Σαράντα τρία χρόνια μετά την κυπριακή τραγωδία του 1974 και τριάντα περίπου χρόνια μετά τη συγκρότηση της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων το 1985, δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα οι τέσσερις πρώτοι τόμοι του Φακέλου της Κύπρου.
Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, Νίκος Βούτσης, συνοδευόμενος από τον Γενικό Γραμματέα της Βουλής, Κώστα Αθανασίου, επισκέφθηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο και τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, στους οποίους παρέδωσε το ιστορικό αυτό υλικό, το οποίο παράλληλα δόθηκε σε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα και αναρτήθηκε στον διαδικτυακό τόπο της Ελληνικής Βουλής.
Όπως ανέφερε ο κ. Βούτσης, το σύνολο των τόμων που θα εκδοθούν υπερβαίνει τους τριάντα με ρυθμό εκτύπωσης και δημοσίευσης έναν τόμο ανά μήνα. Kατά την παράδοση αναφέρθηκε εν συντομία στο χρονικό του Φακέλου. Όπως είπε, ύστερα από 2,5 χρόνια επεξεργασίας, παρέδωσε τους τέσσερις πρώτους τόμους, 600 σελίδων ο καθένας – από τους συνολικά 30 που αποτελούν το σύνολο του υλικού – από την Ειδική Εξεταστική Επιτροπή που είχε συσταθεί πριν από 33 χρόνια για την τραγωδία της Κύπρου. Τότε -και έπειτα από δύο χρόνια επεξεργασίας- είχε έλθει στη Βουλή το υλικό με τις πορισματικές αναφορές της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας, έγινε συζήτηση τότε, ωστόσο δεν υπήρξε διαδικασία για πόρισμα της Βουλής. Στη συνέχεια, για δεκαετίες το θέμα παραμερίστηκε. Το θέμα ανακίνησε ξανά η προηγούμενη πρόεδρος της Βουλής, η οποία είχε οδηγήσει τον πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, Γιαννάκη Ομήρου, στο υλικό της Ειδικής Επιτροπής.
Οι τόμοι είναι πλέον αναρτημένοι στην σελίδα της Βουλής των Ελλήνων και μπορείτε να τους κατεβάσετε ΕΔΩ.
Κατά τη συνάντηση του Προέδρου της Βουλής με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έγιναν οι ακόλουθες δηλώσεις:
Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Ν. Βούτσης: Κύριε Πρόεδρε, είμαστε εδώ μαζί με τον κ. Αθανασίου, τον Γενικό Γραμματέα της Βουλής, που προΐστατο της διαδικασίας αυτά τα δυόμιση χρόνια και της επεξεργασίας του υλικού, για να σας παραδώσουμε τους τέσσερεις πρώτους τόμους, από 600 σελίδες περίπου ο καθένας, από τους τριάντα και πλέον που θα βγουν με το σύνολο απολύτως όλου του υλικού που είχε έρθει σε γνώση ή που προέκυψε από την ειδική Εξεταστική Επιτροπή που έγινε στη Βουλή πριν από τριάντα τρία χρόνια για την τραγωδία της Κύπρου. Κράτησε εκείνη η Εξεταστική Επιτροπή δύο χρόνια και ήρθε τότε το θέμα στην Ολομέλεια της Βουλής, με τα πορίσματα της πλειοψηφίας, της μειοψηφίας και άλλες πορισματικές διαδικασίες της Επιτροπής, όπου έγινε αναλυτική συζήτηση. Από εκεί κι ύστερα όμως, δεν συνεχίστηκε η διαδικασία που θα έπρεπε, για να υπάρξει πόρισμα της Βουλής και για δεκαετίες το ζήτημα αυτό είχε μείνει στο περιθώριο.
