Τι είναι τα «Πάρκα τσέπης» που ξεφυτρώνουν στην Αθήνα-Οικόπεδα-εστίες βρωμιάς, γίνονται μικρές «οάσεις»-Εικόνες από το πριν και το μετά

Θα τα δείτε να ξεπροβάλλουν ως «μικρές οάσεις» στις πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Αθήνας. Μπορεί να μην είναι πολύ μεγάλα (εξ ου και το όνομά τους), η συμβολή τους όμως στο περιβάλλον και την κοινωνία είναι ιδιαίτερα σημαντική. Ο λόγος για τα «πάρκα τσέπης», τα οποία εκτός του ότι στολίζουν την πρωτεύουσα δίνοντας της νότες πρασίνου, προσφέρουν και μια ανάσα δροσιάς στους κατοίκους της.

Ήδη στην Αμερική αλλά και τη Μεγάλη Βρετανία, τα «πάρκα τσέπης» θεωρούνται εργαλεία για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, την καταπολέμηση της απομόνωσης που επικρατεί στις πυκνοκατοικημένες πόλεις και, κυρίως, για την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτές τις πρακτικές υιοθετεί και η Αθήνα, που δρομολογεί τη δημιουργία αυτών των πρότυπων πάρκων σε πολλές γωνιές της πόλης και φυσικά, χωρίς κόστος για τους Αθηναίους.

Η Αθήνα, όπως πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, «υποφέρει» από την έλλειψη δημόσιου-ελεύθερου χώρου. Η δόμηση των προηγούμενων δεκαετιών και οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην πόλη, προκάλεσαν «ασφυξία» που απλώθηκε πέρα από το κέντρο, σε πολλές γειτονιές.

Το πρόβλημα στην πόλη δεν εντοπίζεται μόνο στην έλλειψη των ανοιχτών χώρων, αλλά και στην εγκατάλειψη πολλών υφιστάμενων. Έτσι, το στοίχημα που έχει να αντιμετωπίσει ο Δήμος Αθηναίων, είναι από τη μία πλευρά η αναγέννηση και η φροντίδα των χώρων που έχουν αφεθεί εδώ και πολλά χρόνια στην τύχη τους και από την άλλη, η δημιουργία και η αξιοποίηση δημόσιου χώρου.

Πέντε πάρκα τσέπης μέχρι στιγμής στην Αθήνα

Μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί πέντε πάρκα τσέπης σε Άνω Κυψέλη, Κολωνό, Παγκράτι, Κεραμεικό και Σεπόλια. Η ανταπόκριση των πολιτών είναι πολύ θετική. Οι κάτοικοι στις γειτονιές αυτές τα έχουν «υιοθετήσει», τα φροντίζουν και τα απολαμβάνουν καθημερινά. Εξάλλου, τα συγκεκριμένα πάρκα, δημιουργούνται στα πρότυπα των πόλεων όπου η ύπαρξή τους, άλλαξε τη φυσιογνωμία ολόκληρων περιοχών, αλλά και επηρέασε θετικά την καθημερινή ζωή των κατοίκων.

Δεν είναι τυχαίο ότι επιστήμονες από όλο τον κόσμο με αντικείμενο την κλιματική αλλαγή και τη δόμηση, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, δείχνοντας παράλληλα τον δρόμο των πάρκων τσέπης, ως ουσιαστική λύση που αλλάζει προς το καλύτερο την καθημερινότητα της πόλης, σε πολλούς τομείς.

Τι ακριβώς είναι τα «πάρκα τσέπης»;

Τα «πάρκα τσέπης» (διεθνώς αποκαλούνται “pocket parks”), είναι πράσινοι χώροι που αντικαθιστούν εκτάσεις, οι οποίες είχαν εγκαταλειφθεί εδώ και πολλά χρόνια και είχαν μετατραπεί σε σκουπιδότοπους. Βρίσκονται σε πυκνοδομημένες γειτονιές της πόλης και αποτελούν τα θεμέλια για τη δημιουργία των πόλεων που εκμεταλλεύονται και αξιοποιούν μέχρι και το τελευταίο εκατοστό του δημόσιου χώρου προς όφελος των πολιτών. Είναι μία πρακτική που πέτυχε σε πολλές ευρωπαϊκές, και όχι μόνο, πρωτεύουσες και υιοθετήθηκε για να αναμορφωθούν οι γειτονιές της Αθήνας.

