Είναι γεγονός, το οποίο κανένας πολιτικός δεν μπορεί να αμφισβητήσει, ότι κατά την ιστορική περίοδο της μεταπολίτευσης (1974-2010) όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις ανέλαβαν πολιτικές πρωτοβουλίες με αντικείμενο τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος. Η μεταρρύθμιση για την οποία έχει γίνει και εξακολουθεί να γίνεται λόγος είναι το «σχέδιο Γιαννίτση», επειδή ο ίδιος με πρόσφατο βιβλίο του μας το υπενθυμίζει. Η πολιτική κοινωνία κατά την κρίσιμη περίοδο απάντησε στη σχετική απόπειρα μεταρρύθμισης και σ’ αυτό το σύντομο κείμενό μας θα σχολιάσουμε έστω σε συνοπτικές γραμμές γιατί απέτυχε εκείνη η μεταρρύθμιση, η οποία ατυχώς ονομάσθηκε εκσυγχρονιστική.
Τώρα όμως έχουμε μπροστά μας τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, την οποία προωθεί η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και δεν είναι άλλη από το «σχέδιο Κατρούγκαλου». Από τη σκοπιά της πολιτικής φιλοσοφίας, τίθεται το θεμελιώδες ερώτημα: το ασφαλιστικό σύστημα, η λειτουργία του και η ρυθμίσεις του ανήκουν στο ευρύτερο σύστημα του κοινωνικού κράτους ή μήπως εντάσσονται σε κάποια μερίδα λογιστικού και λογισμικού είσπραξης και δαπανών του κράτους; Σ’ αυτό το ερώτημα καλούνται να απαντήσουν όχι μόνον οι πρωτοετείς του τμήματος των πολιτικών επιστημών αλλά και οι συντάκτες των νομοσχεδίων που έχουν ως αντικείμενο την κοινωνική ασφάλιση.
Και εδώ δεν αναφερόμαστε μόνο στο «σχέδιο Κατρούγκαλου», το οποίο εξ άλλου, έχει συνταχθεί εντός του προγράμματος των μνημονίων, αλλά αναφερόμαστε και στο «σχέδιο Γιαννίτση», το περιώνυμο εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης που παρέμεινε ανεφάρμοστο. Επειδή δε θέλουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας υποστηρίζουμε, ότι και τα δύο σχέδια προωθούν και εφαρμόζουν πρακτικές βιοπολιτικής σχετικά με τα μείζονα προβλήματα της βιοτικής μέριμνας των ενδιαφερομένων. Όταν μιλάμε για «βιοπολιτική» σε αντιπαράθεση προς την πολιτική, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι αυτός στον οποίο αναφερόμαστε, δεν ορίζεται ως πολίτης, αλλά ως φυσική, γυμνή, σωματική ύπαρξη. Οι ασφαλιζόμενοι για τους σχεδιαστές δεν είναι πολίτες, αλλά γυμνές φυσικές υπάρξεις.
Επομένως είναι σαφές: έχουμε ως συντάκτες ενός σχεδίου κοινωνικής ασφάλισης δύο εκδοχές. Είτε θα εκπονήσουμε ένα πολιτικό πρόγραμμα μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος, το οποίο θα έχει δύο μείζονα και θεμελιώδη χαρακτηριστικά: πρώτον, θα είναι τμήμα του ευρύτερου προγράμματος της άσκησης κοινωνικής πολιτικής και του σχεδιασμού του κοινωνικού κράτους και δεύτερον, ως σχέδιο θα απευθύνεται στον ενδιαφερόμενο ως πολίτη, μία ιδιότητα και έναν χαρακτήρα, ο οποίος για τα πολιτικά δεδομένα των ευρωπαϊκών κοινωνιών είναι ανεξαργύρωτος και ανεκτίμητος. Η άλλη εκδοχή συγγραφής ενός σχεδίου κοινωνικής ασφάλισης είναι αυτή που έχει ακολουθήσει ο Γιαννίτσης και απέτυχε και δυστυχώς υιοθετεί και ο Κατρούγκαλος ως υπουργός. Πρόκειται για τη βιοπολιτική επίλυση του ασφαλιστικού συστήματος. Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να τονισθούν δύο μείζονα χαρακτηριστικά, τα οποία δεν είναι άλλα από τα εξής: πρώτον, το ίδιο το ασφαλιστικό σύστημα δεν εντάσσεται στο κοινωνικό σύστημα, αλλά υπολογίζεται ως τμήμα του δημοσιονομικού συστήματος και δεύτερον, ο αποδέκτης και ο ενδιαφερόμενος στη βιοπολιτική αντιμετώπισή του δεν ορίζεται ως πολίτης, αλλά ως γυμνή φυσική ύπαρξη, δηλ. εκτός του πλαισίου της πολιτικής κοινωνίας.
Στο σημείο αυτό ανακύπτουν δυο ερωτήματα. Το ένα αναφέρεται στις επιδιώξεις και στους στόχους των εταίρων – δανειστών. Οι πλευρά των δανειστών δεν έχει συνειδητοποιήσει άραγε, ότι το σχέδιο της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης μπορεί να έχει προοπτική δεκαετούς έστω επιβίωσης μόνον εάν είναι πολιτικό σχέδιο; Ως βραχυπρόθεσμο όμως βιοπολιτικό σχέδιο (μέχρι το έτος: 2018) θα επιλύσει κάποια μακρο-οικονομικά προβλήματα του δημοσιονομικού προγράμματος, αλλά θα θυσιάσει πλήθος βιοτικών πρακτικών ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας και θα καταρρεύσει.
Το δεύτερο ερώτημα είναι καθαρά πολιτικό και αφορά όλους εμάς, πολίτες και πολιτικούς. Εάν λοιπόν μέσω τέτοιων σχεδίων και προγραμμάτων (εννοώ τα προγράμματα των μνημονίων) αποδεχόμαστε να αυτοκαταργούμαστε ως πολίτες και να ζούμε σε πλήρες καθεστώς «τεχνοκρατικής μεταμόρφωσης» τι άλλο μας απομένει παρά να παριστάνουμε ότι είμαστε πολίτες;
Οι πρόσφατες κοινωνικές αντιστάσεις κατά των βιοπολιτικών σχεδίων κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι παρά μαθησιακές διαδικασίες υπεράσπισης της ιδιότητας του πολίτη σε μία κοινωνία, η οποία υπό το «καθεστώς των μνημονίων» κινδυνεύει να καταστεί η μοναδική ευρωπαϊκή, ανοχύρωτη χώρα σε όλα τα επίπεδα, πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, συνειδησιακό.