Ο κ. Ομήρου, πρώην Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής, στην επίσκεψη που είχε κάνει, είχε οδηγηθεί από την προκάτοχό μου, κ. Κωνσταντοπούλου, στα ερμάρια όπου βρισκόταν ο Φάκελος της Κύπρου και ύστερα πλέον, μετά τον Σεπτέμβριο του 2015, ξεκίνησε η διαδικασία όπου η Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων ομοφώνως αποφάσισε, με την παρουσία του κ. Ομήρου τότε και ύστερα με τη συνέργεια του κ. Συλλούρη, του μετέπειτα Προέδρου της Κυπριακής Βουλής, που από κοινού εργαστήκαμε αυτά τα χρόνια, να αποδοθεί όλο το υλικό στους Κύπριους αδελφούς μας. Έγινε μια ειδική διαδικασία στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας και το υλικό, στην πρωτογενή του μορφή, βρίσκεται εδώ και ενάμιση περίπου χρόνο στην Κυπριακή Βουλή. Ξεκίνησε λοιπόν η διαδικασία από Επιστημονική Επιτροπή εμπειρογνωμόνων, νομικών και ιστορικών, οι οποίοι μπόρεσαν όλο αυτό το πρωτογενές υλικό να το δομήσουν σε μια συνέχεια, να το καταλογογραφήσουν, να το ψηφιοποιήσουν.
Είμαστε στην ευχάριστη θέση σήμερα να σας παραδώσουμε τους τέσσερεις πρώτους τόμους, οι οποίοι ταυτόχρονα, στο σύνολό τους, θα αναρτηθούν στον διαδικτυακό τόπο της Βουλής των Ελλήνων. Το δίνουμε δηλαδή στη δημοσιότητα. Αυτό το βήμα γίνεται σήμερα προς την επιστημονική κοινότητα, προς την ελληνική, την κυπριακή και τη διεθνή κοινή γνώμη. Πιστεύουμε πως είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα που θα αποτελέσει και το έναυσμα για να συγκεντρωθεί και επιμέρους αρχειακό υλικό από άτομα, πρωταγωνιστές και συγγενείς θυμάτων, από συλλογικότητες, από ιδρύματα της Κύπρου ιδιαίτερα, έτσι ώστε αυτή η ιστορική μνήμη να αποκατασταθεί σε όλη της την ενάργεια και την τιμή που θα έπρεπε, για τους χιλιάδες ανθρώπους που χάθηκαν στην παραμένουσα κατοχή μεγάλου μέρους της Κύπρου και στο δράμα του κυπριακού λαού πριν από τόσα χρόνια. Σας ευχαριστούμε πολύ.
Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Π. Παυλόπουλος: Συγχαίρω και τη Βουλή των Ελλήνων και τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας γι’ αυτή την πρωτοβουλία, η οποία είναι τόσο πολύ σημαντική όσον αφορά ένα ζήτημα το οποίο ακόμα παραμένει εκκρεμές: Μία τραγωδία, την τραγωδία της Κύπρου, η οποία μέχρι σήμερα ανέχεται, όχι εκείνη, άλλοι, στρατεύματα κατοχής πάνω στο έδαφός της. Αυτό είναι ένα όνειδος και για τη διεθνή κοινότητα, αλλά ακόμα και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και γι’ αυτό τον λόγο, είναι πολύ σημαντικό να ενημερωθεί και ο Ελληνισμός αλλά και η διεθνής κοινή γνώμη για το τι συνέβη τότε.
Το Κυπριακό βεβαίως είναι ένα τεράστιο ζήτημα του Ελληνισμού. Είναι όμως διεθνές και ευρωπαϊκό ζήτημα. Η ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας είναι απαραίτητη, όμως για εμάς έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, γιατί η Κύπρος αυτή τη στιγμή και ό,τι συμβαίνει στην Κύπρο εξακολουθεί να είναι ένα τραύμα στον εθνικό, υπό την ευρεία του όρου έννοια, κορμό μας. Πρέπει να γνωρίζουν, ιδίως οι Έλληνες, τι συνέβη τότε. Και αυτό, κ. Πρόεδρε, θεωρώ ότι πρέπει να είναι μια αρχή για όλα τα μεγάλα θέματα, ιδίως για τα εθνικά θέματα. Πρέπει να δημοσιοποιούνται όλα εκείνα τα οποία αφορούν εσφαλμένους χειρισμούς εθνικών θεμάτων. Γιατί με τον τρόπο αυτόν, η κοινή γνώμη όπως συμβαίνει και όπως πρέπει να συμβαίνει σε κάθε δημοκρατική χώρα, θα είναι ενήμερη, έτσι ώστε να είναι δίκαιη στην κρίση που κάνει σε εκείνους που κατά καιρούς διαχειρίστηκαν τις τύχες αυτού του τόπου, του λαού μας και του έθνους μας.
