Στο ερώτημα «ποιος ευθύνεται για την οικονομική κρίση», υπάρχουν οι ορθολογικές απαντήσεις που βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα, υπάρχουν και κάποιες άλλες. Σύμφωνα με τις τελευταίες, η κρίση οφείλεται στη διάθεση των ξένων να μας πάρουν τον ορυκτό πλούτο αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, στους Εβραίους ή Μασόνους, ενίοτε και στους δυο, που θέλουν να μας ελέγξουν, σε κρυφά σχέδια κάποιων ξένων κύκλων κ.ο.κ.
Οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν απλωθεί ευρύτατα. Και σ’ αυτό δεν έχουν παίξει ρόλο μόνο ορισμένοι πολιτικοί που τις πρόβαλαν. Αλλά και διαδικτυακά κυρίως μέσα ενημέρωσης που τις αναπαράγουν. Το αποτέλεσμα, που έχει πάντα σημασία, είναι πως ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης καθορίζει την πολιτική του συμπεριφορά με βάσει αυτές. Και γι’ αυτό το θέμα, κάτι πρέπει να γίνει.
Ήδη, μια καλή αρχή αντιμετώπισης του προβλήματος έγινε σ’ ένα άλλο επίπεδο. Χθες δημοσιοποιήθηκε (από την Καθημερινή) η πρώτη δικαστική καταδίκη ιδιοκτήτη site που δημοσιοποίησε ένα άρθρο που συνέδεε τα παιδικά εμβόλιο με τη διάδοση του καρκίνου! Μια επικίνδυνη δημοσιοποίηση. Είναι καιρός ν’ αντιμετωπιστεί και το πρόβλημα δημοσιοποίησης ανυπόστατων πληροφοριών πολιτικού υποτίθεται χαρακτήρα, που είτε δαιμονοποιούν λάθος καταστάσεις και ανθρώπους, είτε αποδίδουν όσα αρνητικά μας συμβαίνουν σε διάφορες συνωμοσιολογικές θεωρίες.
Το καλοκαίρι του 2014, μια ομάδα επιστημόνων (από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ.α.), παρουσίασε μια έρευνα σ’ ένα συνέδριο στο Βερολίνο. Από ένα δείγμα 1.045 ανθρώπων στη χώρα μας, το 72,25% εκτιμούσε ότι η κρίση της οικονομίας ήταν προσχεδιασμένη από εξωθεσμικά κέντρα. Πιθανότατα ένα μεγάλο μέρος των ερωτηθέντων να εννοούσε κάτι διαφορετικό από μια θεωρία συνωμοσίας. Ένα άλλο μέρος ωστόσο έχει τη βεβαιότητα πως όλα αυτά που μας συμβαίνουν δεν έχουν σχέση με τον τρόπο με τον οποίο πορεύτηκε η χώρα τα μεταπολιτευτικά χρόνια. Αλλά, με κάποιους συνήθως αόρατους εγκεφάλους που βρίσκονται στο εξωτερικό και διακινούν κάποια περίεργα νήματα.
Ένα μέρος του πολιτικού προσωπικού, όπως ο Π. Καμμένος για παράδειγμα (που έγραψε ολόκληρο βιβλίο παλαιότερα για να υποστηρίξει ότι αρχηγός της 17Ν ήταν ο Α. Παπανδρέου!), στήριξε την παρουσία τους σε διάφορες θεωρίες ή πληροφορίες που αποδείχτηκε πως δεν είχαν πραγματική βάση. Έχτισαν πολιτικές καριέρες και επηρέασαν μεγάλες ομάδων πολιτών που ήταν έτοιμοι να υιοθετήσουν οτιδήποτε θα τους ερμήνευε τα τελευταία χρόνια τη βίαιη αλλαγή του βιοτικού τους επιπέδου.
Αρκετοί πολιτικοί εκμεταλλεύτηκαν συνειδητά αυτές τις θεωρίες και έχτισαν ολόκληρα αφηγήματα ερμηνείας των πραγμάτων τα χρόνια της κρίσης. Η Μέρκελ δεν ήταν η Καγκελάριος μιας ισχυρής χώρας που μέσα από ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα κυριαρχίας των αγορών και με τη διάθεση να διαφυλάξει τα οικονομικά συμφέροντα της διαχειριζόταν το ελληνικό πρόβλημα. Ήταν μια δαιμονοποιημένη πολιτική μορφή (ο όρος μερκελισμός είναι ενδεικτικός) η οποία ήθελε να μας πάρει τον ήλιο και τα καλοκαίρια! Άρα, δεν αντιμετωπίστηκε με όρους ορθολογικούς και πολιτικούς, αλλά συναισθηματικούς και κυρίως βασισμένους στην υποθάλπουσα θεωρία της αρπαγής, βασισμένη στη συνωμοσία.
Κάποιες από τις –ομολογημένες– αυταπάτες του Α. Τσίπρα συνδέονται με τις φανταστικές θεωρίες. Άλλωστε η αυταπάτη (αν πρόκειται για τέτοια και όχι για ψέμα) συνορεύει με τη φαντασία. Αγνοώντας τα αντικειμενικά δεδομένα, την πραγματικότητα και το μέγεθος των δυνατοτήτων σου, αδυνατείς να κατανοήσεις τις πραγματικές διαστάσεις των προβλημάτων. Και η άγνοια είναι σχεδόν πάντα ο καλύτερος σύμβουλος για εκτιμήσεις και θεωρίες ανυπόστατες.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.liberal.gr