της Αντιγόνης Βαφείδου*
Η επίπονη απόφαση
Όταν φτάνει να χτυπήσει την πόρτα του δικηγορικού γραφείου ένας απογοητευμένος άνθρωπος ως σύζυγος, σημαίνει ότι ο γάμος του/της είναι ήδη είναι ένα «πτώμα» σε προχωρημένη σήψη.
Όλο και συχνότερα στις μέρες μας άντρες και γυναίκες λαμβάνουν πλέον την επίπονη απόφαση του διαζυγίου…Οι σύζυγοι- μπαμπάδες σαφώς και διστάζουν περισσότερο στην πρωτοβουλία μιας τέτοιας απόφασης. Κυρίως γιατί γνωρίζουν θα χάσουν την όποια ουσιαστική γονεϊκή σχέση με τα παιδιά τους, καθώς η επιμέλεια με βάση το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δίδεται κατά 99% στην μητέρα. Αποτέλεσμα αυτού του αδιεξόδου είναι ο εγκλωβισμός σε κακούς και τελματωμένους γάμους, στους κόλπους των οποίων μεγαλώνει και διαπαιδαγωγείται η επόμενη γενιά.
Όχι πλέον στα παιδιά «τρόπαια»
Τραυματισμένη συναισθηματικά, με έλλειψη της αίσθησης του ανήκειν, αυτή η γενιά θα κληθεί να δημιουργήσει την ελληνική οικογένεια του άμεσου μέλλοντος. Ένας εύλογος αντίλογος θα ήταν: μα υπάρχει «βελούδινο» διαζύγιο;! Σίγουρα όχι. Υπάρχει ωστόσο η δυνατότητα νομοθετικών παρεμβάσεων, ώστε η αλλαγή στην ζωή και καθημερινότητα ενός παιδιού να μην το υποβάλλει στο βασανιστικό ρόλο του «τρόπαιου» ή άλλως στην κλίνη του Προκρούστη. Και η πεμπτουσία αυτής της παρέμβασης είναι η συνεπιμέλεια των διαζευγμένων γονέων στα τέκνα τους, η οποία άλλωστε υπαγορεύεται από υπερεθνικές διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου των δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ, Διεθνής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού κλ.π).
Προσεχώς το εκσυγχρονιστικό νομοσχέδιο…
Το Συμβούλιο της Ευρώπης ήδη από το 2015 με το υπ’ άρ. 15 ψήφισμα του Συμβουλίου Υπουργών και το ψήφισμα 2079 της Επιτροπής Ισότητας έχει αναδείξει την άμεση ανάγκη νομοθέτησης της συνεπιμέλειας στα κράτη-μέλη, βασιζόμενο στα σύγχρονα επιστημονικά ευρήματα για την ομαλή ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, προτάσσοντας έτσι το συμφέρον του τελευταίου. Το ευχάριστο είναι ότι δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης η σύσταση σχετικής Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Υπουργείου Δικαιοσύνης με χρονικό ορίζοντα αποκρυστάλλωσης της σχετικής νομοθετικής πρότασης για την συνεπιμέλεια τον προσεχή Σεπτέμβριο.
Ναι μεν, αλλά…
Ωστόσο, κατά την ενσωμάτωση των διατάξεων περί συνεπιμέλειας στα δικαιϊκό μας, θα πρέπει να προβλεφθούν κάποιες βασικές προϋποθέσεις και ασφαλιστικές δικλείδες. Η συνεπιμέλεια θα πρέπει να θεωρηθεί σύγχρονη κατάκτηση του Οικογενειακού Δικαίου και όχι γράμμα νόμου κενό περιεχομένου. ‘Η ακόμη χειρότερα «τιμωρία» ενός παιδιού, που θα συνεχίσει να υπομένει ανεύθυνες και επιζήμιες συμπεριφορές ενός κακού γονιού.
Αναγκαίες προβλέψεις
Συνεπώς, στο επερχόμενο νομοσχέδιο θα πρέπει να υπάρχουν σίγουρα προβλέψεις:
Α) Για την υποστηρικτική παρουσία αντίστοιχων κοινωνικών υπηρεσιών-φορέων με αρωγούς ανεξάρτητους ειδικούς επιστήμονες και πραγματογνώμονες. Αυτοί οι φορείς θα είναι αρμόδιοι να διαπιστώσουν την τυχόν ύπαρξη οικογενειακής βίας, την έλλειψη άρτιας και ολοκληρωμένης ανατροφής, την προβληματική ίσως προσωπικότητα ενός εκ των δύο γονέων, οπότε και να μη ενδείκνυται η συνεπιμέλεια. Και όλα αυτά, μέσα από διαδικασία πολιτισμού και αξιοπρέπειας. Δυστυχώς σήμερα, όταν ένα ζευγάρι φτάνει να αντιδικήσει ενώπιον δικαστηρίου, ο δικαστής αναγκάζεται να βασίσει τα συμπεράσματά του στους ισχυρισμούς δύο άκρως φορτισμένων ανθρώπων με αποτέλεσμα σίγουρα μη επωφελές για τα παιδιά.
Β) Για τον εκσυγχρονισμό των διατάξεων περί διαμονής, διατροφής του τέκνου κλ.π. Σε πολλές περιπτώσεις μέχρι σήμερα, η μητέρα που ασκεί κατά αποκλειστικότητα την επιμέλεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει την τον τόπο τελευταίας κοινής κατοικίας με τον πρώην σύζυγο και πατέρα του παιδιού, είτε για να υποστηριχθεί οικονομικά π.χ. στον τόπο καταγωγής της, είτε για να ανεύρει εργασία εφόσον η επιδικασθείσα διατροφή δεν επαρκεί. Η Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ από άλλα κράτη-μέλη σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής. Θα μπορούσε εκεί η Πολιτεία να υποστηρίξει έστω και με στοιχειώδη οικονομική ενίσχυση αυτές τις περιπτώσεις, ώστε η συνεπιμέλεια να γίνει πραγματικότητα;
Η γονεϊκή αποξένωση είναι μια μάστιγα, την οποία η ελληνική κοινωνία ήδη αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια εκτεταμένα και παθητικά. Είναι επίσης η ύπουλη αιτία που παγιώνει σταδιακά και αθόρυβα την μονογονεϊκή οικογένεια αλλά και την αποσύνθεση της οικογένειας ως θεσμού εν γένει. Παιδιά με στρεβλά παραδείγματα περί ανθρωπίνων σχέσεων και φοβική συμπεριφορά ως προς στην ανάληψη ευθυνών θα αποτελέσουν τους αυριανούς Έλληνες πολίτες. Το θέλουμε;
*Η Αντιγόνη Βαφείδου είναι δικηγόρος Αθηνών, με πρώτο μεταπτυχιακό τίτλο (M.Sc) από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και δεύτερο μεταπτυχιακό τίτλο (LL.M-U.C.L) στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Έχει επίσης εξειδικευθεί σε ζητήματα Ανθρώπινου Δυναμικού στο London School of Economics και έχει εργασθεί στις Βρυξέλλες ως ειδικός σύμβουλος σε διαβουλεύσεις ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών. Αρθρογραφεί για ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.