Θεωρείστε λοιπόν ότι αυτή η πρωτοβουλία, η οποία είμαι βέβαιος ότι θα ολοκληρωθεί, μπορεί να αποτελέσει και έναν οδηγό για το τι πρέπει να κάνουμε σε ανάλογες περιπτώσεις. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι εύχομαι να μη χρειαστεί να το κάνουμε για οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Αυτό θα ήταν το πιο σημαντικό. Αν όμως συμβεί, πρέπει να ακολουθήσουμε τον ίδιο δρόμο.
Athens-Greece
Ακολούθησε η συνάντηση του Προέδρου της Βουλής με τον Πρωθυπουργό, κατά την οποία διημείφθη ο ακόλουθος διάλογος:
Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Ν. Βούτσης: Κύριε Πρωθυπουργέ, σήμερα γίνεται ένα ακόμη βήμα, με κοινή απόφαση της Βουλής των Ελλήνων και της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, για τη δημοσιοποίηση όλου του υλικού το οποίο ήταν σε γνώση ή προήλθε μετά από τη διετή επεξεργασία του στην αρμόδια Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής, που λειτούργησε από το 1986 ως το 1988, πριν από τριάντα χρόνια. Εκείνη η συζήτηση είχε δώσει το έναυσμα για να υπάρξουν πορίσματα, επιμέρους πορίσματα της πλειοψηφίας, της μειοψηφίας και άλλα, τα οποία είχαν έρθει τότε, το 1988, στην Ολομέλεια της Ελληνικής Βουλής. Έγινε αναλυτική συζήτηση, η οποία υπάρχει και μέσα στα πορίσματα που κατατέθηκαν και μέσα σε αυτό το υλικό, ουδέποτε όμως, παρ’ ό,τι υπήρχε τότε ρητή δέσμευση από την Κυβέρνηση, ήρθε στην Ολομέλεια της Βουλής, για να ψηφιστεί, πόρισμα για την τραγωδία της Κύπρου. Παρέμειναν σε μια πρώτη συζήτηση επί των πορισματικών συμπερασμάτων, πλειοψηφίας, μειοψηφίας και άλλων δυνάμεων, τότε είχε υποβάλει και ο βουλευτής Κώστας Κάππος από το ΚΚΕ. Βεβαίως, και αυτό έγινε αργά, διότι γνωρίζουμε ότι έγινε έντεκα χρόνια μετά από την τραγωδία, δηλαδή το ’85 άρχισαν να κάνουν αυτές τις ακροάσεις, τη συλλογή του υλικού.
Από το 2015, και μάλιστα στην πρώτη φάση της Κυβερνήσεως στην οποία ήσαστε Πρωθυπουργός, είχε δοθεί η δυνατότητα στον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, κ. Γιαννάκη Ομήρου, από την προκάτοχό μου κ. Κωνσταντοπούλου, να δει αυτό το υλικό, το πού εφυλάσσετο, και αμέσως μετά, από τον Σεπτέμβριο του ’15, η Βουλή των Ελλήνων, με την παρουσία τότε και την ομιλία του κ. Ομήρου, συνομολόγησε, με Πρωτόκολλο Συνεργασίας το οποίο υπογράψαμε οι δύο Πρόεδροι, και στη συνέχεια πήρε ομόφωνη απόφαση να αποδοθεί όλο αυτό το υλικό στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου.
Αυτοί οι τέσσερεις τόμοι, από 600 σελίδες περίπου ο καθένας, είναι οι πρώτοι από τους τριάντα ή τριάντα δύο που θα εκδοθούν τα επόμενα δύο χρόνια, περίπου ένας κάθε μήνα. Η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων, που αποτελείται από υπαλλήλους-στελέχη της Βουλής, στην οποία προΐσταται ο Γενικός Γραμματέας της Βουλής, κ. Αθανασίου, και με επιστήμονες από την Ελλάδα και την Κύπρο, επί δύο χρόνια έκανε μια συστηματική δουλειά πάνω σ’ αυτό το υλικό –επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για το σύνολο του υλικού το οποίο υπήρχε– και είμαστε αισιόδοξοι –το συνομολογήσαμε και με τους Κύπριους συναδέλφους– ότι θα δώσει το έναυσμα, έστω μετά από τόσα χρόνια, για να συγκεντρωθεί και το υπόλοιπο υλικό, το οποίο έχουν οικογένειες με θύματα, ιδρύματα, κόμματα κ.λπ. στην Κύπρο. Τολμώ δε να σας πω, εκφράζοντας μια γνώμη, ότι και στα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών στην Ελλάδα, όπως και στα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας θα έπρεπε πλέον με αφορμή και αυτή την έκδοση και την επιστημονική και δημόσια συζήτηση που θα επακολουθήσει τους επόμενους μήνες, να κάνουν μια αντίστοιχη δουλειά, διότι είναι το ελάχιστο χρέος για την ανασύσταση της ιστορικής μνήμης και τη διαμόρφωση μιας συλλογικής εθνικής κουλτούρας μνήμης πάνω σ’ αυτή τη μεγάλη τριπλή τραγωδία που υπήρξε.
