Κι όμως, η χώρα κινδυνεύει από τον υπερ - τουρισμό

Η φωτογραφία του λιμανιού του νησιού της Σαντορίνης που κυκλοφόρησε μέσα στο Σαββατοκύριακο αποτύπωνε μία άλλη εκδοχή της πραγματικότητας: η ασφυκτική πολυκοσμία ήταν μία εύγλωττη κριτική των ανεξέλεγκτων τουριστικών ρευμάτων που πλήττουν τα τελευταία χρόνια το νησί, με συνέπειες που σύντομα κινδυνεύουν να λάβουν μη διαχειρίσιμες διαστάσεις.

Όπως αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ στην Καθημερινή (Γιάννης Παλαιολόγος) σύμφωνα με μελέτη της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (TRAN Committee), που δημοσιεύθηκε φέτος, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων στη Σαντορίνη  αυξήθηκε από 3,3 εκατομμύρια το 2012 σε 5,5 εκατομμύρια το 2017.

Οι αφίξεις μέσω κρουαζιερόπλοιου, πριν από την επιβολή του ανώτατου ημερήσιου ορίου το 2016, κορυφώθηκαν το 2015 στους 790.000 επιβάτες – περισσότερους από 2.000 την ημέρα κατά μέσον όρο και ξεπερνώντας τις 18.000 ημερησίως στην υψηλή περίοδο (ο πληθυσμός του νησιού είναι 15.550 άτομα).

«Η έλλειψη τουριστικής διακυβέρνησης και στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των τοπικών και των εθνικών αρχών θα μπορούσε να θέσει το μέλλον του προορισμού σε κίνδυνο», ανέφερε η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Η Βενετία

Ο υπερ-τουρισμός, φυσικά, δεν είναι ένα αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Η Βενετία (πληθυσμός 262.000) υποδέχεται περίπου 25 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, αριθμός που προβλέπεται να σκαρφαλώσει στα 38 εκατομμύρια το 2025. Η Airbnb έχει αναπτυχθεί ραγδαία στην πόλη, με τα διαθέσιμα καταλύματα να έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 2015, σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ του Guardian. Οι τουρίστες στη Βενετία δεν υπόκεινται στους αυστηρούς κανονισμούς που επιβάλλει η δημοτική αρχή στους Βενετσιάνους για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

Και στην Βαρκελώνη

Εξίσου προβληματική είναι η κατάσταση στη Βαρκελώνη, ο αριθμός των επισκεπτών που διανυκτερεύουν έχει αυξηθεί από 1,7 εκατ. το 1990 σε 8 εκατομμύρια το 2016 και ο συνολικός αριθμός των τουριστών έχει φτάσει τα 32 εκατομμύρια (20 φορές ο πληθυσμός της πόλης). Τη χρονιά εκείνη, σε έρευνα γνώμης που διενήργησε η δημοτική αρχή, οι κάτοικοι της πόλης ανέδειξαν τον υπερ-τουρισμό ως το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα της Βαρκελώνης, μετά την ανεργία. «Οποια πόλη θυσιάζεται στον βωμό του μαζικού τουρισμού θα εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της, όταν αυτοί δεν θα μπορούν πλέον να αντέξουν το κόστος της στέγασης, της διατροφής και των βασικών αναγκαίων αγαθών της καθημερινότητας», έχει γράψει σε άρθρο της το 2014 η Άντα Κολάου, που εξελέγη δήμαρχος της Βαρκελώνης το 2015.

Το Αμστερνταμ των περίπου 800.000 κατοίκων ήδη δέχεται 18 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο και αναμένεται να φτάσει τα 42 εκατομμύρια ώς το 2030.

Σε  άρθρο του στο Bloomberg, ο Νόα Σμιθ θέτει το ευρύτερο πλαίσιο: οι διεθνείς τουριστικές ροές αυξάνονται εκθετικά από το 1950 και μετά (ειδικά προς την Ευρώπη), φτάνοντας το 1,4 δισ. το 2018. Οι άμεσες εισπράξεις του κλάδου ανήλθαν το 2017 σε 1,6 τρισ. δολάρια, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ευρύτερη δραστηριότητα που σχετίζεται με τον τουρισμό φτάνει τα 8,8 τρισ. ετησίως, στηρίζοντας ώς και 10% των θέσεων εργασίας στον πλανήτη. Στο φαινόμενο, όπως εξηγεί ο αρθρογράφος, έχουν συμβάλει τόσο οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών όσο και η τεχνολογία. Το διαθέσιμο εισόδημα πολλών πρώην φτωχών χωρών –πιο εντυπωσιακά της Κίνας– έχει αυξηθεί, η νέα μεσαία τάξη κάνει λιγότερα παιδιά, άρα έχει περισσότερο χρόνο για ταξίδια, ενώ νέες υπηρεσίες όπως το Google Maps, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Uber και η Airbnb διευκολύνουν τους ταξιδιώτες να μάθουν για τους προορισμούς, να μετακινηθούν σε άγνωστες πόλεις, να κλείσουν εισιτήρια και δωμάτια.

Αντικίνητρα

Η ζήτηση αναμφίβολα θα συνεχίσει να αυξάνεται και η τεχνολογία που ανταποκρίνεται σε αυτήν θα συνεχίσει να βελτιώνεται. Οι Αρχές και οι πολίτες των πιο επιβαρυμένων περιοχών έχουν αρχίσει να λαμβάνουν μέτρα. Το 2016 κάτοικοι της Βενετίας μπλόκαραν με ψαροκάικα την είσοδο στο κανάλι Guidecca έξι κρουαζιερόπλοιων. Μία συνεργατική, μη κερδοσκοπική πλατφόρμα ενοικίασης καταλυμάτων, το Fairbnb, αναμένεται να λειτουργήσει τον προσεχή Σεπτέμβριο στη Βενετία, στο Αμστερνταμ και αλλού, με οικοδεσπότες που είναι αποκλειστικά ντόπιοι και με το 50% των εσόδων να επενδύεται σε τοπικά κοινωνικά εγχειρήματα. Η Άντα Κολάου τον περασμένο μήνα δεσμεύθηκε να μειώσει τον αριθμό των κρουαζιερόπλοιων που δένουν στη Βαρκελώνη και να ακυρώσει τη σχεδιαζόμενη επέκταση του αεροδρομίου. Η Ολλανδία αποφάσισε να σταματήσει να διαφημίζεται ως τουριστικός προορισμός. O Σμιθ θεωρεί ότι η αναπόφευκτη λύση είναι η επιβολή τελών στους τουρίστες, ως αντικίνητρο.

Ειδικά χώρες σαν την Ελλάδα, που εξαρτώνται δυσανάλογα από τον τουρισμό, πρέπει να κινηθούν άμεσα για την προστασία των πιο ελκυστικών τους προορισμών. Το μακροπρόθεσμο κέρδος είναι ασύγκριτα υψηλότερο από το όποιο βραχυπρόθεσμο οικονομικό και πολιτικό κόστος. Τόσο για τους ίδιους τους προορισμούς όσο και για τους κατοίκους της χώρας που ζουν σε και από αυτούς.