Με κοινή υπουργική απόφαση το υπουργείο Οικονομικών και Εργασίας ορίζει τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση της εθνικής σύνταξης. Δικαιούχοι της εθνικής σύνταξης, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, είναι όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα σύνταξης λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου.
Προϋποθέσεις χορήγησης της εθνικής σύνταξης σε συνταξιούχους, λόγω γήρατος
Βασική προϋπόθεση, πέραν της θεμελίωσης του σχετικού δικαιώματος, όπως προβλέπεται για κάθε φορέα ασφάλισης, αποτελεί η μόνιμη και νόμιμη διαμονή στην Ελλάδα για τουλάχιστον 15 έτη, μεταξύ του 15ου έτους της ηλικίας και του έτους κατά το οποίο συμπληρώνεται το προβλεπόμενο κατά περίπτωση όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης. Σε περίπτωση που η αίτηση συνταξιοδότησης, λόγω γήρατος, υποβάλλεται, μετά τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, ο έλεγχος ως προς την πλήρωση ή μη της ανωτέρω προϋπόθεσης ελάχιστου χρόνου μόνιμης και νόμιμης διαμονής στην Ελλάδα, επεκτείνεται, μέχρι την ημερομηνία υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης.
Για κάθε χρόνο που υπολείπεται των 40 ετών διαμονής στην Ελλάδα, μεταξύ του 15ου έτους της ηλικίας και του έτους που συμπληρώνεται, το κατά περίπτωση όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης, λόγω γήρατος ή το έτος υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, λόγω γήρατος, το ποσό της εθνικής σύνταξης μειώνεται κατά 1/40.
Επίσης, προβλέπεται ότι η ανωτέρω μείωση κατά 1/40 για κάθε χρόνο που υπολείπεται των 40 ετών διαμονής στην Ελλάδα, μεταξύ του 15ου έτους της ηλικίας και του έτους που συμπληρώνεται, το κατά περίπτωση όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης ή του έτους υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης δεν εφαρμόζεται για όσους συνταξιοδοτούνται με τις διατάξεις του τέταρτου εδαφίου της παρ. 1α των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007 (τυφλοί, παραπληγικοί, πάσχοντες από Βήτα ομόζυγο μεσογειακή ή δρεπανοκυτταρική ή μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%, που υποβάλλονται σε μετάγγιση, κλπ). Για την κατηγορία αυτή συνταξιούχων, απαιτείται μόνο η προϋπόθεση της μόνιμης και νόμιμης διαμονής στην Ελλάδα για τουλάχιστον 15 έτη, μεταξύ του 15ου έτους της ηλικίας και του έτους υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, δεδομένου ότι στις περιπτώσεις αυτές δεν απαιτείται η συμπλήρωση ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης.
Παράδειγμα 1
Ασφαλισμένος συμπληρώνει, τον Δεκέμβριο του 2016, τις ελάχιστες προϋποθέσεις πλήρους συνταξιοδότησης, λόγω γήρατος (15 έτη ασφάλισης και 67ο έτος της ηλικίας) και μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία, έχει συμπληρώσει 25 έτη διαμονής στην Ελλάδα. Ο εν λόγω ασφαλισμένος συνεχίζει να εργάζεται και υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2019. Στην περίπτωση αυτή, ο έλεγχος της διαμονής γίνεται, μέχρι το 2019, οπότε ο ασφαλισμένος έχει συμπληρώσει 28 έτη διαμονής.
Παράδειγμα 2
Συνταξιούχος, λόγω γήρατος, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα στο 40ο έτος της ηλικίας του και θα λάβει σύνταξη με 15 έτη ασφάλισης στο 67ο έτος της ηλικίας. Από το 40ο έτος έως το 67ο έτος, έχει 27 έτη διαμονής στη χώρα και, ως εκ τούτου, υπολείπονται 13 χρόνια έως τα απαιτούμενα σαράντα χρόνια διαμονής. Το ποσό της εθνικής σύνταξης πάνω στο οποίο θα υπολογιστεί η μείωση του 1/40 θα είναι το ποσό των 345,60 ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στα 15 χρόνια ασφάλισης. Επομένως, το ως άνω ποσό θα μειωθεί κατά 13/40 (13 είναι τα έτη που υπολείπονται έως τη συμπλήρωση των 40 ετών διαμονής) και, ως εκ τούτου, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 233,28 ευρώ. Εάν, όμως, η αίτηση συνταξιοδότησης, λόγω γήρατος, υποβληθεί, όταν ο ασφαλισμένος θα έχει συμπληρώσει το 70ο έτος της ηλικίας, δηλαδή τρία έτη, μετά τη συμπλήρωση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, τότε τα έτη διαμονής είναι 30. Συνεπώς, η εθνική σύνταξη θα μειωθεί κατά 10/40 και ο εν λόγω ασφαλισμένος θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 276,48 ευρώ.
