Ναταλία Ρουμελιώτη (Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS): "Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν ένα «τοξικό χάπι» για τους θαλάσσιους οργανισμούς"
“Γιατί θεωρείτε σημαντική τη “μάχη” κατά της πλαστικής σακούλας;” ρωτήσαμε μεταξύ άλλων την Ναταλία Ρουμελιώτη, Υπεύθυνη θεμάτων Παράκτιας Διαχείρισης του Δικτύου Μεσόγειος SOS και εκείνη μας μίλησε για την απειλή που αποτελεί η χρήση της πλαστικής σακούλας για τους θαλάσσιους οργανισμούς, το πρόγραμμα Life DeBag, τις δράσεις, τους στόχους του, αλλά και την ανάγκη διαλόγου των λαών της Μεσογείου για να σώσουν τον θαλάσσιο πλούτο τους.
Τι είναι το Life DeBag;
Το LIFE DEBAG «Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον» είναι ένα Ευρωπαϊκό έργο που θέτει ως κύριο στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την πρόληψη και, παράλληλα, τη μείωση της ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τις πλαστικές σακούλες, με ιδιαίτερη έμφαση στην αλλαγή της συμπεριφοράς τους προς την κατεύθυνση της μείωσης της χρήσης τους. Μέχρι τις 31 Μαρτίου 2018, θα σχεδιαστεί και θα εφαρμοστεί μια ευρεία εκστρατεία ενημέρωσης με άξονα το τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα των πλαστικών σακουλών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Βασικό πιλότο εφαρμογής των δράσεών του αποτελεί το νησί της Σύρου. Σε ετήσια βάση πλέον, η πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου καθιερώνεται ως «Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες», στη διάρκεια της οποίας θα πραγματοποιούνται οι κεντρικές δράσεις ενημέρωσης και επικοινωνίας με τους πολίτες και τους επισκέπτες του νησιού.
Το Έργο υλοποιείται από το Πανεπιστήμιο Πατρών (Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας, Τμ. Γεωλογίας, Τμ. Χημείας, Τμ. Βιολογίας), την TERRA NOVA Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική ΕΠΕ, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, την Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος & Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με το Δήμο Σύρου και με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γιατί επελέγη η Σύρος ως εφαλτήριο του προγράμματος;
Ως γνωστόν, η Σύρος αποτελεί το διοικητικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο των Κυκλάδων. Αποτελεί πληθυσμιακά το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, βρίσκεται στην «καρδιά» του κυκλαδικού συμπλέγματος και συνδέεται ακτοπλοϊκά με τα περισσότερα νησιά. Επιπλέον, διαθέτει πλούσια βιοποικιλότητα. Η σημασία της διαφύλαξης του φυσικού πλούτου της Σύρου, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που προσφέρονται για μεγιστοποίηση του αντικτύπου του Έργου στην τοπική κοινωνία και τους κατοίκους των υπόλοιπων νησιών, συνετέλεσαν στην επιλογή της ως πιλοτικής περιοχής του LIFE DEBAG. Το γεγονός δε ότι η Σύρος είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός καθ’όλη τη διάρκεια του έτους, σημαίνει ότι πολλαπλασιάζονται οι αποδέκτες του μηνύματος για μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας και, παράλληλα, το μήνυμα αυτό μεταφέρεται και στον τόπο προέλευσης των επισκεπτών.
Η δράση τον Σεπτέμβρη κλείνει ένα χρόνο. Στο διάστημα αυτό παρατηρήσατε αλλαγές στην νοοτροπία των πολιτών απέναντι στη χρήση πλαστικής σακούλας; Ποια ήταν η ανταπόκριση του κοινού στο πρόγραμμα;
Από το Δεκέμβριο του 2015 και σε διμηνιαία βάση, προσωπικό και εθελοντές του LIFE DEBAG συλλέγουν δεδομένα έξω από τα super markets της Σύρου με τη χρήση ερωτηματολογίων. Τα δεδομένα αυτά αφορούν στην κατανάλωση πλαστικών σακουλών και τις απόψεις και συνήθειες των καταναλωτών. Η δράση αυτή έχει δώσει οπωσδήποτε κάποια πρώτα ερεθίσματα σε κατοίκους και καταστηματάρχες του νησιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο ιδιοκτήτης super market στο Φοίνικα, που με δική του πρωτοβουλία ξεκίνησε να διανέμει επαναχρησιμοποιήσιμες πάνινες τσάντες στους πελάτες του, οι οποίοι σε πολύ μεγάλο βαθμό τις χρησιμοποιούν.
Ωστόσο, περισσότερα αποτελέσματα σε σχέση με την ανταπόκριση του κοινού σε όλο το νησί αναμένονται μετά την υλοποίηση της εντατικής εκστρατείας ενημέρωσης: τη 2η εβδομάδα του Μαΐου ξεκινάει η καμπάνια «πόρτα-πόρτα» με στόχο την άμεση ενημέρωση των κατοίκων του νησιού και οι δράσεις θα κορυφωθούν την «Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες 2016» (27 Μαΐου – 5 Ιουνίου). Κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, όπου το νησί θα ζει σε ρυθμούς LIFE DEBAG.
Οι επόμενες δράσεις; Θα επεκταθεί το πρόγραμμα και σε άλλες περιοχές και σε ποιες;
Αυτή την περίοδο ετοιμαζόμαστε πυρετωδώς για την πρώτη «Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες» στη Σύρο, η οποία θα περιλαμβάνει πληθώρα δράσεων και εκδηλώσεων, όπως:
- συνέντευξη Τύπου, ανοικτή εκδήλωση προς το κοινό με τη συμμετοχή παγκοσμίου φήμης επιστημόνων που θα συνοδευτεί από μουσική εκδήλωση.
- Καθαρισμοί ακτών και βυθού, με ταυτόχρονη καταγραφή των απορριμμάτων.
- Δράσεις ενημέρωσης και διανομή επαναχρησιμοποιήσιμων τσαντών έξω από super markets και καταστήματα λιανικής πώλησης.
- Διαδραστικά, περιβαλλοντικά παιχνίδια για παιδιά.
- Επιμορφωτικό σεμινάριο για εκπαιδευτικούς.
- Έκθεση και σεμινάριο χειροτεχνίας από θαλάσσια απορρίμματα.
- Προβολή του ντοκιμαντέρ «Πολιτιστικός & Φυσικός υποθαλάσσιος πλούτος της Ελλάδας».
Στη συνέχεια, και μέχρι την «Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες 2017», θα υλοποιηθούν δράσεις Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε σχολεία της Σύρου και γειτονικών νησιών και θα συνεχιστεί η παρακολούθηση και αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Σύρου, καθώς και η εκστρατεία στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης, θα πραγματοποιηθούν τα επόμενα Forum Διαβούλευσης (3 μέχρι το τέλος του 2016 και άλλα 3 μέσα στο 2017) με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε εθνικό επίπεδο.
Όσον αφορά την επέκταση του LIFE DEBAG, υπάρχουν ήδη περιοχές που έχουν ξεκινήσει αντίστοιχες δράσεις, όπως η Αλόννησος, ενώ έχουν γίνει οι πρώτες επαφές και με άλλες περιοχές (Σαντορίνη, Τήνο, άλλα νησιά του Αιγαίου, κ.λπ.) που επιθυμούν να υλοποιήσουν δράσεις για τη μείωση της χρήσης πλαστικών σακουλών.
«Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες», Life DeBag, η ‘μάχη’ κατά της πλαστικής σακούλας κατέχει ξεχωριστή θέση στις δράσεις σας; Είναι τελικά πράγματι τόσο επιβλαβής για το περιβάλλον όσο επιμένουν περιβαλλοντικές οργανώσεις διεθνώς;
Λόγω του μικρού βάρους και του αεροδυναμικού σχήματός τους, οι πλαστικές σακούλες διαφεύγουν από κάδους και χώρους υγειονομικής ταφής και πολύ εύκολα καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον (ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές). Παρουσιάζουν υψηλή επικινδυνότητα εμπλοκής και κατάποσης για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Η παγίδευση μπορεί να τραυματίσει τους οργανισμούς, να βλάψει την ικανότητα κίνησής τους, ακόμα και να τα οδηγήσει στο θάνατο λόγω ασιτίας, ασφυξίας ή πνιγμού. Θαλάσσιες χελώνες και θαλάσσια θηλαστικά μπορούν να καταπιούν πλαστικές σακούλες επειδή μοιάζουν με την τροφή τους. Επιπλέον, οι πλαστικές σακούλες (όπως και όλα εν γένει τα πλαστικά) δεν διασπώνται ποτέ πλήρως αλλά κατακερματίζονται σε αμέτρητα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού. Τα «μικροπλαστικά», εκτός από τις τοξικές ουσίες που μπορεί να περιέχουν, απορροφούν τοξικές χημικές ουσίες από το θαλάσσιο περιβάλλον και αποτελούν ένα «τοξικό χάπι» για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Επίσης, αποτελούν «μεταφορικό μέσο» για ξενικά είδη, τα οποία μπορεί να διαταράξουν την τοπική οικολογική ισορροπία.
Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ασχολείται με ένα σημαντικό εύρος οικολογικών δράσεων. Στο πεδίο δράσης σας ωστόσο εντάσσετε και τον «διάλογο πολιτισμών». Θεωρείτε ότι η διαπολιτισμική επικοινωνία αποτελεί προϋπόθεση για την επίλυση προβλημάτων στο «κοινό μας σπίτι», τη Μεσόγειο;
Όλοι οι λαοί της γεωγραφικής μας γειτονιάς έχουμε ως κοινά στοιχεία μακραίωνη ιστορία και πλούσια πολιτιστική παραγωγή. Παράλληλα, όμως, μας ενώνουν και οι περιβαλλοντικές προκλήσεις της περιοχής, που αν και συχνά παρουσιάζονται με διαφορετική ένταση από χώρα σε χώρα, παραμένουν προβλήματα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των λαών της Μεσογείου. Είναι λοιπόν αυταπόδεικτη η ανάγκη να συναντηθούμε και να συνδιαλαγούμε πάνω σε όλα όσα μας ενώνουν και, ακόμα περισσότερο, πάνω σε αυτά που μας χωρίζουν. Οι παρούσες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες στις μεσογειακές χώρες της Β. Αφρικής και της Ασίας, το πρωτοφανές -για την πρόσφατη ιστορία- προσφυγικό κύμα και η ξενοφοβική αντίδραση της Ευρώπης, έχουν «κόψει» βίαια τις πολιτιστικές και κοινωνικές γέφυρες που θα έπρεπε να ενώνουν τους λαούς της Μεσογείου. Από την ίδρυσή του, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS επεδίωξε το διάλογο και τη γνωριμία των πολιτισμών, την κατάρριψη στερεότυπων που οδηγούν στον φόβο απέναντι στο ξένο και το διαφορετικό, σφυρηλατώντας συνεργασίες και διάλογο με άλλες ΜΚΟ από όλη τη Μεσόγειο. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι προφανής η ανάγκη για ανοιχτά σύνορα ανάμεσα σε κράτη, ανθρώπους και πολιτισμούς. Στην εποχή των κλειστών συνόρων, πρέπει να διατηρήσουμε ανοιχτά το μυαλό και την καρδιά μας, τους μικρούς διαύλους επικοινωνίας, όπου αυτοί υπάρχουν, την πίστη μας στον άνθρωπο, την αλληλεγγύη, την αποδοχή.
*Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS (MedSOS) είναι μια μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση που δραστηριοποιείται από το 1990 για την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε εθνικό και ευρω-μεσογειακό επίπεδο. Ασχολείται με ένα ευρύ φάσμα περιβαλλοντικών θεμάτων, με κύρια πεδία δράσης τους υδατικούς πόρους και το θαλάσσιο περιβάλλον.
