ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ με τον Δρ.Κωνσταντίνο Φίλη: Στο παρά ένα του κρίσιμου δημοψηφίσματος, BRexit ή BRemain;

Η Ε.Ε. με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί την προετοιμασία για την διεξαγωγή του κρισιμότερου δημοψηφίσματος στην ιστορία της. Μέχρι και πριν μια εβδομάδα οι δημοσκοπήσεις αλλά και οι στοιχηματικές εταιρίες έδειχναν μεγάλο προβάδισμα υπέρ της Εξόδου από την Ευρώπη ή αλλιώς, υπέρ του Brexit.

Όμως, η στυγερή δολοφονία, της βουλευτού του κόμματός των Εργατικών και μητέρας δύο παιδιών, φαίνεται να σόκαρε την κοινή γνώμη. Ο φερόμενος ως δράστης φαίνεται πώς ανήκει σε ακροδεξιές ομάδες που τάσσονται υπέρ του Brexit.

Αντιθέτως, η Τζο Κοξ, στήριζε και μαχόταν για την παραμονή της χώρας της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα έγκλημα που ίσως καθορίσει την έκβαση του δημοψηφίσματος. Η υπόλοιπη Ευρώπη μοιάζει προετοιμασμένη και οχυρωμένη για ένα οδυνηρό Brexit. Στην πραγματικότητα όμως, η ζημιά θα είναι ανυπολόγιστη. Για όλες τις πλευρές.

Αν λοιπόν, στις 23 Ιουνίου αποφασιστεί η έξοδος την επόμενη ημέρα ο πρωθυπουργός της Αγγλίας, Ντέβιντ Κάμερον, δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να δηλώσει πώς σέβεται την επιλογή του λαού του. Το υπουργείο οικονομικών, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα κινηθούν τάχιστα, ώστε να εφαρμόσουν τα επτασφράγιστα μέχρι και εκείνη την ώρα σχέδια μάχης για να αποτρέψουν την επικράτηση χάους στις αγορές.

Η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα βρεθεί μπροστά σε ένα άτακτο δίχως προηγούμενο διαζύγιο. Όπως σε κάθε κρίση, η ΕΕ θα συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο κορυφής πιθανότατα το επόμενο Σαββατοκύριακο. Ουσιαστικά όμως, το τέλος δεν θα έρθει αμέσως, αλλά σε βάθος χρόνου. Το λιγότερο είναι σε δύο χρόνια.

Από την άλλη, αν τελικά η Βρετανία μείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση (BRemain), θα ξημερώσει μια νέα ημέρα για την Ευρώπη. Ο Κάμερον, ως νικητής με το κεφάλι ψηλά θα υποβάλει και επισήμως από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντ.Τούσκ, το αίτημα να εφαρμοστεί στην υπόλοιπη Ε.Ε. η συμφωνία για το ειδικό καθεστώς της Βρετανίας που συνήφθη τον Φεβρουάριου.

Αυτό, αναμένεται να εγκριθεί από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους ηγέτες στις 28-29 Ιουνίου. Τμήματα της συμφωνίας θα μπορούν να τεθούν και αμέσως σε εφαρμογή όπως, οι νέοι κανόνες που ορίζουν σχέσεις χωρών μελών εντός και εκτός ΕΕ. Νομοθετικές αλλαγές όπου θα δίνεται η δυνατότητα στην Βρετανία να εφαρμόσει τις τρεις διατάξεις για την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων εντός της ΕΕ. Συγκεκριμένα, θα τεθεί τετραετή απαγόρευση για τη λήψη επιδομάτων σε νεοαφιχθέντες μετανάστες από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Για το θέμα, ζητήσαμε την γνώμη ενός ειδικού. Συζητήσαμε με τον Δρ.Κωνσταντίνο Φίλη Διευθυντή Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων:

 

• Σε περίπτωση του BRexit ποια θα είναι η διαδικασία; Θα βγει αυτομάτως εκτός ΕΕ το ΗΒ;

