Έξι στους 10 Έλληνες δεν εμπιστεύονται Δικαιοσύνη, κόμματα, Ανεξάρτητες Αρχές - Τι δείχνει νέα έρευνα

Το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή παρουσίασε σε συνέντευξη Τύπου, τα ευρήματα της μεγάλης του ποσοτικής έρευνας με τίτλο «Η ακτινογραφία των ψηφοφόρων: Ιδεολογίες | Αξίες | Τοποθετήσεις».

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την aboutpeople με διαδικτυακές και τηλεφωνικές συνεντεύξεις, σε πανελλαδικό δείγμα 4.182 ατόμων άνω των 17 ετών, το διάστημα από τις 17 έως τις 23 Μαρτίου 2023 και εξετάζει σε βάθος τις θέσεις των πολιτών για την πολιτική, τη δημοκρατία, τους θεσμούς καθώς και για τα μείζονα ιδεολογικά και αξιακά ζητήματα που απασχολούν τα τελευταία χρόνια το δημόσιο διάλογο.

Την ποσοτική έρευνα παρουσίασαν ο Πέτρος Ιωαννίδης, διευθυντής της aboutpeople και ο Γεράσιμος Μοσχονάς, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο, επιστημονικός σύμβουλος της aboutpeople σε θέματα κοινωνικών και ευρωπαϊκών ερευνών.

Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, διευθυντής του Eteron, στην τοποθέτησή του τόνισε σχετικά: «Η σημαντική αυτή έρευνα του Eteron και της aboutpeople έχει σκοπό να αναδείξει τα ιδεολογικά και τα αξιακά χαρακτηριστικά της πρόθεσης ψήφου στις επικείμενες εκλογές και αυτό την καθιστά εξαιρετικά χρήσιμη και ενδιαφέρουσα. Σε μία περίοδο που οι έρευνες -σε μεγάλο βαθμό- ασχολούνται με τις ποσοτικές εκτιμήσεις της πρόθεσης ψήφου, είναι σημαντικό να διαφωτιστεί η πολιτική ουσία της εκλογικής συμπεριφοράς και να αναδειχθούν στάσεις και τάσεις απέναντι στα κρίσιμα πολιτικά διακυβεύματα της περιόδου. Το πολύ μεγάλο δείγμα και μεθοδολογική αρτιότητα της έρευνας, την μετατρέπουν σε ένα ουσιώδες εργαλείο πολιτικής ανάλυσης για όσες και όσους ενδιαφέρονται για μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα».

Σημειώνεται ότι η έρευνα, χάρη στο πολύ μεγάλο δείγμα της, δεν περιορίζεται μόνο στις απαντήσεις του γενικού πληθυσμού, αλλά αναλύει τις στάσεις κατά κομματική προτίμηση, αναδεικνύοντας και άλλες πτυχές του ζητήματος, όπως: Ποια ιδεολογικά ρεύματα έχουν τη μεγαλύτερη απήχηση στην ελληνική κοινωνία; Με ποιες μεγάλες ιδεολογικές παρατάξεις και σε ποιο βαθμό ταυτίζονται οι ψηφοφόροι;

Οι ερευνητικοί στόχοι

Η μεγάλη έρευνα του Ινστιτούτου Eteron με τη συνεργασία της aboutpeople εγγράφεται στη συγκυρία των εκλογών 2023. Πρόκειται, ωστόσο, για έρευνα διαφορετική από όσες βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Δεν αποτελεί μια κλασική πολιτική δημοσκόπηση και δεν εστιάζει στη βραχεία διάρκεια του εκλογικού ανταγωνισμού ούτε στο συσχετισμό ισχύος μεταξύ των κομμάτων. Δεν αποσκοπεί στην καταγραφή της πρόθεσης ψήφου ούτε στην αποτύπωση της άποψης των πολιτών για τα θέματα της επικαιρότητας. Εξετάζει σε βάθος τις απόψεις των Ελλήνων για την πολιτική, τους θεσμούς, τη δημοκρατία και τα μεγάλα ιδεολογικά και αξιακά ζητήματα που απασχολούν επί μακρόν το δημόσιο διάλογο. Η ανίχνευση των προτιμήσεων των πολιτών και η παραγωγή μιας ακτινογραφίας των επιμέρους εκλογικών σωμάτων είναι το αντικείμενό της.