Τα πάρκα τσέπης έχουν πολλαπλά οφέλη για τις πόλεις. Είναι μικρές πράσινες πινελιές που αλλάζουν το γκρίζο αστικό τοπίο, δίνοντας ανάσες οξυγόνου στους κατοίκους και τους επισκέπτες. Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι δημιουργούνται με φιλικά προς το περιβάλλον υλικά. Πέρα από τη συμβολή τους στην προστασία του περιβάλλοντος με τα φυτά, τα δέντρα, τα λουλούδια και τον δροσισμό, ο ρόλος τους για την αντιμετώπιση της απομόνωσης των κατοίκων των μεγαλουπόλεων είναι καταλυτικός. Αξία που πολλαπλασιάζεται στην περίοδο της πανδημίας. Έχουν δηλαδή και μία πολύ σημαντική κοινωνική συμβολή.

Η δημιουργία τους, εντάσσεται στο πρόγραμμα «Υιοθέτησε την πόλη σου». Το πρόγραμμα υλοποιείται για πρώτη φορά στην Αθήνα και αποτελεί μια πλατφόρμα ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ του Δήμου Αθηναίων και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Σήμερα, περισσότεροι από 100 ιδιωτικοί φορείς, σύλλογοι και ιδρύματα, συμμετέχουν στο πρόγραμμα δίνοντας τη δυνατότητα να γίνουν μέσω δωρεών σημαντικές αλλαγές στην πόλη με ταχύτητα, ευελιξία και διαφάνεια.

Το εγχείρημα εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική του Δήμου Αθηναίων που έχει θέσει ως βασικές προτεραιότητες την επανάκτηση ή την απελευθέρωση ποιοτικού δημόσιου χώρου, την ενίσχυση και αναβάθμιση του πρασίνου στην πόλη και την υιοθέτηση ενός μοντέλου βιώσιμης μετακίνησης.

Ποια είναι τα κριτήρια για να γίνει μία έκταση, «πάρκο -τσέπης»;

Πώς γίνεται όμως ο εντοπισμός των εκτάσεων και ποια είναι τα κριτήρια για να μετατραπούν αυτές σε πάρκα τσέπης; «Καταρχάς, πρέπει να είναι εκτάσεις, οι οποίες να ανήκουν στον Δήμο Αθηναίων, ώστε να μπορούμε να κάνουμε και την παρέμβαση», εξηγεί στο iefimerida η Άννα Ζηλάκου, Υπεύθυνη του Προγράμματος «Υιοθέτησε την πόλη σου» του Δήμου Αθηναίων.

«Οπότε σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δημοτικής Περιουσίας, εντοπίζουμε χώρους, οι οποίοι είναι του Δήμου Αθηναίων, αλλά είναι εντελώς αναξιοποίητοι, παρατημένοι δηλαδή και πολλές φορές μπορεί να αποτελούν εστία βρωμιάς. Τα χαρακτηριστικά που θέλουμε να έχουν, είναι να είναι από περίπου 100 τ.μ. έως 750-800 τ.μ., -γιατί αν είναι ακόμα μεγαλύτερο μπορείς να κάνεις άλλα πράγματα- να βρίσκονται σε περιοχές που να είναι γειτονιές, για να μπορέσουν να το απολαύσουν οι άνθρωποι της γειτονιάς, και φυσικά να μην έχουν κάποια άλλη χρήση», προσθέτει η κ. Ζηλάκου.

Μόλις επιλεγεί η έκταση, γίνεται μια μελέτη για το τι χρειάζεται και πώς μπορεί να διαμορφωθεί ο χώρος σε πάρκο τσέπης, καθώς απαιτούνται κάποιες βασικές υποδομές. Μέσω του Προγράμματος «Υιοθέτησε την πόλη σου» βρίσκεται ο δωρητής και στη συνέχεια το έργο πραγματοποιείται, μέσα από τη συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με τον δωρητή.

