Η κατάρρευση του «υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού» και το «όλα πάνε καλά», η συνηθέστερη φράση πριν τις μεγάλες καταστροφές…

Ήταν στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 όταν έσκασε το κανόνι της Lehman Brothers. Μια επώδυνη έκπληξη. Η μεγαλύτερη χρεοκοπία στην αμερικανική ιστορία, καθώς η εταιρεία διαχειριζόταν ένα χαρτοφυλάκιο  άνω των 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η ημερομηνία αυτή καταγράφηκε ως η τυπική έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008-2009. Mια κρίση που υπήρξε η μεγαλύτερη μετά τη Μεγάλη Ύφεση του Μεσοπολέμου.

Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από την μαύρη επέτειο.

Παρότι συνηθίζουμε, αυτήν την κρίση να την θεωρούμε κυρίως τραπεζική ή χρηματοπιστωτική,στην πραγματικότητα τα προβλήματα που αναδείχτηκαν ήταν απλώς τα συμπτώματα μιας περισσότερο δομικής χρηματοιοικονομικής κρίσης.

Η κατάρρευση  της Lehman Brothers,κατά μία έννοια,αποτέλεσε για τον «υπαρκτό νεοφιλελευθερισμό» τον ίδιο συμβολισμό που είχε η Πτώση του Τείχους για τον «υπαρκτό σοσιαλισμό».

Οι «άφρονες» τραπεζικές πρακτικές, όπως ήταν η παραγωγή σύνθετων πιστωτικών προϊόντων που στη βάση τους είχαν ενυπόθηκα δάνεια αγοραστών που δεν μπορούσαν να τα αποπληρώσουν, ήταν η κορυφή του παγόβουνου πολύ σοβαρότερων αντιφάσεων της παγκόσμιας οικονομίας.

Ηταν μια κρίση ενός ολόκληρου μοντέλου οργάνωσης,της παραγωγής και των αγορών. Ό,τι θεωρήθηκε μετά το 1980 ότι αποτελούσε το δρόμο για την απεριόριστη μεγέθυνση της οικονομίας, από την απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου μέχρι την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και από τις ιδιωτικοποιήσεις έως την ανάπτυξη εξαιρετικά περίπλοκων πιστωτικών εργαλείων, εκείνη τη στιγμή έφτασε σε ένα αδιέξοδο.

Τα αίτια

Η συζήτηση γύρω από τα αίτια αυτών των κρίσεων παραμένει ανοιχτή. Ήταν, όμως, εμφανής η αμηχανία τόσο των νεοκλασικών όσο και των νεοκεϋνσιανών απόψεων-δηλαδή των θεωριών που την ίδια την παραγωγή την αντιμετωπίζουν ως ένα «μαύρο κουτί»-να δώσουν μια ερμηνεία.

Αντίθετα, πιο πειστική έχει φανεί η προσπάθεια όσων, μαρξιστικών κυρίως, απόψεων εντόπισαν ως υποβόσκουσα αιτία της κρίσης τη διατήρηση χαμηλών ρυθμών αύξησης της πραγματικής κερδοφορίας για μακρύ διάστημα που ερχόταν σε όλο και μεγαλύτερη αντίθεση με τις πολύ υψηλές αποδόσεις της χρηματοπιστωτικής σφαίρας.

Ο αντίκτυπος της κρίσης ήταν παγκόσμιος και μεγάλος, ακριβώς γιατί δεν ήταν μια «τοπική» δυσλειτουργία. Ακόμη και η ελληνική κρίση χρέους αποτέλεσε ένα συνδυασμό ανάμεσα στην παγκόσμια κρίση (που αύξησε κατακόρυφα τον πιστωτικό κίνδυνο), στην αντιφατική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης και τα όρια του ελληνικού αναπτυξιακού προτύπου των προηγούμενων δεκαετιών.

Η απάντηση στην οικονομική κρίση σε μεγάλο βαθμό αφορούσε τα συμπτώματα και όχι τα αίτια. Με πρωτοβουλία της αμερικανικής FED, που δεν ήθελε να ξαναδεί τον εφιάλτη της δεκαετίας του 1930, επιλέχτηκε ένας ιδιότυπος «κεϋνσιανισμός των πλουσίων» αφού όχι μόνο τα τραπεζικά συστήματα δέχτηκαν τεράστιες ποσότητες δημόσιου χρήματος αλλά και επιλέχτηκαν πολιτικές μηδενικών επιτοκίων και «ποσοτικής χαλάρωσης».

Όμως, το κόστος για αυτούς που δεν είχαν την ευθύνη της κρίσης, δηλαδή την πλειοψηφία των μισθωτών παγκοσμίως, ήταν τεράστιο καθώς κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την κατακόρυφη άνοδο της ανεργίας, τη λιτότητα, τη μείωση των πραγματικών μισθών, τη διάλυση του κοινωνικού ιστού.

Δέκα χρόνια μετά η παγκόσμια οικονομία δείχνει να σταθεροποιείται σε ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως, πίσω από την εικόνα, έρχονται τα ανοιχτά ερωτήματα και οι νέες προκλήσεις.

Φούσκα

Η απόσταση ανάμεσα στην πραγματική κερδοφορία και τις υπεραποδόσεις της χρηματοπιστωτικής σφαίρας έχει πάρει ξανά χαρακτηριστικά που θα παρέπεμπαν σε «φούσκα», την ίδια ώρα που εξελίξεις όπως οι «εμπορικοί πόλεμοι» και το τέλος της «ποσοτικής χαλάρωσης», δημιουργούν νέες αστάθειες στην παγκόσμια οικονομία αλλά και το ενδεχόμενο κρίσης χρέους στην περιφέρεια.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι παρά τα αισιόδοξα σημάδια, ο κίνδυνος νέας οικονομικής κρίσης παραμένει ενεργός, έστω και εάν δεν μπορεί να προβλεφθεί ποιος μηχανισμός θα την πυροδοτήσει.

Και τα πράγματα δεν κάνει πιο αισιόδοξο το γεγονός ότι οι παγκόσμιες πολιτικές και οικονομικές ελίτ συμπεριφέρονται με την ίδια αλαζονική πεποίθηση ότι η κατάσταση δεν μπορεί παρά να πάει καλά, χωρίς να έχουν πάρει κάποιο πραγματικό μάθημα από την προηγούμενη κρίση πέραν της καθησυχαστικής αυτοεπιβεβαίωσης ότι δεν θα κάνουν τα ίδια λάθη.

Μόνο που το «όλα πάνε καλά», είναι η συνηθέστερη φράση πριν τις μεγάλες καταστροφές…

πηγή:www.tanea.gr