Το μεγάλο δείγμα της, 4182 συμμετέχοντες, καθιστά εφικτή την ανάλυση των απαντήσεων και ανά κομματική προτίμηση.

Σύνοψη κεντρικών ευρημάτων της έρευνας

Η δυσαρέσκεια για την ατομική οικονομική κατάσταση κυριαρχεί όπως και η οικονομική απαισιοδοξία

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία εμφανίζει πολύ υψηλά ποσοστά αποδοχής:

Το 83% των πολιτών συμφωνεί ότι αποτελεί το καλύτερο πολίτευμα (με το 13,3% να διαφωνεί). Τα υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης αυτής της άποψης προέρχονται από τους εκλογείς της ΝΔ (94%), του ΠΑΣΟΚ (94%), του ΣΥΡΙΖΑ (88,4%) και του ΜέΡΑ25 (87,3%). Τα χαμηλότερα συναντώνται μεταξύ των ψηφοφόρων της Ελληνικής Λύσης (67,7%), του ΚΚΕ (62,1%), και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες (54,8%).

Η δυσαρέσκεια για τον τρόπο που λειτουργεί η σημερινή Ελληνική Δημοκρατία είναι επίσης πολύ υψηλή.

Χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης συγκεντρώνουν όλοι οι βασικοί θεσμοί που συγκροτούν το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Ένας οιονεί «αντιδημοκρατικός» πυρήνας που υπερβαίνει το 10% είναι διακριτός στο εσωτερικό του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Το επίκεντρο του τοποθετείται στο άκρο δεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος.

Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ αποτελούν τους δύο κύριους συστημικούς πόλους στήριξης (παρότι συχνά μειοψηφικής) του πολιτικού συστήματος.

Η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού παραμένει φιλοευρωπαϊκή.

Η άποψη επιστροφής στη δραχμή συγκροτεί πλειοψηφική τάση μόνο στο εσωτερικό των εκλογέων της Ελληνικής Λύσης (71,4%) και του Εθνικού Κόμματος -Έλληνες (57,8%).

Το ιδεολογικό κέντρο βάρους της ελληνικής κοινωνίας τοποθετείται στην ευρύτερη Κεντροαριστερά/Αριστερά.

Η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή εποχή.

Ωστόσο, η διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς δομεί σε σημαντικό βαθμό τις οικονομικές προτιμήσεις και τις πολιτισμικές επιλογές του πληθυσμού. Δεν διαμορφώνει, ωστόσο, δύο «παρατάξεις» (ιδεολογικά οριζόμενες, όχι κομματικά) εσωτερικά συνεκτικές και με διακριτές ταυτότητες.

Οι οπαδοί της Ελληνικής Λύσης και του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες διαφοροποιούνται από το σύνολο των κομμάτων, τοποθετώντας εαυτούς, και με μεγάλη ευκρίνεια, εκτός της διαίρεσης Δεξιά-Αριστερά.

Με κριτήριο τις απόψεις των εκλογέων, η Κεντροαριστερά/ Αριστερά είναι οργανωτικά – κομματικά περισσότερο διαιρεμένη από την Κεντροδεξιά/Δεξιά. Είναι, όμως, ιδεολογικά πιο συνεκτική.

Στο εσωτερικό, ωστόσο, της Κεντροδεξιάς/Δεξιάς οι ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στη ΝΔ και στα κόμματα στα δεξιά της είναι εξόχως και καθοριστικά αποκλίνουσες.

Το κόμμα της ΝΔ είναι ιδεολογικά πολυσυλλεκτικό. Αποτελεί το κατεξοχήν «κόμμα της Ευρώπης» (μαζί με το ΠΑΣΟΚ) στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Αποτελεί, επίσης, το κατεξοχήν κόμμα των οικονομικά «ικανοποιημένων» στο ελληνικό πολιτικό σύστημα – γεγονός που μειώνει την κοινωνική πολυσυλλεκτικότητά του. Συνιστά, πάντα σύμφωνα με τις απόψεις των σημερινών εκλογέων του, την κύρια έκφραση των νέο-φιλελεύθερων ιδεών στη χώρα, έκφραση που συνδυάζεται με ισχυρά στοιχεία πολιτισμικού συντηρητισμού.

