της Νικόλ Λειβαδάρη
Πριν από δέκα χρόνια η τουρκική οικονομία ήταν κάτι ανάμεσα σε «θαύμα» ρευστότητας και σε παγκόσμιο success story. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Fed είχαν ανοίξει τους κρουνούς του φθηνού χρήματος για να αναστρέψουν το σοκ της κρίσης του 2008, οι επενδυτές, επωφελούμενοι από τα χαμηλότοκα δάνεια, διοχέτευαν ποταμούς κεφαλαίων στους Τίγρεις της Ανατολής και ήταν ενθουσιώδεις θαμώνες του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης και ο Ταγίπ Ερντογάν σάλπιζε θρίαμβο.
Η τουρκική λίρα ήταν βράχος σταθερότητας, η αγοραστική δύναμη των Τούρκων ανέβαινε διαρκώς, και το κατά κεφαλήν εισόδημα είχε ξεπεράσει τα 10.000 δολάρια ετησίως.
“Στέγνωσαν” τα συναλλαγματικά αποθέματα
Σήμερα, το πάλαι ποτέ θαύμα εξελίσσεται σε ναυάγιο. Η λίρα, παρά την όψιμη και απελπισμένη αύξηση των επιτοκίων, παραπαίει σε αλλεπάλληλα αρνητικά ρεκόρ έναντι του δολαρίου, ο πληθωρισμός καλπάζει, η πραγματική ανεργία υπολογίζεται πάνω από το 25%, και τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας έχουν στεγνώσει: Για την ακρίβεια, αυτή την στιγμή υπολογίζεται πως τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας της χώρας είναι αρνητικά κατά 50 δις δολάρια.
Κατά τους αναλυτές οι δομικές αιτίες για την κατάρρευση της λίρας και της τουρκικής οικονομίας την τελευταία διετία είναι δύο: Η απώλεια της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας και η απώλεια εμπιστοσύνης των αγορών και των επενδυτών προς την πολιτική ηγεσία της χώρας.
Και τα δύο είναι προβλήματα για τα οποία ευθύνεται προσωπικά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Ερντογάν ζητά από το Ισλάμ συναλλαγές σε εθνικό νόμισμα
Ο ίδιος προτιμά να το αγνοεί – ή, τουλάχιστον, να δείχνει πως το αγνοεί. Δήλωσε… παραπλανημένος για την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, και αποφάσισε πολύ αργά να αλλάξει την ηγεσία της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών, και τώρα καταφεύγει στο νέο – όσο και παλιό – «κόλπο γκρόσο», όχι για να σώσει την λίρα αλλά το προσωπικό του πολιτικό κεφάλαιο στο εσωτερικό της χώρας: Στρέφεται στο Ισλάμ και ζητά εμπορικές συναλλαγές σε εθνικό νόμισμα.
«Πρέπει να ξεκινήσουμε τις διαδικασίες για συναλλαγές με τα εθνικά μας νομίσματα, για να μειώσουμε την πίεση που ασκούν οι ισοτιμίες του συναλλάγματος στο εμπόριο και στις οικονομίες μας», είπε ο Τούρκος πρόεδρος απευθυνόμενος στις ισλαμικές χώρες.
Η ιδέα είναι τόσο ανεφάρμοστη, όσο και… ξαναφορεμένη: Ο ίδιος ο Ερντογάν την είχε βάλει στο τραπέζι και πάλι, στην μεγάλη συναλλαγματική κρίση του 2018.
Η Κίνα, η Ρωσία και η ζώνη του “αντι-δολαρίου”
Τότε, είχε πει ότι η Τουρκία επεξεργάζεται σχέδιο για να «γυρίσει» μέσα σε μια διετία τις εμπορικές της συναλλαγές σε εθνικό νόμισμα, απευθύνοντας μάλιστα προσκλητήριο και στην Ρωσία και την Κίνα.
« Η Τουρκία στα επόμενα δύο χρόνια σχεδιάζει να περάσει στην χρήση των εθνικών νομισμάτων στις εμπορικές της συναλλαγές με την Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και το Μεξικό», έλεγε τότε. Και προχωρώντας κι ένα βήμα παρά πάνω καλούσε και την… Ευρωπαϊκή Ένωση να σκεφτεί την πρόταση: «Εάν οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να αποδεσμευτούν από την πίεση του δολαρίου, είμαστε έτοιμοι να δημιουργήσουμε ένα ανάλογο σύστημα και μαζί τους» είχε δηλώσει τότε ο Ερντογάν.
Η σημερινή επιστροφή στην… ζώνη του «αντι-δολαρίου» έρχεται την ώρα που η Τουρκία στεγνώνει από συνάλλαγμα και αναζητά, με κάθε τρόπο και κάθε μέσο, ρευστότητα από το εξωτερικό.
Πουλάει τα “ασημικά” στο Κατάρ
Και ως μοναδικός, δυνάμει χρηματοδότης εμφανίζεται το Κατάρ, τον εμίρη του οποίου Ταχμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι υποδέχεται σήμερα ο Ερντογάν στην Άγκυρα.
Η επίσκεψη σφραγίζει μια σειρά από deals μαζικών πωλήσεων των «ασημικών» της Τουρκίας στο Κατάρ: Στο κρατικό επενδυτικό fund του Κατάρ μεταβιβάζεται το 10% των μετοχών του χρηματιστηρίου της Κωναταντινούπολης, μετοχές του τουρκικού δημοσίου στο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης, το εμπορικό λιμάνι της Αττάλειας, ενώ κλείνει και η συμμετοχή του Κατάρ στην εταιρία ανάπτυξης του Κεράτειου Κόλπου – ενός υπερφιλόδοξου, όσο και αβέβαιου project δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Τα λεφτά είναι πολλά αλλά και πάλι δεν φθάνουν για να καλύψουν την «μαύρη τρύπα» των ταμείων της κεντρικής τράπεζας. Και, το ακόμη χειρότερο, είναι πως τα «ασημικά» εξαντλούνται.
«Δώσατε τα πάντα στο Κατάρ», κατήγγειλε χθες το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα της αντιπολίτευσης – «δώσατε το εργοστάσιο παραγωγής ανταλλακτικών αρμάτων, δώσατε τα δικαιώματα των αγώνων ποδοσφαίρου . Δώστε τώρα στο Κατάρ και τα κλειδιά, και τον τίτλο ιδιοκτησίας της Τουρκίας»…