Όσον αφορά τα φυτά και τα δέντρα που δίνουν ζωή στα πάρκα και κατ’ επέκταση σε ολόκληρη την περιοχή, «η επιλογή τους, πάντα έχει να κάνει με τις συνθήκες της πόλης», όπως αναφέρει η κ. Ζηλάκου.

«Δηλαδή τα φυτά που επιλέγουμε, πρέπει πάντα να είναι ανθεκτικά στον αστικό ιστό, δηλαδή να μη χρειάζονται πάρα πολύ νερό, να αντέχουν στις υψηλές θερμοκρασίες και την ατμόσφαιρα της πόλης. Λαμβάνεται υπόψη το περιβάλλον μέσα στο οποίο φυτεύονται. Φροντίζουμε πάντα να είναι φυτά τα οποία έτσι κι αλλιώς υπάρχουν στην πόλη και ευδοκιμούν, να είναι γηγενή δηλαδή φυτά και να έχουν φυσικά μεγάλη διάρκεια ζωής», σημειώνει.

Το πρώτο «πάρκο τσέπης», στην Άνω Κυψέλη

Στην Άνω Κυψέλη -και συγκεκριμένα στη συμβολή των οδών Ευδοκίας και Καρτερίας, δημιουργήθηκε αυτό το μικρό πάρκο– ανθόκηπος με τη φύτευση πολλών διαφορετικών αντιπροσωπευτικών φυτικών ειδών. Πρόκειται για έναν τοπικό πνεύμονα πρασίνου, έναν κήπο αφιερωμένο στην ποικιλομορφία που θα προσφέρει η πλούσια ανθοφορία φυτών σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Τα επιμέρους παρτέρια οριοθετούνται από χαμηλό αειθαλή φυτοφράκτη (μυρτιά μικρόφυλλη), έτσι ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος προς αυτά, ενώ με τη φύτευση αναρριχώμενων και ανθοφόρων θάμνων, η μια πλευρά μετατρέπεται σε κάθετο πράσινο κήπο.

Επιπλέον, στο πάρκο υπάρχουν ειδικές πινακίδες δίπλα σε κάθε φυτό, που δίνουν χρήσιμες πληροφορίες για τα την ταυτότητά του, καθώς επίσης και κατασκευές για φωλιές χρήσιμων εντόμων.

Το πάρκο-τσέπης της Άνω Κυψέλης, το οποίο αποτελεί ένα μικρό «παράθυρο» στη φύση για τους κατοίκους της, εντάσσεται στο πρόγραμμα «Υιοθέτησε την πόλη σου» και δημιουργήθηκε με δωρεά του Deloitte Foundation. Το Deloitte Foundation είναι το κοινωφελές μη κερδοσκοπικό ίδρυμα της Deloitte Ελλάδος, που στηρίζει ενεργά τις τοπικές κοινωνίες, ενώ ένας από τους βασικούς πυλώνες δράσεων είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη.

Το πάρκο τσέπης στον Κολωνό – Εντυπωσιακή μεταμόρφωση

Μετά την Κυψέλη, σειρά είχε ο Κολωνός. Το «πάρκο τσέπης» του Κολωνού, βρίσκεται στην συμβολή των οδών Κιλκίς και Αλαμάνας και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο τρόπος και τα υλικά από τα οποία κατασκευάστηκε. Δάπεδο και πεζοδρόμιο από ειδικό, φιλικό προς το περιβάλλον, σκυρόδεμα, καθιστικά από ανακυκλωμένη ξυλεία, πυκνοφυτεμένα αειθαλή και φυλλοβόλα δέντρα αλλά και υπεδάφιο αρδευτικό σύστημα για το πότισμα των φυτών.

