Η οικογένεια είναι ο μικρόκοσμος της κοινωνίας. Βλέποντας την οικογένεια μπορούμε να καταλάβουμε πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη κοινωνία, στον συγκεκριμένο χρόνο και τόπο. Θέματα όπως η επικοινωνία, η συναισθηματική ειδικότερα, η εξουσία, οι κανόνες, η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός, ο έλεγχος, η ευθύνη ή η ανευθυνότητα, συχνά αντικατοπτρίζουν την κοινωνία και τον τρόπο λειτουργίας της. Στην Ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες, ο υπερ-προστατευτισμός των νεαρών παιδιών από τις οικογένειές τους με κάθε τρόπο και με κάθε μέσο, οδηγεί συχνά σε « βολικές» ανευθυνότητες: οι γονείς παρέχουν χρήματα, κινητά και ακίνητα αλλά ελέγχουν, κρατούν τα ζητήματα ευθύνης στα χέρια τους, προφασιζόμενοι ότι τα παιδιά τους είναι ακόμα ανώριμα και δεν μπορούν να διαχειριστούν την ανεξαρτησία τους. Αυτό, αν και βολικό για τα νεαρά άτομα, τα εμποδίζει να γίνουν δραστήρια και διεκδικητικά μέλη της κοινωνίας, να αναπτύξουν την δεξιότητα του ρίσκου και να αποδεχθούν τα λάθη τους ως φυσιολογικό δρόμο προς την ενήλικη ευθύνη. Οι γονείς συχνά αναλώνονται μόνο στις οδηγίες προς τα παιδιά τους, τι είναι σωστό και τι λάθος, σχεδόν απαιτούν το αλάθητο και για το λόγο αυτό προσφέρουν ακατάπαυστα την δικιά τους εμπειρία και τις γνώσεις τους από τη ζωή. Αγνοούν τις περισσότερες φορές ότι η εμπειρία τους αφορά το παρελθόν και ότι σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και χωρίς δυστυχώς να έχουν τέτοια πρόθεση καταλήγουν να ασκούν κριτική, να δείχνουν αυστηρότητα, γίνονται ο κριτής των παιδιών τους. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις οικογενειών όπου ο σαρκασμός, η περιφρόνηση, η δυσπιστία ακόμα και η μομφή θεωρούνται μέσον διαπαιδαγώγησης και τρόπος να περιορισθούν τα λάθη. Οι άνθρωποι μαθαίνουμε μέσα από τα λάθη μας, έτσι είναι κι ας μη μας αρέσει.
Η υπερβολική σύνεση για την αποφυγή λαθών συχνά μοιάζει με τη δειλία και τον φόβο για οτιδήποτε. Αλλωστε, υπάρχουν λάθη αναστρέψιμα και μη αναστρέψιμα. Ας δούμε ποια είναι αυτά που δεν διορθώνονται, αυτά που καθορίζουν μια πορεία δύσκολης ζωής κι ας επικεντρωθούμε σ΄αυτά, όχι όμως σε όλα. Ζωή χωρίς λάθη γίνεται; Μήπως από τα λάθη των νέων ξεπηδούν νέες κοινωνικές προοπτικές και φρέσκιες δημιουργικότητες; Οι γονείς στη μεγάλη τους πλειοψηφία έχουν καλές προθέσεις. Όμως αυτό δυστυχώς δεν είναι αρκετό. Η συνεχής επαγρύπνηση να μη δοκιμαστούν τα παιδιά από κάποια δύσκολη εμπειρία, να μην έχουν τις συνέπειες από ένα λάθος πιο συχνά τα ακινητοποιεί παρά τα βοηθά. Όμως, η οικογένεια είναι αυτή που θα οδηγήσει τα παιδιά της να ωριμάσουν και να αναπτυχθούν. Κι αν αυτό δεν συμβαίνει, κάτι δεν γίνεται καλά από τους ίδιους τους γονείς. Το παιδί μαθαίνει από την οικογένειά του όχι τόσο από αυτά που λέγονται αλλά από εκείνα που δεν φαίνονται. Η φροντίδα των γονιών χρειάζεται να κατευθύνεται από αυτές τις δυο ανάγκες: ωρίμανση και ανάπτυξη των παιδιών της, μέσα σ΄ένα περιβάλλον στοργικό, συναινετικό και, γιατί όχι, χαρούμενο και απολαυστικό, ένα περιβάλλον που όλοι χαίρονται που συνυπάρχουν.
Μαρία Λασσιθιωτάκη
Ψυχολόγος