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα. Οι θεσμικές πρόνοιες είναι συγκεκριμένες (άρθρο 50 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης), όμως, η βαρύτητα της Βρετανίας πιθανόν να πυροδοτήσει μακρές και δύσκολες συζητήσεις για τη νέα μορφή των σχέσεων με την ΕΕ. Έτσι και αλλιώς, οι διαπραγματεύσεις μετά την επίσημη ανακοίνωση της επιθυμίας εξόδου μπορούν να διαρκέσουν περισσότερο από δύο χρόνια. Κανείς ασφαλώς δεν μπορεί να γνωρίζει τι άλλο θα μεσολαβήσει σε αυτό το χρονικό διάστημα. Οι διαβουλεύσεις, πάντως, ρυθμίζουν τον τρόπο «χωρισμού», όχι τη φύση/πλαίσιο της μελλοντικής σχέσης. Άλλωστε, πολλοί εκ των υποστηρικτών της εξόδου δεν επιθυμούν την άμεση ενεργοποίηση του άρθρου 50, ώστε ταυτόχρονα με την έξοδο να συναφθεί εμπορική συμφωνία, προκειμένου να μην δοθεί χρόνος και χώρος (μερικού;) μπλοκαρίσματος της πρόσβασης του Λονδίνου στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Θα αρκεστούν, λοιπόν, τα δύο μέρη σε μία εταιρική σχέση, όπως με τη Νορβηγία, δηλαδή σε μία ευρωπαϊκή ζώνη ελεύθερων –εμπορικών-συναλλαγών (κάτι που λογικά επιθυμούν εξίσου Βρετανία και κυρίαρχοι κύκλοι της ΕΕ, δεδομένης της οικονομικής αλληλεξάρτησης); Σε θέματα άμυνας και εν γένει ασφάλειας, λογικά θα επιδιωχθεί η διατήρηση της συνεργασίας, γιατί η ΕΕ θα απογυμνωνόταν στα αντίστοιχα ζητήματα. Επίσης, το κουβάρι των οικονομικών σχέσεων δεν μπορεί να ξεμπλέξει απλά από τη μία μέρα στην άλλη. Συνεπώς, παρά τις διακηρύξεις πως τυχόν αρνητικό αποτέλεσμα θα επιφέρει οριστική και αμετάκλητη έξοδο του Λονδίνου από την ΕΕ, η επόμενη μέρα είναι άδηλη σε διάφορα επίπεδα, ακόμη και αυτό του χρόνου αλλά και του περιεχόμενου της νέας σχέσης ΕΕ-Βρετανίας.

 

• Αναλυτές εκτιμούν πώς σε περίπτωση Brexit η Σκωτία θα ξανά διεκδικήσει την ανεξαρτησία της. Κάποιοι μιλούν ακόμα ότι σε περίπτωση που ανεξαρτητοποιηθεί η Σκωτία ενδεχομένως να ζητήσει να μπει μόνη της στην ΕΕ. Θεωρείτε ότι η έκβαση του Brexit θα μπορούσε να είχε σοβαρές εξελίξεις και εμπλοκές στο εσωτερικό του ΗΒ;

Δεν είναι μόνο οι αναλυτές αλλά και η χαρισματική και λαοφιλής πρωθυπουργός της Σκωτίας, Νίκολα Στέρτζιον, που ισχυρίζεται πως δεν μπορεί η απόφαση του συνόλου του Ηνωμένου Βασιλείου να δεσμεύει τους ίδιους. Εννοείται πως σε περίπτωση Brexit, η Βρετανία θα εισέλθει σε φάση εσωτερικής κρίσης, κυρίως λόγω της διαίρεσης σε επίπεδο κοινωνίας. Και αν αυτή η διαίρεση φαίνεται πιο διαχειρίσιμη εφόσον δεν διαταραχθεί το πολιτικό και οικονομικό στάτους, στο ενδεχόμενο εξόδου από την ΕΕ, μία παρατεταμένη πολιτική κρίση, στην οποία κάποιοι ακραίοι θα θελήσουν να επενδύσουν και άλλοι να την εκμεταλλευτούν για να φέρουν στο τραπέζι ρηξικέλευθες προτάσεις (οι οποίες αντιμετωπίζονταν με πιο φοβικό τρόπο μέχρι πρότινος), είναι εξαιρετικά πιθανή. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν μπορούμε να προβλέψουμε και τον αντίκτυπο στο οικονομικό πεδίο, που αν αρχίζουν να επιβεβαιώνονται όσοι υποστηρίζουν μείωση του ΑΕΠ, απώλειες θέσεων εργασίας και ένα έκτακτο οικονομικό πρόγραμμα (με περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων) το κλίμα θα επιβαρυνθεί επικίνδυνα.

