Σημαντικές ανακοινώσεις έκανε την Τετάρτη το βράδυ η NASA καθώς κατά την διάρκεια της συνέντευξης τύπου που δόθηκε έγινε γνωστό ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer ανακάλυψε το πρώτο σύστημα πλανητών που έχουν το μέγεθος της Γης και περιστρέφονται γύρω από ένα μοναδικό άστρο.
Πιο συγκεκριμένα επτά μικροί εξωπλανήτες ανακαλύφθηκαν γύρω από ένα σχετικά κοντινό άστρο σε απόσταση περίπου 40 ετών φωτός, στον Αστερισμό του Υδροχόου.
Τουλάχιστον τρεις από αυτούς τους εξωπλανήτες μπορεί να διαθέτουν ωκεανούς νερού στην επιφάνειά τους, συνεπώς θεωρούνται ιδανικοί για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής στο μέλλον. Ήδη το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ερευνά τις ατμόσφαιρες γύρω από αυτούς τους πλανήτες.
Το εν λόγω σύστημα διαθέτει τόσο τον μεγαλύτερο αριθμό πλανητών με μέγεθος παρόμοιο της Γης που έχουν ποτέ βρεθεί, όσο και τον μεγαλύτερο αριθμό πλανητών που θα μπορούσαν να φιλοξενούν υγρό νερό και άρα ζωή.
Το άστρο είναι ένας πολύ ψυχρός ερυθρός νάνος με την ονομασία Trappist-1, με μέγεθος μόλις το 8% του Ήλιου μας και οριακά μεγαλύτερο του πλανήτη Δία, ενώ η φωτεινότητά του είναι μόλις το 0,05% της φωτεινότητας του Ήλιου.
Από τους επτά εξωπλανήτες (Trappist-1b, c, d, e, f, g και h), οι έξι βρίσκονται στη ζώνη που θα μπορούσε να φιλοξενεί ζωή, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται από μηδέν έως 100 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή ανάλογες των θερμοκρασιών της Γης και της Αφροδίτης.
Στο ερώτημα αν κάποιους από τους 7 εξωπλανήτες διαθέτει όντως κάποια μορφή ζωής, η απάντηση των επιστημόνων προς το παρόν είναι «δεν γνωρίζουμε». Η NASA πάντως θεωρεί ότι το εν λόγω σύστημα εξωπλανητών θα αποτελέσει τον κατ’ εξοχήν στόχο του υπό κατασκευή νέου διαστημικού τηλεσκοπίου της «Τζέημς Γουέμπ».
Οι μάζες, το μέγεθος και η πυκνότητα τους είναι παρόμοια με της Γης. Πιθανότατα είναι και αυτοί βραχώδεις, ενώ μπορεί να έχουν νερό σε υγρή μορφή (ιδίως οι ενδιάμεσοι Trappist-1e, f και g), κάτι που προς το παρόν πάντως αποτελεί απλή εικασία, καθώς δεν υπάρχει τρόπος για να επιβεβαιωθεί.
Οι πλανήτες διαγράφουν μια πλήρη τροχιά γύρω από το μητρικό άστρο τους σε μιάμιση έως 13 γήινες μέρες (η διάρκεια του έτους τους). Αν και βρίσκονται πολύ πιο κοντά στο άστρο τους από ό,τι η Γη στον Ήλιο, δεν «ψήνονται» από αυτό, επειδή το Trappist-1 είναι ένα πολύ πιο ψυχρό άστρο, άρα εκπέμπει λιγότερη ακτινοβολία.
Οι ερευνητές από οκτώ χώρες, με επικεφαλής τον Μισέλ Γκιγιόν του Ινστιτούτου Διαστημικών Επιστημών και Αστροφυσικής του βελγικού Πανεπιστημίου της Λιέγης, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Nature”. Τον Μάιο του 2016 ο Γκιγιόν και οι συνεργάτες του είχαν ανακαλύψει τρεις εξωπλανήτες γύρω από το συγκεκριμένο άστρο, που ονομάσθηκε έτσι επειδή η ανακάλυψη έγινε με τη «μέθοδο της διάβασης» από το ρομποτικό μικρό βελγικό τηλεσκόπιο Trappist διαμέτρου 0,6 μέτρων του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.
Τώρα, συνδυάζοντας νέες παρατηρήσεις και από άλλα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια (μεταξύ των οποίων το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο-VLT του ESO και το τηλεσκόπιο Spitzer της NASA), εντόπισαν άλλους τέσσερις εξωπλανήτες στο ίδιο σύστημα. Οι αστρονόμοι δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν την μελέτη για να μάθουν περισσότερα για το εν λόγω σύστημα, που -όσον αφορά τις τροχιές των πλανητών του- θυμίζει το σύστημα του Δία με τα φεγγάρια του, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα.
«Πρόκειται για ένα εκπληκτικό πλανητικό σύστημα. Οχι μόνο επειδή βρήκαμε τόσους πολλούς πλανήτες σε αυτό, αλλά επειδή όλοι είναι απρόσμενα όμοιοι σε μέγεθος με τη Γη», δήλωσε ο Γκιγιόν.
