ηλεκτρικής ενέργειας, εταιρείες διανομής και άλλους» ως προς τα επόμενα βήματα της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ έκανε λόγο για παραβίαση της σύμβασης αναφορικά με την αξίωση του Ρώσου Προέδρου για πληρωμή σε ρούβλια.