Δεν έχουμε ξαναπιάσει το νήμα, ως οφείλαμε, μετά από οκτώ φρικτά χρόνια βαθιάς ύφεσης και κρίσης. Δεν καταλάβαμε ή δεν θέλουμε να καταλάβουμε ότι η οικονομική μας χρεωκοπία είναι απλώς το σύμπτωμα της παρακμής. Ενός μακροχρόνιου σταδιακού εκφυλισμού στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα πράγματα. Από τα απλά και καθημερινά, όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις, τα ουσιώδη όπως η λειτουργία των θεσμών, μέχρι τα μείζονα όπως η ταυτότητά μας, οι μεγάλες προκλήσεις της εποχής και η θέση μας στο νέο κόσμο που διαμορφώνεται υπό πρωτόγνωρες και επώδυνες συνθήκες.
Ο τρόπος που διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος στα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα δείχνουν το έλλειμμα. Και το πραγματικό πρόβλημα. Απόλυτη σύγχυση και ελάχιστες αχτίδες φωτός. Αντί να ξαναχτίσουμε, ξαναστήνουμε δίπολα. Είμαστε μανούλες σ’ αυτό. Στην οπαδική αντιμετώπιση ακόμη και της πιο αβασάνιστης σκέψης, ακόμη και μιας υποψίας, μιας υπόθεσης. Για τη θέση μας αυτό που πρωτίστως ενδιαφέρει είναι η τοποθέτηση στο χάρτη που έχουμε στο μυαλό μας. Πολύ άγχος να βιαστούμε να πάρουμε θέση, στη μια ή την άλλη πλευρά. Κατά κανόνα, επιδερμικά, επιπόλαια, μονοδιάστατα. Η σύνθεση δεν ήταν ποτέ το ατού μας. Ούτε η συνεννόηση κατ’ επέκταση. Έπρεπε να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια του διχασμού, να φαγωθούμε ως εκεί που δεν παίρνει άλλο για να αποφασίσουμε να αντικρύσουμε όλη την αλήθεια, προκειμένου να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Πολύ κακό για τη χώρα που κληροδότησε στον σκεπτόμενο άνθρωπο τη διαλεκτική. Άκρως απογοητευτικό για τον πολίτη του 21ου αιώνα.
Δυστυχώς, αυτή είναι διαχρονική μας έξη για όλα τα μείζονος σημασίας ζητήματα. Για τη γλώσσα μας, τις εθνικές επιλογές, τις μεγάλες αποφάσεις. Για τις νίκες και τις ήττες. Αναλωνόμαστε να αναζητούμε ήρωες και ενόχους, αντί να αναζητήσουμε θεραπείες και διεξόδους, αφήνοντας τα τραίνα της ιστορίας να περνούν.
Συνεχίζουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη, ξαναπέφτουμε στην παγίδα της μονομέρειας και του διχασμού. Ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο της αντιπαράθεσης στο δημόσιο λόγο βρίθουν από συνθήματα, χαρακτηρισμούς, τσιτάτα, ετικέτες, γηπεδικού, συχνά, τύπου, με βάση τα νέα δίπολα: Νεοφιλελές, Άπατρις, – Λαϊκιστής, Ψεκασμένος, Εκσυγχρονιστής – Οπισθοδρομικός και πάει λέγοντας…
Η έλξη που μας ασκούν οι γενικεύσεις σε αντίθεση με τη βάσανο της σκέψης, είναι ενδεικτική ενός πνευματικού τέλματος, της αδυναμίας μας να βρούμε λύσεις στα προβλήματα που εμείς οι ίδιοι δημιουργήσαμε. Είμαστε μονοδιάστατοι ακόμη και στην αυτοκριτική μας. Προβάλλουμε τα λάθη των άλλων, αποφεύγοντας να δούμε τα δικά μας ή εστιάζουμε στα μειονεκτήματά μας, παραβλέποντας εξωτερικές παραμέτρους και συγκυρίες. Κάθε γεγονός, εξέλιξη, ακόμη και διατύπωση, αντιμετωπίζεται υπό το πρίσμα μιας γενίκευσης. Πάντα μας επιβουλεύονται λόγω της ανωτερότητάς μας, της ιστορίας μας, της γεωπολιτικής μας θέσης, ασχέτως αν οκτώ στις δέκα περιπτώσεις βγάζουμε μόνοι μας τα μάτια μας. Άλλοτε, η αναφορά στους διεθνείς συσχετισμούς ισοδυναμεί με συνωμοσιολογία, ασχέτως αν η ιστορία είναι γεμάτη από συνωμοσίες.
Ή θα βλέπουμε το δέντρο, χάνοντας το δάσος, ή το αντίθετο. Έχουμε χάσει την κοσμοαντίληψή μας και το «κατά περίπτωση», τη δυνατότητα να διακρίνουμε κάθε μια πλευρά ξεχωριστά και όλες μαζί. Την ικανότητα να βλέπουμε όλη την αλήθεια. Εμείς, που την ίδια στιγμή κομπάζουμε ότι αυτά ακριβώς τα φώτα δώσαμε στους άλλους. Είμαστε αδικαιολόγητοι…