 

•  Σε περίπτωση εξόδου του ΗΒ από την Ευρώπη ποιες θα είναι οι γεωπολιτικές συνέπειες; Οι ΗΠΑ θα χάσουν έναν ισχυρό σύμμαχο ενώ και το ΗΒ θα χάσει την δύναμη που έχει έως τώρα;

Πρωτίστως η Ευρώπη θα απολέσει ένα πολύ ισχυρό γρανάζι από τη μηχανή της. Η Βρετανία, με τις ιδιαιτερότητές της, έχει διπλωματική εμπειρία, τεχνογνωσία και εμβέλεια, μία απαράμιλλη «θεσμική μνήμη» σε θέματα ανταλλαγής πληροφοριών, ειδική σχέση με τις ΗΠΑ, είναι πυρηνική δύναμη και μόνιμο μέλος του ΣΑ του ΟΗΕ. Παρότι κάποιες φορές η αίσθηση μοναδικότητάς της καθίσταται προβληματική για τη λήψη αποφάσεων σχετιζόμενων με την εξωτερική πολιτική της Ένωσης, αν και η στάση της απέναντι στη Ρωσία αποτελεί συνήθως ανασταλτικό παράγοντα ανάπτυξης μίας πιο λειτουργικής σχέσης με τη Μόσχα, ενώ στο παρελθόν η πιο επιθετικογενής της πολιτική είχε ως αποτέλεσμα τον διχασμό στους κόλπους της Ευρώπης (βλ. επέμβαση της συμμαχίας των προθύμων στο Ιράκ το 2003), παρόλα αυτά, σταθμίζοντας τα συν και πλην, γίνεται αντιληπτό ότι η ΕΕ θα «κοντύνει» διπλωματικά, όπως και η θέση της στο διεθνές σύστημα, σε μία περίοδο που συντελούνται αλλαγές δυνάμει ανατρεπτικές για τους μελλοντικούς συσχετισμούς. Μία Βρετανία που θα βρίσκεται σε μικρότερη διάδραση με την Ευρώπη και δεδομένης της πολυπαραγοντικής υποχώρησης της Γαλλίας, αφενός θα απομείωσει την συνολική ισχύ της Ένωσης, αφετέρου θα αφήσει τη Γερμανία μοναδική δύναμη με ισχυρή φωνή μεν εντός της ΕΕ, εντούτοις, αρκετά συρρικνωμένη σε παγκόσμια κλίμακα. Συνάμα, τυχόν αποχώρηση της Βρετανίας θα έδινε την εικόνα αποδόμησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, γεγονός που θα απογοήτευε και κατ’επέκταση θα απομάκρυνε κράτη με προοπτική ένταξης, όπως τα δυτικά Βαλκάνια, ακόμη και η Τουρκία. Ερωτηματικό είναι πως θα επιδρούσε και στις ήδη δύσκολες σχέσεις Βρυξελλών-Μόσχας σε μία πρώτη ανάγνωση θετικά, ωστόσο, πιθανόν η τελευταία να έβλεπε ως ευκαιρία διεύρυνσης της επιρροής της στο μαλακό υπογάστριο της πρώτης (Βαλκάνια) αλλά κυρίως σε χώρες του πρώην σοβιετικού χώρου, όπως η Ουκρανία.

Δείτε εδώ τι λένε οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου