Ελληνικό το διάσημο καφέ Greco στη Ρώμη - Σύχναζαν Βασιλιάδες, καλλιτέχνες, διανοούμενοι

Το ρητό “όποια πέτρα σηκώσεις θα βρεις κι έναν Έλληνα” ισχύει πολύ περισσότερο από όσο, ίσως, πιστεύουν οι περισσότεροι.

Η ελληνική σφραγίδα βρίσκεται πίσω από εγχειρήματα και πρωτοβουλίες που καθιερώθηκαν και πέτυχαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Χαρακτηριστική περίπτωση το ιστορικό καφέ Γκρέκο (Caffe Greco) της Ρώμης, ιδρύθηκε το 1760 από τον Έλληνα Νικόλα ντέλλα Μανταλένα (Nicola della Maddalena). Δεν είναι τυχαίο ότι βρίσκεται στη Βία Κοντόττι (Via Condotti) αριθ. 86, κοντά στην Πιάτσα ντι Σπάνια στον πιο πολυσύχναστο δρόμο της Ρώμης.

Πρώτη φορά γίνεται αναφορά στο “Καφέ Γκρέκο” κατά το δέκατο όγδοο αιώνα σ’ ένα έγγραφο απογραφής του 1760, που φυλάγεται στην εκκλησία του Σαν Λορέντσο (San Lorenzo) στην πόλη της Λούτσινα (Lucina), όπου αναφέρεται και το όνομα του Έλληνα ιδιοκτήτη του.

Ο διάσημος Τζιάκομο Καζανόβα (Giacomo Casanova, 1725 – 1798) γράφει στα “Απομνημονεύματά” του για την πρώτη φορά που πήγε το 1742, με κάποιους Ρωμαίους φίλους του, στο “Καφέ της οδού Κοντόττι” (Caffe di strada Condotta), πράγμα που σημαίνει πως το “καφέ” υπήρχε ίσως και πριν το αποκτήσει ο Έλληνας ιδιοκτήτης του.

Και ο Γάλλος ζωγράφος Πιερ Πωλ Προυντόν (Pierre Paul Prudhon), σε επιστολή του σε κάποιο φίλο του γραμμένη το 1760, περιγράφει το “Καφέ Γκρέκο”, ως πασίγνωστο στέκι φιλολογικών και καλλιτεχνικών κύκλων.

Η χρυσή εποχή για το “Καφέ Γκρέκο” εκτείνεται σ’ όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα. Σ’ αυτό σύχναζαν κατά καιρούς μεγάλες προσωπικότητες, όπως ζωγράφοι, γλύπτες, μουσουργοί και άνθρωποι των γραμμάτων από ολόκληρη την Ευρώπη, οι οποίοι επισκέπτονταν ή ζούσαν στη Ρώμη. Ανάμεσα σ’ αυτούς περιλαμβάνονται μονάρχες, όπως ο βασιλιάς Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, και πάπες, όπως ο Πάπας Λέων ΙΓ’.

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος της Βαυαρίας, όταν σύχναζε στο Καφέ Γκρέκο στα χρόνια της ελληνικής εθνεγερσίας, συνήθιζε να εκδηλώνει σ’ ένα κύκλο φίλων του καλλιτεχνών τον ένθερμο φιλελληνισμό του. Το 1833, ο Δανός αρχιτέκτων Κρίστιαν Χάνσεν στο Καφέ Γκρέκο πήρε την απόφαση να επισκεφθεί την Ελλάδα για να μελετήσει τα μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας.

Διάσημοι θαμώνες της καφετέριας ήταν μια πλειάδα συγγραφέων απ’ όλο τον κόσμο, όπως ο Κάρλο Γκολντόνι, ο Νικολάι Γκόγκολ (που έγραψε εδώ ένα μέρος από το μυθιστόρημά του “Νεκρές Ψυχές”, 1845), ο Νίτσε, ο Γκαίτε, ο Σοπενχάουερ, ο Ανρί Σταντάλ, ο Κάρολος Ντίκενς, ο Σατωμπριάν, ο Μαρκ Τουαίν, ο Ναθάνιελ Χώθορν, ο Ουίλλιαμ Θάκαιραιη, ο Λόρδος Βύρων, ο Πέρσι Σέλλεϋ, ο Τζων Κητς, ο Τζιάκομο Λεοπάρντι, ο Σαρλ Μπωντλαίρ, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, ο Ανατόλ Φρανς, ο Ιππόλυτος Ταιν, ο Γκαμπριέλε ντ’ Αννούντσιο, ο Αλμπέρτο Μοράβια και άλλοι.

Ο Άγγλος ποιητής Τζων Κητς πέρασε τους τρεις τελευταίους μήνες της ζωής του (πέθανε το 1821 σε ηλικία 25 ετών) σ’ ένα μικρό δωμάτιο ενός σπιτιού κοντά στο “Καφέ Γκρέκο”, δίπλα στη σκαλινάτα της Πιάτσα ντι Σπάνια.

Ζωγράφοι, ιδιαίτερα της “Σχολής της Ρώμης”, είχαν κάνει τόπο συναντήσεών τους κατά το 18o αιώνα το “Καφέ Γκρέκο”, όπως και οι γερμανόφωνοι ρομαντικοί καλλιτέχνες της Σχολής των Ναζαρηνών, που είχαν έλθει από τη Βιέννη στη Ρώμη, όπως ο Πέτερ φον Κορνέλιους. Εδώ σύχναζαν και οι ζωγράφοι Ζαν Ωγκύστ Ενγκρ και Ζαν-Μπατίστ Κορό, καθώς και οι γλύπτες Αντόνιο Κανόβα και Μπέρτελ Τόρβαλντσεν. Από τους νεώτερους καλλιτέχνες, θαμώνας του Καφέ Γκρέκο ήταν και ο διάσημος σουρεαλιστής ζωγράφος Σαλβαδόρ Νταλί.

Επίσης, μεγάλοι συνθέτες σύχναζαν ή είχαν επισκεφθεί τις αίθουσες του “Καφέ Γκρέκο”: ο Λιστ, ο Βάγκνερ, ο Μέντελσον, ο Ροσσίνι, ο Μπερλιόζ, ο Μπιζέ και ο Αρτούρο Τοσκανίνι. Αλλά και φωτογράφοι από τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία, με την επωνυμία “Ομάδα του Καφέ Γκρέκο”, σύχναζαν εδώ στη δεκαετία του 1840, όπως οι Frederic Flacheron, Eugene Constant, Alfred-Nicolas Norman, James Andersen και Giacomo Canova.

Ο Ιταλός ζωγράφος Ρενάτο Γκουτούζο στον πίνακά του “Καφέ Γκρέκο” (1976), που βρίσκεται σήμερα στη Συλλογή Λούντβιχ στο ‘Ααχεν, εικονογραφεί μια καλλιτεχνική παρέα με τους Απολλιναίρ, Πικάσσο, Ντυσάν, Αντρέ Ζιντ και τον εαυτό του στο περιβάλλον του Καφέ Γκρέκο. Μια καλλιτεχνική συντροφιά στο “Καφέ Γκρέκο” απεικονίζεται και σε παλαιότερο πίνακα του 1856 (βλ. ένθετη φωτογραφία) του Αυστριακού ζωγράφου Λούντβιχ Πασσίνι (1832 – 1903).

Τον Αύγουστο του 1953 το Υπουργείο Δημόσιας Εκπαίδευσης της Ιταλίας, με ειδικό διάταγμα, κήρυξε το “Καφέ Γκρέκο” ως “τόπο ιστορικού και εθνικού ενδιαφέροντος”.