Φωτίζεται αυτόνομα από φωτοβολταϊκό σύστημα προηγμένης τεχνολογίας, που περιλαμβάνει και ψηφιακό πίνακα με πληροφορίες για τη θερμοκρασία, την υγρασία και άλλες περιβαλλοντικές παραμέτρους. Το πάρκο δημιουργήθηκε με τη συμμετοχή και τη δωρεά του Ομίλου «ΗΡΑΚΛΗΣ».

Ένα πάρκο ανάσας στο Παγκράτι

Είναι το τρίτο «Pocket Park» που ολοκληρώθηκε στην Αθήνα. Σε έναν εγκαταλελειμμένο χώρο γεμάτο από σκουπίδια και μπάζα, στη συμβολή των οδών Ελλανίκου και Πολέμωνος, δημιουργήθηκε ένα πάρκο ανάσας για όλη τη γειτονιά.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι το συγκεκριμένο πάρκο σχεδιάστηκε με στόχο να αποτελέσει ένα οικοσύστημα που θα συμβάλλει στην αισθητική και κλιματική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής, στη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα και στην αύξηση της βιοποικιλότητας.

Είναι μία έκταση 750τ.μ. με πυκνή φύτευση στην οποία τοποθετήθηκαν περισσότερα από 1.150 είδη φυτών και δέντρων, μεταξύ των οποίων ροβίνιες, σιμίδες και γηγενή αρωματικά φυτά. Ο εντυπωσιακός αριθμός διαφορετικών φυτών και η πυκνότητα φύτευσής τους, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος με οφέλη για τη γειτονιά.

Στο συγκεκριμένο πάρκο εφαρμόστηκαν σχεδιαστικές και κατασκευαστικές λύσεις βασισμένες στις αρχές της βιωσιμότητας και της κυκλικής οικονομίας. Οι περισσότερες κατασκευές του πάρκου έχουν γίνει από επαναχρησιμοποιημένα ξύλα, όπως για παράδειγμα τραβέρσες σιδηρόδρομου, ενώ εγκαταστάθηκε ένα αειφόρο σύστημα αποστράγγισης υδάτων ώστε να εμπλουτίζεται ο υδροφόρος ορίζοντας και να ποτίζονται τα δέντρα.

Ο φωτισμός του πάρκου παράγεται από αυτόνομα φωτοβολταϊκά τα οποία, με στόχο τη μείωση της φωτορύπανσης, τις πρώτες ώρες φωτίζουν στο 100%, έπειτα, για τέσσερις ώρες στο 80% και αποδίδουν το 25% έως το πρωί. Στο πάρκο τοποθετήθηκαν διάδρομοι περιπάτου, καθίσματα και θέσεις ποδηλάτου και εξασφαλίστηκε παροχή νερού για τους επισκέπτες αλλά και για τα πουλιά και τα ζωάκια της πόλης.

Μια όαση πρασίνου στο Μεταξουργείο

Μετά τη δημιουργία του τρίτου πάρκου τσέπης έκτασης 750 τ.μ στο Παγκράτι, ο Δήμος Αθηναίων, αξιοποίησε και έναν ακόμη εγκαταλελειμμένο χώρο στο Μεταξουργείο.

Στη συμβολή των οδών Μεγάλου Αλεξάνδρου και Μυκηνών, μια έκταση 300 τ.μ «μεταμορφώθηκε» σε πάρκο γειτονιάς, σε ένα πραγματικό «διαμάντι». Μια ξεχασμένη γωνιά της πόλης απέκτησε ξανά φως και έγινε σύγχρονος χώρος συγκέντρωσης των κατοίκων της περιοχής, με έντονη βλάστηση και σύγχρονο εξοπλισμό.

Φυτεύτηκαν επτά νέα δέντρα, μεταξύ των οποίων μια ελιά στο κέντρο του χώρου, περισσότερα από 330 αναρριχώμενα φυτά και θάμνοι, καθώς και άλλα γηγενή αρωματικά φυτά. Και σε αυτό το πάρκο ανανεώθηκαν πλήρως οι αστικές υποδομές και εξοπλισμός, ενώ θα ενισχυθεί ο φωτισμός από αυτόνομο φωτοβολταϊκό στοιχείο.