Το βήμα αυτό έγινε με τη συναίνεση όλων των δυνάμεων του δημοκρατικού τόξου και την ίδια τούτη ώρα που σας παραδίδουμε αυτούς τους πρώτους τόμους, τους οποίους παραδώσαμε και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, δίδονται και στους αρχηγούς των κομμάτων της Βουλής, έτσι ώστε όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, τουλάχιστο στο πεδίο της ανασύστασης της ιστορικής μνήμης.
Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας: Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστώ. Η σημερινή μέρα είναι μια μέρα με ιδιαίτερο ιστορικό συμβολισμό καθ’ ό,τι ο περιβόητος Φάκελος της Κύπρου δίδεται στη δημοσιότητα. Εγώ έτυχε να γεννηθώ τις μέρες εκείνων των γεγονότων, πριν από σαράντα τέσσερα χρόνια, και καθώς μεγάλωνα θυμάμαι ότι κεντρικό θέμα της πολιτικής ζωής, και της πολιτικής αντιπαράθεσης ενίοτε, ήταν ο περιβόητος Φάκελος της Κύπρου. Νομίζω ότι είναι ιστορική στιγμή όταν δίδεται επιτέλους στη δημοσιότητα και ο κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να ανατρέξει στα πραγματικά περιστατικά, στα γεγονότα που στιγμάτισαν τη νεότερη ιστορία του τόπου. Και βεβαίως, να πάψει πια αυτός ο Φάκελος και αυτά τα κρίσιμα γεγονότα να αποτελούν το μαύρο κουτί της νεότερης ιστορίας μας. Η απόλυτη γνώση της ιστορίας μας, ακόμη κι αν η ιστορία μάς πληγώνει, είναι σχολείο για τις επόμενες γενιές και για την πολιτική ζωή του τόπου, που πρέπει να συνειδητοποιήσει από τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν πώς θα τα αποφύγει στο μέλλον.
Θέλω να σας συγχαρώ για την εξαιρετική δουλειά που κάνατε, η Βουλή των Ελλήνων και η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, προκειμένου να αποδώσετε στις επόμενες γενιές αλλά και στην επιστημονική κοινότητα ένα πολύτιμο υλικό που ρίχνει φως στα γεγονότα μιας πολύ ευαίσθητης στιγμής στην πορεία του Ελληνισμού και στη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας. Υπό αυτήν την έννοια θεωρώ ότι πράγματι είναι μια ιστορική στιγμή και ότι συμβάλατε σε ένα έργο το οποίο ενισχύει την αυτογνωσία μας, αλλά και τη δημοκρατία μας.
Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Ν. Βούτσης: Να προσθέσω, κύριε Πρόεδρε, ότι ο κ. Δημήτρης Συλλούρης, που διαδέχθηκε τον κ. Ομήρου, εργάστηκε μαζί μας με συστηματικό τρόπο γι’ αυτό το θέμα και η συνεργασία μας είναι απόλυτη σε όλα τα επίπεδα. Ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων θα επιδώσει και αυτός τους τέσσερεις πρώτους τόμους του Φακέλου της Κύπρου στην πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ταυτόχρονα με την παράδοση των τεσσάρων πρώτων τόμων του Φακέλου της Κύπρου στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό, τα μέλη της Επιτροπής κ. Βασιλική Τσακανίκα, διευθύντρια του γραφείου του Γενικού Γραμματέα της Βουλής, και κ. Όλια Ησαΐα, παρέδωσαν το υλικό στους εκπροσώπους των Κοινοβουλευτικών Ομάδων.
Από τη Νέα Δημοκρατία τους τέσσερεις τόμους παρέλαβαν ο Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κ. Κωνσταντίνος Τσιάρας και ο Διευθυντής της Κ.Ο. κ. Διονύσιος Μελιτσιώτης. Ο κ. Τσιάρας παραλαμβάνοντας τους τόμους υπογράμμισε τη σοβαρή επεξεργασία που γίνεται στην Επιτροπή, σύμφωνα με την ενημέρωση που έχει από τον πρέσβη επί τιμή κ. Γ. Σαββαΐδη, ο οποίος υποδείχθηκε από τη Νέα Δημοκρατία. Τόνισε επίσης ότι το πολιτικό σύστημα πρέπει να συνεργάζεται σε ζητήματα που συμφωνεί, συμπληρώνοντας ότι στον Φάκελο της Κύπρου αποτυπώνονται ιστορικά στοιχεία, ενώ η δημοσιοποίησή του θα συμβάλει στο να απαντηθούν ερωτήματα σχετικά με τη συγκεκριμένη περίοδο.
Από το Κίνημα Αλλαγής τον Φάκελο παρέλαβε η υπεύθυνη του γραφείου της Προέδρου του κ. Φώφης Γεννηματά, κ. Αρετή Παπαχρήστου. Από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας το υλικό παρέλαβε ο γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κ. Αχιλλέας Κανταρτζής, ο οποίος σημείωσε ότι πρόκειται για μια σημαντική πρωτοβουλία για την αποτύπωση της ιστορίας.
Από τους Ανεξάρτητους Έλληνες στην παράδοση παρέστησαν ο γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κ. Αθανάσιος Παπαχριστόπουλος και η διευθύντρια της Κ.Ο. κ. Μαρία Καραγιαννάκου. Ο κ. Αθανάσιος Παπαχριστόπουλος παραλαμβάνοντας τους τέσσερεις τόμους τόνισε ότι είναι μια ιστορική μέρα αφού ικανοποιείται ένα χρόνιο αίτημα και επιτέλους δίνονται στη δημοσιότητα τα στοιχεία του Φακέλου της Κύπρου.
Από την Ένωση Κεντρώων το υλικό παρέλαβε ο διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κ. Βασίλειος Σπύρου, ο οποίος σημείωσε ότι το κόμμα του θα εξετάσει την έκδοση και θα την αξιολογήσει, ενώ από το Ποτάμι το υλικό παρέλαβε ο διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κ. Νίκος Μηλαπίδης, που υπογράμμισε ότι η δημοσιοποίηση του Φακέλου αποτελεί μια ιστορική στιγμή.
Μαζί με τους τέσσερεις πρώτους τόμους που παραδόθηκαν στην πολιτειακή και την πολιτική ηγεσία του τόπου και οι οποίοι περιλαμβάνουν τα πορίσματα της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων και της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας (ο Α΄ τόμος), τα διαδικαστικά ζητήματα που απασχόλησαν την Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων (Β΄ τόμος) και καταθέσεις μαρτύρων (Γ΄ και Δ΄ τόμος), επιδόθηκε και επιστολή του Προέδρου της Βουλής κ. Νικολάου Βούτση προς τους επικεφαλής των κομμάτων, που αναφέρεται στο υλικό και τη διαδικασία επεξεργασίας από την Επιστημονική Επιτροπή.
Την Επιτροπή που επεξεργάστηκε το υλικό αποτελούν ο Γενικός Γραμματέας της Βουλής κ. Κώστας Αθανασίου, ο οποίος είναι και πρόεδρός της, και (κατ’ αλφαβητική σειρά) οι κ.κ. Αντώνης Βγόντζας, Έλλη Δρούλια, Παναγιώτης Ηλιόπουλος, Όλια Ησαΐα, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Πέτρος Παπαπολυβίου, Γιώργος Σαββαΐδης, Τάσος Σακελλαρόπουλος, Άρης Σωτηρόπουλος, Βάσω Τσακανίκα, Μάγδα Φυτιλή.
Ο Φάκελος της Κύπρου εκτυπώθηκε στα τυπογραφεία του ΚΕΘΕΑ Θεσσαλονίκης «Σχήμα και χρώμα». Το υλικό των τεσσάρων πρώτων τόμων έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων και είναι στη διάθεση των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας.
Το βίντεο των συναντήσεων: