Η γιατρός του κόσμου

Η Λία (Αποστολία) Τσιμπερίδου έχει λάβει «σφραγίδα δωρεάς». Είναι από τους ανθρώπους -και αυτοί είναι λίγοι- που σαν να άγγιξε ο Θεός τη στιγμή που γεννήθηκαν με την οδηγία να προχωρήσουν μπροστά την ανθρωπότητα, να σώσουν ζωές και να μετριάσουν τον ανθρώπινο πόνο.

Ακούμε κάθε τόσο για τα θαύματα της Ιατρικής. Για σπάνιες παθήσεις που πλέον θεραπεύονται και για τον φοβερό και τρομερό καρκίνο που πλέον σε αρκετές του εκδοχές έχει γίνει χρόνια πάθηση. Πίσω από αυτά τα θαύματα υπάρχουν άνθρωποι αφιερωμένοι στην έρευνα. Μέρες και νύχτες για μήνες και χρόνια με πειθαρχία και εμμονή στο σκοπό κατάφεραν να πάρουν το νήμα από εκεί που το άφησαν κάποιοι προκάτοχοί τους, σε ένα αδιέξοδο και να το οδηγήσουν στο φως. Η μικρή Ελλάδα την οποία συχνά απαξιώνουμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη μιζέρια της σαν εκείνη στα Τέμπη με τον ΟΣΕ έχει μια σειρά από λαμπρούς επιστήμονες που διαπρέπουν σε όλο τον κόσμο και είναι οι μεγάλοι πρέσβεις του Ελληνισμού.

Η καθηγήτρια Ιατρικής Λία Τσιμπερίδου είναι μία από αυτούς. Χωρίς να είναι από ψηλή γενιά και από μεγάλο τζάκι, χωρίς να έχει διασυνδέσεις κοινωνικές και πολιτικές που να της ανοίγουν το δρόμο προς την κορυφή πέτυχε εκεί που απέτυχαν δεκάδες επιστήμονες πριν από αυτή. Ήταν η πρώτη επιστήμονας που άρχισε την εξατομικευμένη θεραπεία για όλους τους τύπους καρκίνου που βελτίωσε δραστικά τα κλινικά αποτελέσματα των ασθενών. Η θεραπεία αυτή βασίζεται στις ιδιαίτερες βιολογικές ιδιαιτερότητες του όγκου κάθε ασθενούς, που περιλαμβάνουν ποικιλία μοριακών ανωμαλίων, και στην επιλογή αντίστοιχων θεραπευτικών αντικαρκινικών φαρμάκων.

Ερώτηση: Πείτε μας ακριβώς ποια είναι η επιστημονική σας ανακάλυψη που σώζει σήμερα χιλιάδες ζωές;

– Το 2007 άρχισα το ερευνητικό πρόγραμμα IMPACT (Initiative for Molecular Profiling and Advanced Cancer Therapy), υποθέτοντας ότι η επιλογή αντικαρκινικής θεραπείας με βάση την μοριακή ανάλυση του όγκου του κάθε ασθενούς θα βελτίωνε τα κλινικά αποτελέσματα σε σχέση με την στάνταρ θεραπεία. Το 2007 ήταν ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη, ότι λόγω της σπανιότητας συγκεκριμένων μοριακών ανωμαλιών σε συμπαγείς όγκους, δεν θα ήταν πρακτικό να γίνει μοριακή ανάλυση του όγκου του κάθε ασθενούς για να επιλεγεί η κατάλληλη στοχευμένη θεραπεία. Η στοχευμένη θεραπεία αναστέλλει την λειτουργία των ειδικών μοριακών ανωμαλιών που προκαλούν το καρκίνο και σταματάει την καρκινογένεση. Πάρα την επικρατούσα αυτή αντίληψη άρχισα το πρόγραμμα IMPACT στο τμήμα διερεύνησης νέων φαρμάκων εναντίον όλων των τύπων του καρκίνου, όπου βλέπω ασθενείς.

Τα αποτελέσματα με τη νέα μέθοδο ήταν εντυπωσιακά. Παρατηρήσαμε ότι οι ασθενείς που έλαβαν στοχευμένες θεραπείες έναντι των μοριακών ανωμαλιών που προκαλούσαν τον καρκίνο τους, είχαν ανώτερα ποσοστά ανταπόκρισης στην θεραπεία και επιβίωσης συγκριτικά με τους ασθενείς που έλαβαν μη στοχευμένες θεραπείες. Αυτή η θεραπευτική προσέγγιση εφαρμόστηκε γρήγορα στα Αμερικανικά και διεθνή κέντρα θεραπείας του καρκίνου. Είναι τώρα ο κανόνας και όχι η εξαίρεση να γίνεται μοριακή ανάλυση του όγκου ή/και του αίματός του κάθε ασθενούς για την ταυτοποίηση των μοριακών ανωμαλιών τους για εύρεση της βέλτιστης στοχευμένης θεραπείας. Με τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που ακολούθησαν στον τομέα της μοριακής ανάλυσης και της ανακάλυψης νέων φαρμάκων, η στρατηγική αυτή επεκτάθηκε πολύ γρηγορότερα από ότι περιμέναμε. Από το 2011 που παρουσιάσαμε τα πρώτα αποτελέσματα (σ.σ. στη The Wall Street Journal και το The Economist) έως σήμερα, η διοίκηση τροφίμων και φαρμάκων της Αμερικής (Food and Drug Administration), έχει εγκρίνει περισσότερες από 155 αντικαρκινικές στοχευμένες θεραπείες για πολλούς τύπους καρκίνου.

Είμαι αισιόδοξη ότι με την προσεκτική εφαρμογή νέων τεχνολογικών εξελίξεων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η μηχανική μάθηση, θα επιταχυνθεί ακόμη περισσότερο η εξατομικευμένη θεραπεία των ασθενών. Οι κίνδυνοι να εισαχθούν λάθη σε αυτή τη διαδικασία είναι πολλοί, αλλά με λεπτομερή επίβλεψη υπό ειδικών επιστημόνων των δεδομένων και αποτελεσμάτων από τις αναλύσεις που προκύπτουν με αυτές τις νέες τεχνικές, υπάρχει ελπίδα να βρούμε ακόμη καλύτερες εξατομικευμένες θεραπείες για κάθε ασθενή.

Ξέρετε στην Αμερική δεν σε ρωτάνε ποιος είσαι αλλά τι μπορείς να κάνεις. Αυτή είναι και η επιτυχία της μεγάλης αυτής χώρας που συγκέντρωσε τα πιο λαμπρά μυαλά του κόσμου και τους έδωσε την ευκαιρία να καταθέτουν εκεί τα επιτεύγματά τους. Η Δρ. Τσιμπερίδου είναι ένας ταπεινός άνθρωπος, που ξεκίνησε από μια μεσοαστική οργανωμένη οικογένεια του Βόλου (η μητέρα της ήταν γόνος γνωστού γαιοκτήμονα και ο πατέρας της έμπορος πρόσφυγας από την Κασταμονή). Σπούδασε Ιατρική στη Θεσσαλονίκη, έκανε ειδικότητα στην Αιματολογία και διδακτορικό στο «Λαϊκό Nοσοκομείο» και μετά τόλμησε μόνη της το μεγάλο βήμα. Για πολλούς συναδέλφους της εκείνης της γενιάς έμοιαζε μετέωρο αλλά απεδείχθη σταθερό γιατί πήγαζε από τη βεβαιότητά της ότι θα καταφέρει αυτό το επιστημονικό άλμα. Και τον άθλο της τον πέτυχε στο καλύτερο αντικαρκινικό κέντρο του κόσμου, στο πανεπιστήμιο του Τέξας, το MD Anderson στο Xιούστον. Είναι το νοσοκομείο αναφοράς του πλανήτη για αυτή τη νόσο που κάποτε λέγαμε επάρατη και σήμερα για πολλούς ανθρώπους που περνούν την περιπέτεια έχει καλό τέλος.

Ερώτηση: Πότε σκεφτήκατε να κάνετε αυτό το μεγάλο βήμα στην Αμερική;

– Από τα πρώτα χρόνια των σπουδών είχα μία έντονη ενδόμυχη επιθυμία να πάω στην Αμερική για να κάνω έρευνα για τις αιματολογικές κακοήθειες και τους συμπαγείς όγκους. Αυτή η επιθυμία ενισχύθηκε με την παρότρυνση από σπουδαίους μέντορες που είχα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου και της ειδικότητας στο Λαϊκό νοσοκομείο.

Την Δρ. Τσιμπερίδου την συναντάς σήμερα στη Νέα Υόρκη να μιλάει σε συνέδριο και να χειροκροτείται από συναδέλφους της από όλο τον κόσμο, μετά από μια εβδομάδα στη Στοκχόλμη και μετά στο Χιούστον να μπαίνει με ένα λαμπερό χαμόγελο στην κλινική της όπου οι ασθενείς δεν την υποδέχονταi ως τη διάσημη επιστήμονα αλλά σαν ένα μέλος της οικογένειάς τους που τους ενθαρρύνει και τους κάνει μέρος της ζωής της.

Από τους συναδέλφους της -και δεν μιλάμε για τυχαίους γιατρούς αλλά για γίγαντες της επιστήμης- απολαμβάνει σεβασμό και εκτίμηση αξίωμα που έχει κερδίσει από την επιστημονική της γνώση αλλά από την ταπεινότητα στην καθημερινή της επαφή.

Όσο για τους Έλληνες που θα έχουν την τύχη να βρεθούν εκεί που ασκεί το υψηλό της λειτούργημα ξεχνούν τον πόνο από το βαρύ νόσημα και ξαφνικά λάμπει το πρόσωπό τους καθώς μαζί με την ιατρική φροντίδα από μια επιστήμονα πρώτης γραμμής αποκτούν μια φίλη που δεν έχει καμία δυσκολία να κάνει πράγματα που δεν θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί πως ένα διάσημος Αμερικανός γιατρός θα είχε τη διάθεση και το χρόνο να προσφέρει.

Όσο για τα βραβεία αυτά έρχονται το ένα μετά το άλλο. Δεν φτάνει ο χρόνος να ταξιδέψει σε όλες εκείνες τις χώρες που την καλούν να πει τις απόψεις της και να την τιμήσουν. Και αυτά τα βραβεία με απλοχεριά τα επιστρέφει στη χώρα μας γιατί δεν παραλείπει σε κάθε εμφάνιση, σε κάθε στιγμή να υπενθυμίζει ποια είναι και από πού είναι.

Ερώτηση: Ποια είναι η μεγαλύτερη διάκριση που έχετε δεχτεί μέχρι σήμερα;

– Η μεγαλύτερη διάκριση που έχω λάβει είναι η εκλογή μου από το Συμβούλιο της Αμερικανικής Οργάνωσης για την Εξέλιξη Της Επιστήμης ως μέλος του (Fellow of the American Association for the Advancement of Science, abbr. FAAAS) για «θεμελιώδη συμβολή στην υποστασιοποίηση και υλοποίηση της Ογκολογία Ακριβείας (ή Προσωποποιημένης Ογκολογίας) με τη χρήση καινοτομικών θεραπευτικών προσεγγίσεων, περίθαλψης ασθενών, και εκπαίδευσης, με στόχο την βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων σε όλους τους τύπους καρκίνου».

Ο φθόνος κι ο ανταγωνισμός σε τόσο ψηλά επίπεδα φαντάζει αυτονόητος.

Ερώτηση: Πώς καταφέρνετε και περνάτε μέσα από αυτές τις συμπληγάδες;

– Είμαι ευγνώμων για τις ευκαιρίες που είχα να γίνω η κλινική ερευνήτρια που ονειρευόμουν όταν άρχιζα την καριέρα μου. Έμαθα να αγνοώ τον «θόρυβο» που συσχετίζεται με το φθόνο, τον ανταγωνισμό και τόσες άλλες «Λερναίες ´Υδρες» που συναντώ στο δρόμο μου. Εστιάζω την ενέργεια μου σαν «laser» στη φροντίδα των ασθενών και στην έρευνα για την ανακάλυψη νέων αποτελεσματικών αντικαρκινικών θεραπειών. Η ίαση ασθενών με καρκίνο και η αγάπη τους μου δίνει πολλή χαρά και βαθιά ικανοποίηση. Η αγάπη των ασθενών σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις προσκλήσεις να παρουσιάσω και να επεκτείνω το έργο μου με ενθαρρύνει ακόμη περισσότερο να συνεχίσω τον πόλεμο εναντίον του καρκίνου.

Ερώτηση: Οι ομογενείς στην Αμερική που σας γνωρίζουν καλά λένε ότι είναι τυχεροί όσοι Έλληνες ασθενείς βρεθούν στο δρόμο σας. Ασχολείστε μαζί τους με ενθουσιασμό και πάθος. Αυτό σας κρατάει δεμένη με την Ελλάδα;

– Οι ρίζες μου είναι στην Ελλάδα, στα μέρη που μεγάλωσα και μυήθηκα στην επιστήμη της ιατρικής. Eίμαι περήφανη που είμαι Ελληνίδα. Οι Έλληνες ασθενείς που βρίσκονται στο δρόμο μου θυμίζουν την πατρίδα. Ταυτόχρονα μου δίνουν την δυνατότητα να συνδεθώ βαθιά με την Ελλάδα, προσφέροντας τους τις γνώσεις και την εμπειρία μου. Η φύση των νοσημάτων των ασθενών οδηγεί στη συνειδητοποίηση της ευθραυστότητας αλλά ταυτόχρονα και της σθεναρότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, δημιουργώντας έντονα συναισθήματα και οδηγώντας σε εμπιστοσύνη και βαθύ δέσιμο μαζί τους.