Αντίστοιχη, αν και μικρότερου εύρους, ιδεολογική πολυσυλλεκτικότητα χαρακτηρίζει το εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ. Στο εσωτερικό του υποεκπροσωπείται σημαντικά η ομάδα των οικονομικά ικανοποιημένων ενώ κυριαρχεί, σε βαθμό που εκπλήσσει, η ομάδα των οικονομικά δυσαρεστημένων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ συγκροτεί, τόσο, ιδεολογικά όσο και κοινωνιολογικά, ένα κλασικού τύπου αριστερό πολυσυλλεκτικό προφίλ, με ιδιαίτερα περιορισμένη, για μεγάλο κόμμα κυβερνητικής κλίσης, τη διείσδυσή του στις πιο εύπορες ομάδες του πληθυσμού. Εντυπωσιάζει, επίσης, για κόμμα κυβερνητικής κλίσης, η ισχυρή στήριξη των εκλογέων του σε θέματα πολιτισμικού φιλελευθερισμού.

Το ΠΑΣΟΚ είναι ένα ενδιάμεσο και κοινωνιολογικά και ιδεολογικο-πολιτικά κόμμα. Ειδικά στα θέματα κοινωνικού κράτους κινείται περισσότερο προς τα αριστερά, ενώ στα θεσμικά θέματα είναι ελαφρώς πιο κοντά στη ΝΔ. Συνολικά, η ιδεολογική σύνθεση των σημερινών εκλογέων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι εναργώς πιο κεντροαριστερή από όσο δείχνουν οι συνήθεις δημοσκοπήσεις επικαιρότητας.

Το ΜέΡΑ25 συνιστά, συνολικά, μια ιδεολογικά και πολιτικά πιο αριστερή εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μια αντι-συστημική αριστερή δύναμη «ρήξης». Αποτελεί το κόμμα του πολιτισμικού φιλελευθερισμού στην Ελλάδα, καθώς οι θέσεις των εκλογέων του είναι πιο προωθημένες από τις αντίστοιχες του συνόλου των άλλων κομμάτων.

Το εκλογικό σώμα του ΚΚΕ, με έμφαση στον Κομμουνισμό και στο Δημοκρατικό Σοσιαλισμό, δίνει την εικόνα ενός κόμματος με αποκρυσταλλωμένο κλασικό αριστερό προφίλ. Συνολικά, είναι ένα κόμμα μετριοπαθώς πολιτισμικά φιλελεύθερο. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι το συγκεκριμένο εκλογικό σώμα, παρότι συνολικά ευρωσκεπτικιστικό, εμφανίζεται τριχοτομημένο ως προς την επιλογή παραμονής ή εξόδου από το ευρώ.

Η Ριζοσπαστική Δεξιά ή Άκρα Δεξιά δεν είναι ομοιογενής. Ο εθνικισμός, η αντι-μεταναστευτική τάση, ο γενικός αντι-συστημισμός, η μεγάλη δυσπιστία προς την Ε.Ε., ο ισχυρός πολιτισμικός συντηρητισμός αλλά και η παρουσία αντι-δημοκρατικών πυρήνων είναι στοιχεία που συναντώνται τόσο στο εκλογικό σώμα της Ελληνικής Λύσης όσο και σε εκείνο του Εθνικού Κόμματος-Έλληνες.

Ωστόσο, οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης επιδεικνύουν μεγάλη ιδεολογική διασπορά και εμφανή απουσία ιδεολογικής συνοχής. Αντιθέτως, το εκλογικό σώμα των Ελλήνων είναι πιο συμπαγές, ξεκάθαρα εθνικιστικό, περισσότερο πολιτισμικά συντηρητικό και πιο αντι-δημοκρατικό από εκείνο της Ελληνικής Λύσης.

Το πρότυπο που χαρακτηρίζει το σύνολο των απαντήσεων που συνδέονται με τα θέματα πολιτισμικού φιλελευθερισμού/συντηρητισμού επιτρέπει την κατάταξη των εκλογέων των κομμάτων σε ένα νοητό οριζόντιο άξονα πολιτισμικού φιλελευθερισμού – συντηρητισμού σύμφωνα με την παρακάτω σειρά: ΜέΡΑ25, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, Ελληνική Λύση, Εθνικό Κόμμα-Έλληνες.