Αρχικά οι επιστήμονες νόμιζαν ότι οι περισσότεροι εξωπλανήτες είναι γιγάντιοι, σαν τον Δία ή μεγαλύτεροι. Αλλά όσο αυξάνουν οι παρατηρήσεις εξωπλανητών, τόσο οι αστρονόμοι πείθονται ότι οι πλανήτες με μέγεθος ανάλογο της Γης αφθονούν στο γαλαξία μας. Πιθανότατα το ηλιακό μας σύστημα που, στο εσωτερικό τμήμα του, διαθέτει τη Γη και άλλους τρεις μικρότερους από αυτήν πλανήτες (Άρη, Αφροδίτη, Ερμή), είναι τελικά κάτι συνηθισμένο.
Εκτιμάται ότι περίπου το 15% των άστρων στη γειτονιά μας είναι πολύ ψυχρά άστρα όπως το Trappist-1, πράγμα που τα καθιστά στόχους των αστρονόμων για μελλοντική έρευνα σε αναζήτηση εξωπλανητών γύρω τους.
Τα δέκα σημαντικότερα πράγματα που μάθαμε για τους νέους αυτούς κόσμους με ερωτήσεις:
1. Πόσο μακριά βρίσκονται;
Σε συμπαντικούς όρους, αυτοί οι πλανήτες είναι πολύ κοντά στη Γη, με μόνο 39 έτη φωτός να μας χωρίζουν. Βέβαια, θα χρειαζόταν για έναν συμβατικό γήινο πύραυλο περίπου 44 εκατομμύρια χρόνια για να φτάσει εκεί, κάτι που αποκλείει οποιαδήποτε επίσκεψη στο άμεσο μέλλον.
2. Πόσο διαρκεί το κάθε έτος εκεί;
Ενώ στη Γη το έτος διαρκεί 365 ημέρες, οι πλανήτες του TRAPPIST-1 ολοκληρώνουν την τροχιά του άστρου τους πολύ πιο γρήγορα: Μόλις 1,5 ημέρα ο πιο κοντινός πλανήτης και 20 ημέρες ο πιο μακρινός.
3. Πώς αλληλεπιδρούν οι πλανήτες με το άστρο τους;
Η Γη περιστρέφεται κατά την τροχιά της γύρω από τον Ήλιο, δημιουργώντας τις ημέρες και τις νύχτες. Όμως αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση των πλανητών του TRAPPIST-1. Η μια πλευρά, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία, κοιτάζει προς το αστέρι μόνιμα, ενώ η άλλη πλευρά είναι καταδικασμένη σε μια αιώνια, παγωμένη νύχτα.
4. Υπάρχει νερό;
Παρόλο που θα μπορούσε να υπάρχει νερό σε κάποιους από τους πλανήτες που ανακαλύφθηκαν, δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί καθώς βρίσκονται πολύ μακριά. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι από εδώ και πέρα θα χρειαστεί πολλή παρακολούθηση και παρατήρηση ώστε να εξακριβωθεί αν κάποιος από τους πλανήτες διαθέτει ατμόσφαιρα ικανή να υποστηρίξει την ύπαρξη νερού και ζωής στην επιφάνειά του.
5. Διαθέτουν κάποια Σελήνη όπως τη δική μας;
Καμία Σελήνη δεν φαίνεται να έχει εντοπιστεί σε τροχιά γύρω από τους πλανήτες. Όμως βρίσκονται αρκετά κοντά ο ένας στον άλλον, τόσο ώστε αν κάποιος έχει νερό στην επιφάνειά του, οι άλλοι πλανήτες του συστήματος θα προκαλούσαν παλίρροιες, όπως συμβαίνει στους δικούς μας ωκεανούς.
6. Ποια είναι η θερμοκρασία στην επιφάνεια αυτών των πλανητών;
Οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια των έξι εσωτερικών πλανητών κυμαίνεται από 0-100 βαθμούς και τρεις εξ αυτών θα μπορούσαν να φιλοξενούν ζωή.
7. Η βρετανική τεχνολογία άνοιξε τον δρόμο για την ανακάλυψη
Ένα βρετανικό τηλεσκόπιο έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ανακάλυψη των πλανητών. Η ρομποτική συσκευή που βρίσκεται στα Κανάρια Νησιά, και τη χειρίζονταν από το Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ, ήταν καθοριστική για το πρόγραμμα. Ήταν ένα από τα αρκετά γήινα όργανα που υποστήριζαν την παρατήρηση από το τηλεσκόπιο Spitzer της NASA που βρίσκεται σε τροχιά.
8. Πόσο αρχαίο είναι το ηλιακό σύστημα τους σε σχέση με το δικό μας;
Το ανακαλυφθέν σύστημα θα μπορούσε να είναι 500 εκατ. ετών, μόλις το 1/10 από τον 4,5 δισ. ετών Ήλιο μας.
9. Υπάρχει εξωγήινη ζωή;
Υπάρχει μια πιθανότητα ύπαρξης εξελιγμένου πολιτισμού στον TRAPPIST-1, όμως προς το παρόν είναι μόνο εικασίες. Η Sara Seager, καθηγήτρια πλανητικής επιστήμης και Φυσικής στο ΜΙΤ είπε: «Μπορεί αυτή τη στιγμή να δίνουν εκεί συνέντευξη Τύπου και να αποκαλύπτουν ότι υπάρχουν τρεις πλανήτες κατοικήσιμοι στο ηλιακό σύστημα μας: η Γη, η Αφροδίτη και ο Άρης».
10. Τι ακολουθεί τώρα;
Το τηλεσκόπιο Hubble αναλαμβάνει δράση ώστε να μελετήσει τις ατμόσφαιρες των πλανητών του TRAPPIST-1 και ήδη ξεκίνησε προκαταρκτικές έρευνες.