«Τα πάρκα τσέπης έγιναν θεσμός για την Αθήνα και αυτό μας δίνει την δύναμη να συνεχίσουμε την προσπάθεια για την δημιουργία ακόμη περισσότερων χώρων πρασίνου, σε χώρους που επί χρόνια είχαν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους και μέσα σε γειτονιές που χρειάζονται ανάσες. Είναι το αποτέλεσμα μιας πρακτικής που αγκάλιασαν όλοι οι Αθηναίοι γιατί βλέπουν το χώρο τους να αλλάζει και την καθημερινότητά τους να γίνεται καλύτερη, πιο ανθρώπινη, πιο κοντά στο περιβάλλον» δήλωσε ο Δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης με αφορμή τη δημιουργία του «Πάρκου τσέπης» στο Μεταξουργείο.

Το νέο βιοκλιματικό πάρκο της Αθήνας στα Σεπόλια

Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του πάρκου τσέπης των Σεπολίων, πραγματοποιήθηκε βάσει των αρχών της αειφόρας ανάπτυξης και της κυκλικής οικονομίας. Οι επεμβάσεις ήταν όσο το δυνατόν ήπιες, χωρίς να επιβαρύνουν το αστικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται το πάρκο.

Ο εγκαταλελειμμένος χώρος στην οδό Δράμας μετατράπηκε σε κήπο λεβάντας με στόχο την περιβαλλοντική αποσυμφόρηση της γειτονιάς των Σεπολίων.

Συνολικά, φυτεύτηκαν 190 νέα αρωματικά φυτά, εδαφοκαλυπτικά και μεγάλοι θάμνοι με κυρίαρχα τη λεβάντα, το δεντρολίβανο, την μυρτιά και το θυμάρι, ανανεώθηκαν πλήρως οι υποδομές του πάρκου και θα ενισχυθεί ο φωτισμός με αυτόνομο φωτοβολταϊκό σύστημα με στόχο τη μείωση της φωτορύπανσης.

Τα φώτα του πάρκου τις πρώτες νυχτερινές ώρες θα φωτίζουν 100% έπειτα για 4 ώρες 80% και μετά θα λειτουργούν στο 25% της απόδοσής τους, ως φωτισμός ασφαλείας μέχρι το πρωί.

Οι διάδρομοι διαστρώθηκαν με χαλίκι, έτσι ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν λιγότερα σκληρά υλικά και το πάρκο να δεσμεύει το σύνολο του νερού της βροχής. Τα υλικά διαχωρισμού και επίστρωσης είναι από ξύλο ενώ χρησιμοποιήθηκαν και ανακυκλωμένα ξύλα ή άλλα φυσικά υλικά.

Επιπλέον, διατηρήθηκαν και ανανεώθηκαν κάποια στοιχεία που υπήρχαν στο χώρο από παρέμβαση που είχε γίνει στο παρελθόν από την ομάδα των Atenistas, όπως η εντυπωσιακή τοιχογραφία.

Το pocket park στα Σεπόλια είναι το τρίτο πάρκο που προκύπτει από την συνεργασία του Δήμου με την «P&G» και την Οργάνωση Γη – τα δύο προηγούμενα βρίσκονται στο Παγκράτι και το Μεταξουργείο – και συνολικά το πέμπτο που αποκτά η Αθήνα.

Τα έργα αυτά θα συνεχίσουν να εκτελούνται σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας, όπου υπάρχουν κατάλληλοι χώροι. Στόχος του Δήμου Αθηναίων είναι η δημιουργία αρκετών ακόμα τέτοιων πάρκων, που θα απλώνονται στις γειτονιές της πρωτεύουσας και θα αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Σε αυτή την βεντάλια δράσεων περιλαμβάνεται η ανάκτηση δημόσιων χώρων προς όφελος των πολιτών και η μετατροπή τους σε κοιτίδες πρασίνου, δραστηριοτήτων και δημιουργικότητας των κατοίκων της Αθήνας.

Πηγή: iefimerida.gr