του Παύλου Τσίμα
Οι αισιόδοξοι άνθρωποι είναι περιζήτητοι, τουλάχιστον αυτές τις πρώτες ημέρες του νέου χρόνου. Ακριβώς επειδή είναι δυσεύρετοι. Ας πούμε κάτι αισιόδοξο λοιπόν: Το 2014 κλείνει ένας κύκλος 7 χρόνων από τότε που ξέσπασε η κρίση στον κόσμο. Θα συμπληρωθούν, μέσα στη χρονιά αυτή, 7 χρόνια από τότε που το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα έπαθε την πρώτη του ξαφνική ανακοπή καρδιάς, πριν να απειληθεί με πλήρη κατάρρευση. Και θα συμπληρωθούν, επίσης, 7 χρόνια από την τελευταία χρονιά προτού η ελληνική οικονομία πέσει με το κεφάλι στα βράχια, σαν σκιέρ εκτός πίστας, και μπει στον κύκλο της ύφεσης.
Αν πιστεύετε στη μαγεία των αριθμών, στις θεωρίες των κύκλων, των οικονομικών, των υπαρξιακών ή των μεταφυσικών κύκλων, αυτή η επισήμανση αρκεί για να σας γεμίσει από μόνη της αισιοδοξία. Αν πάλι δεν ενδίδετε στη μαγεία της αριθμολογίας, εκμεταλλευθείτε τουλάχιστον την ευκαιρία για μια αναδρομή στον χρόνο. Αν γυρίζαμε λοιπόν το ρολόι 7 χρόνια πίσω, τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει διαφορετικά;
Θα μπορούσαμε να είχαμε αντιδράσει διαφορετικά το καλοκαίρι του 2007, όταν οι διεθνείς ροές χρήματος πάγωναν και στο ελληνικό οικονομικό επιτελείο σήμαινε συναγερμός. Η αξέχαστη κυβέρνηση Καραμανλή σχεδίασε τότε το ταχυδακτυλουργικό κόλπο των πρόωρων εκλογών για να πιάσει κορόιδο αντιπολίτευση και εκλογικό σώμα και να αλλάξει πολιτική – κρυφά – μετά τις κάλπες. Το κόλπο δεν έπιασε, η πολιτική δεν άλλαξε, ο κύκλος της φθοράς επιταχύνθηκε.
Θα μπορούσαμε έπειτα να είχαμε κάνει άλλες επιλογές, στα τέλη του 2008 – αρχές του 2009, όταν οι άνεμοι της κρίσης σάρωναν ήδη το παγκόσμιο τοπίο και οι αγορές άρχιζαν να τιμολογούν τον «ελληνικό κίνδυνο», χωρίς να δίνουν σημασία στις επίσημες διαβεβαιώσεις πως «είμαστε θωρακισμένοι». Αλλες χώρες τότε προσπάθησαν να σχεδιάσουν πολιτικές εκτάκτου ανάγκης, επιτυχώς ή όχι, αλλά πάντως με κάποια ευρύτερη αποδοχή και συναίνεση. Εδώ επελέγη το παιχνίδι με τον χρόνο των πρόωρων εκλογών, τα δυσάρεστα μέτρα αναβάλλονταν, τα δημόσια έσοδα κατέρρεαν (για να μη δυσαρεστηθεί η πελατεία), οι διορισμοί στα stage του Δημοσίου και στην απέραντη έρημο των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου στην περιφέρεια του Δημοσίου έγιναν χιονοστιβάδα με ρυθμό δεκάδων χιλιάδων κάθε μήνα και η χρονιά έκλεισε με ένα πρωτοφανές έλλειμμα 30 δισεκατομμυρίων – ενώ η αντιπολίτευση κυνηγούσε σκάνδαλα και βιαζόταν να κυβερνήσει.
Θα μπορούσαμε, τέλος, αμέσως μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009, αν ο νικητής εκείνων των εκλογών είχε μακρά όραση, ή έστω λίγο αργότερα, στις αρχές του 2010, όταν ο δρόμος προς την καταστροφή είχε πια στρωθεί, να δούμε μια ευρύτερη συναίνεση γύρω από ένα σχήμα εθνικής σωτηρίας κι ένα εθνικό σχέδιο οικονομικής πολιτικής. Δεν θα είχαμε γλιτώσει τα δεινά της λιτότητας, θα είχαμε όμως μια πιθανότητα να γλιτώσουμε τα χειρότερα δεινά της εθνικής ταπείνωσης, της βύθισης σε μια πολλαπλάσια απ’ ό,τι στις άλλες χώρες ύφεση και οικονομική καταστροφή, τα δεινά προπάντων της κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης.
Οι ευκαιρίες χάθηκαν όλες, και όλες για τον ίδιο λόγο. Γιατί το ελληνικό πολιτικό σύστημα – η δομή των κομμάτων, η παιδεία του πολιτικού προσωπικού και οι προσδοκίες των οπαδών τους, η βαθιά ριζωμένη αντίληψη πως η ουσία της πολιτικής είναι το εκλογικό ρεσάλτο στην κρατική εξουσία και τα προνόμιά της – είναι ανίκανο να παράγει συναίνεση. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα, σε βάθος μακρού χρόνου και προπάντων στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, υπάρχει και αναπαράγεται διά της πόλωσης και μόνο μέσω αυτής. Κι αυτή του η ιδιορρυθμία – μοναδική πράγματι, στο ευρωπαϊκό τουλάχιστον τοπίο – αποτελεί τη βασική αιτία που η Ελλάδα έζησε την κρίση δέκα φορές βαρύτερα, με πολύ χειρότερες κοινωνικές συνέπειες, απ’ ό,τι οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.
Είπαμε να είμαστε αισιόδοξοι τέτοιες ημέρες. Κλείστε λοιπόν τα μάτια και ονειρευτείτε πως το 2014, που μόλις… απέπλευσε, δεν θα είναι η χρονιά της Μεγάλης Τυφλής Πόλωσης, όπως όλοι, λόγω εκλογικών ραντεβού, προλέγουν. Αλλά η χρονιά μιας εκλογίκευσης του πολιτικού λόγου και της πολιτικής αντιπαράθεσης. Καλή χρονιά…
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” την Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2014