Ποσό εθνικής σύνταξης στις περιπτώσεις συνταξιοδότησης με μειωμένη σύνταξη, λόγω γήρατος
Σύμφωνα με την ΚΥΑ, προβλέπεται ότι στις περιπτώσεις καταβολής μειωμένης σύνταξης, λόγω γήρατος, δηλαδή σε όριο ηλικίας μικρότερο από το κατά περίπτωση προβλεπόμενο όριο για πλήρη σύνταξη, το ποσό της εθνικής σύνταξης καταβάλλεται μειωμένο κατά 1/200 για κάθε μήνα (ή 6% για κάθε έτος) που υπολείπεται του αντίστοιχου ορίου ηλικίας πλήρους συνταξιοδότησης. Σε καμία περίπτωση, το ποσοστό μείωσης της εθνικής σύνταξης δεν υπερβαίνει το ποσοστό μείωσης που αντιστοιχεί σε πέντε έτη ηλικίας (60 μήνες), ενώ δεν επιβάλλεται το επιπλέον ποσοστό μείωσης ύψους 10%. Σε περίπτωση σώρευσης μειώσεων, λόγω διαμονής και λήψης μειωμένης σύνταξης, λόγω γήρατος, το ποσό της εθνικής σύνταξης που προκύπτει κατά περίπτωση, σύμφωνα με τα έτη ασφάλισης, μειώνεται αρχικά, βάσει των ετών διαμονής που υπολείπονται των 40 ετών και, στη συνέχεια, βάσει του ποσοστού μείωσης, λόγω λήψης μειωμένης σύνταξης, λόγω γήρατος.
Παράδειγμα 3
1) Ασφαλισμένος με 40 έτη διαμονής στην Ελλάδα, με θεμελιωμένο δικαίωμα σε μειωμένη σύνταξη γήρατος (15 έτη ασφάλισης και συμπληρωμένο το 62ο έτος της ηλικίας) θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 241,92 ευρώ. Και τούτο, διότι για τα 15 έτη ασφάλισης το ποσό της εθνικής σύνταξης (μειούμενο κατά 2% για κάθε έτος ασφάλισης που υπολείπεται των 20 ετών) είναι 345,60 ευρώ. Επιπλέον και δεδομένης της μειωμένης σύνταξης γήρατος κατά πέντε έτη (όριο ηλικίας πλήρους σύνταξης το 67ο έτος), το ποσό της εθνικής θα μειωθεί κατά 6% για κάθε έτος που υπολείπεται του πλήρους ορίου ηλικίας. Συνεπώς, το ποσό της εθνικής σύνταξης που θα δικαιωθεί ο ως άνω ασφαλισμένος θα είναι 241,92 (345,60 – 345,60 Χ 30%).
2) Ασφαλισμένος με 25 έτη διαμονής στην Ελλάδα, με θεμελιωμένο δικαίωμα σε μειωμένη σύνταξη γήρατος (15 έτη ασφάλισης και συμπληρωμένο το 62ο έτος της ηλικίας) θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 151,20 ευρώ. Και τούτο, διότι 345,60 ευρώ είναι το ποσό της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί στα 15 έτη ασφάλισης και δεδομένου ότι ο ασφαλισμένος είχε 25 έτη διαμονής στην Ελλάδα, το εν λόγω ποσό θα μειωθεί κατά 15/40 (ήτοι 216 ευρώ) και κατόπιν 30% περαιτέρω μείωση (πέντε έτη νωρίτερα συνταξιοδότηση από το πλήρες όριο ηλικίας), δηλαδή 151,20 ευρώ.
Ποσό εθνικής σύνταξης σε περίπτωση χορήγησης μειωμένης σύνταξης, λόγω αναπηρίας
Ορίζονται τα ποσοστά αναπηρίας, για τα οποία προβλέπονται μειώσεις στο ποσό της εθνικής σύνταξης για τους συνταξιούχους οι οποίοι θα λάβουν σύνταξη, λόγω αναπηρίας και δεν πληρούν τις προϋποθέσεις άμεσης καταβολής της σύνταξης, ως ακολούθως:
α) Από 67% έως και 79,99, χορηγείται το 75% της εθνικής σύνταξης και β) από 50% έως και 66,99%, χορηγείται το 50% της εθνικής σύνταξης. Σε περίπτωση νέας κρίσης από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές, το ύψος της εθνικής σύνταξης αναπροσαρμόζεται, σύμφωνα με τα ανωτέρω και βάσει του νέου ποσοστού αναπηρίας.
Στους συνταξιούχους με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω, χορηγείται το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης. Εξαίρεση από τις ανωτέρω προσαρμογές των ποσοστών αναπηρίας αποτελούν, όσοι συνταξιοδοτούνται με τις διατάξεις της παρ. 1α των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007 ή με βάση διατάξεις που παραπέμπουν σε αυτές (τυφλοί, πάσχοντες από Βήτα ομόζυγο μεσογειακή ή δρεπανοκυτταρική ή μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%, που υποβάλλονται σε μετάγγιση, κλπ). Αυτό σημαίνει ότι η ως άνω κατηγορία συνταξιούχων θα λάβει το δικαιούμενο, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, ποσό της εθνικής σύνταξης, ανεξαρτήτως ποσοστού αναπηρίας, εφόσον διαμένει νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα για τουλάχιστον 15 έτη, μεταξύ του 15 έτους της ηλικίας και του έτους υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης.
Δεδομένου ότι στους συνταξιούχους, λόγω αναπηρίας, δεν ελέγχεται η νόμιμη και μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα και, ως εκ τούτου, ούτε και η προϋπόθεση της 15ετούς ασφάλισης, το ποσό της εθνικής σύνταξης, το οποίο θα περιοριστεί περαιτέρω, βάσει του βαθμού αναπηρίας, είναι το εξής: α) Για όσους έχουν, μέχρι 15 έτη ασφάλισης, το ποσό της εθνικής σύνταξης είναι το ποσό των 345,60 ευρώ, το οποίο αφορά σε συνταξιούχο με 15 τουλάχιστον έτη ασφάλισης. β) Για όσους έχουν από 15 έως και 19,9 έτη ασφάλισης, το ποσό της εθνικής σύνταξης είναι το ποσό που προκύπτει κατ’ εφαρμογή της παρ. 6 του κοινοποιούμενου άρθρου. γ) Για όσους έχουν από 20 έτη ασφάλισης και άνω, το ποσό της εθνικής σύνταξης είναι το ποσό των 384 ευρώ.
Παράδειγμα 4
1) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 80% και έξι έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 345,60 ευρώ.
2) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 80% και 25 χρόνια ασφάλισης, θα λάβει το ποσό των 384 ευρώ.
3) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 70% και έξι έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 259,2 ευρώ, (345,60X75%).
4) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 70% και 25 έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 288 ευρώ (384X75%).
5) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 55% και έξι έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 172,9 ευρώ (345,60X50%).
6) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 55% και 25 έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 192 ευρώ (384Χ50%).
7) Συνταξιούχος, λόγω αναπηρίας, με ποσοστό 67% και 18 έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 276,48 ευρώ (368,64Χ75%).
Χορήγηση εθνικής σύνταξης σε περίπτωση σώρευσης συντάξεων
Μεταξύ άλλων, ρυθμίζεται το ύψος της εθνικής σύνταξης που χορηγείται σε περίπτωση σώρευσης συντάξεων. Ειδικότερα, προβλέπεται η καταβολή μίας εθνικής σύνταξης, το ύψος της οποίας διαφοροποιείται ανάλογα με το εάν ο συνταξιούχος ή τα δικαιοδόχα πρόσωπα σε περίπτωση συνταξιοδότησης, λόγω θανάτου, δικαιούται να λάβει πέραν της μίας κύριας σύνταξης. Σε περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου δύο πλήρων κύριων συντάξεων, χορηγείται το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης. Σε περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου μίας πλήρους και μίας μειωμένης κύριας σύνταξης, χορηγείται το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης. Σε περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου δύο μειωμένων κύριων συντάξεων, χορηγείται το ποσό της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί σε κάθε μία, όμως το άθροισμά του δεν μπορεί να υπερβαίνει το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης.
Πλήρες ποσό εθνικής σύνταξης
Για την πρώτη εφαρμογή του νόμου, το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης είναι 384 ευρώ, μηνιαίως και καταβάλλεται ακέραιο, εφόσον έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης και επιπλέον 40 έτη διαμονής στην Ελλάδα. Εξαιρούνται οι συνταξιούχοι, λόγω αναπηρίας, για τους οποίους δεν απαιτείται η προϋπόθεση της διαμονής στη χώρα, καθώς και οι συνταξιοδοτούμενοι με τις διατάξεις του τέταρτου εδαφίου της παρ. 1α των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007 ή με βάση διατάξεις που παραπέμπουν σε αυτές, για τους οποίους απαιτείται μόνο η 15ετής νόμιμη και μόνιμη διαμονή. Το ποσό της εθνικής σύνταξης βαίνει μειούμενο κατά 2% για κάθε έτος ασφάλισης που υπολείπεται των 20 ετών, εφόσον, ωστόσο, έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης.
Ειδικότερα:
– Για 15 έτη ασφάλισης, το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης είναι 345,60 ευρώ.
– Για 16 έτη ασφάλισης, 353,28 ευρώ.
– Για 17 έτη ασφάλισης, 360,96 ευρώ.
– Για 18 έτη ασφάλισης, 368,64 ευρώ.
– Για 19 έτη ασφάλισης, 376,32 ευρώ και
– από 20 έτη ασφάλισης και άνω, 384,00 ευρώ.
Σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος δεν έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης και, επίσης, δεν συμπληρώνει ακέραιο έτος ασφάλισης, ως εθνική σύνταξη λαμβάνεται το ποσό που αντιστοιχεί στα ακέραια έτη και για τους λοιπούς μήνες ή και ημέρες ασφάλισης λαμβάνει αναλογία.
Παράδειγμα 5
Ασφαλισμένος υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης, έχοντας συμπληρώσει 17 έτη ασφάλισης, οκτώ μήνες και 15 ημέρες. Το ποσό της εθνικής σύνταξης για 17 έτη ασφάλισης ανέρχεται σε 360,96 ευρώ. Για το χρόνο ασφάλισης, πέραν των 17 ετών, δηλαδή για τους οκτώ μήνες και 15 ημέρες (8 μήνες x 25 ημέρες ασφάλισης + 15 ημέρες ασφάλισης = 215 ημέρες ασφάλισης) θα λάβει ως εθνική σύνταξη το ποσό των 5,50 ευρώ [(368,64 – 360,96) x 215/300]. Συνεπώς, το συνολικό ποσό της εθνικής σύνταξης για 17 έτη ασφάλισης, οκτώ μήνες και 25 μέρες, ανέρχεται σε 366,46 ευρώ (360,96 + 5,50 = 366,46 ευρώ).
Για όσους συνταξιοδοτούνται με τις διατάξεις του τέταρτου εδαφίου της παρ. 1α των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007, το ποσό της εθνικής σύνταξης είναι, σε κάθε περίπτωση, αυτό που αντιστοιχεί στα 20 έτη ασφάλισης, για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης των ανωτέρω προσώπων.
Παράδειγμα 6
Ασφαλισμένος που υποβάλλει αίτηση, για να συνταξιοδοτηθεί, λόγω γήρατος, με τις ειδικές διατάξεις του τέταρτου εδαφίου της παρ. 1α των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007, με 20ετή διαμονή στην Ελλάδα και 17 έτη ασφάλισης, θα λάβει ως εθνική σύνταξη το πλήρες ποσό αυτής, δηλαδή 384 ευρώ.
Συνυπολογισμός πλασματικών ετών
Σε περίπτωση που για τη συνταξιοδότηση του ασφαλισμένου λαμβάνεται υπόψη και πλασματικός χρόνος, χωρίς εξαγορά, ο οποίος αξιοποιείται μόνο για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος, ο χρόνος αυτός συνυπολογίζεται για τη διαμόρφωση του ποσού της εθνικής σύνταξης, όχι, όμως και γι’ αυτό της ανταποδοτικής. Οι πλασματικοί χρόνοι οι οποίοι αναγνωρίζονται, κατόπιν εξαγοράς, για τη θεμελίωση και για την προσαύξηση του ποσού της σύνταξης, συνυπολογίζονται στη διαμόρφωση τόσο της εθνικής όσο και της ανταποδοτικής σύνταξης.
Παράδειγμα 7
Για ασφαλισμένο, αναγνωρίζεται πλασματικός χρόνος 200 ημερών, χωρίς εξαγορά (αρ. 40 του ν. 2084/1992), προκειμένου να συμπληρώσει τα 15 έτη ασφάλισης και να δικαιωθεί σύνταξης με τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας. Στην περίπτωση αυτή, το ποσό της εθνικής σύνταξης είναι 345,60 ευρώ.
Αναπροσαρμογή της εθνικής σύνταξης. Από 01/01/2017, η εθνική σύνταξη αναπροσαρμόζεται κατ’ έτος, με Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και με βάση συντελεστή που διαμορφώνεται κατά 50% από τη μεταβολή του ΑΕΠ και κατά 50% από τη μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του προηγούμενου έτους και δεν υπερβαίνει την ετήσια μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή.