Αφετηρία «σταθμό» για ένα έργο στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ συνολικά αλλά και ειδικότερα για την Ελλάδα συνιστά η υπογραφή της διακρατικής Συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου EastΜed, στις 2 Ιανουαρίου, η οποία, πάντως, θα απαιτήσει χρόνο, συγκροτημένη γεωπολιτική προσπάθεια και ισχυρή οικονομική διπλωματία.
Σε κάθε περίπτωση, αποτελεί ηχηρή απάντηση της Ελλάδας απέναντι στις κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις και την επιθετική ρητορική της Άγκυρας, ενώ είναι προφανές ότι ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την επικείμενη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον για συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο Τράμπ ( η οποία έπεται της υπογραφής της Συμφωνίας ) θα ζητήσει τη στήριξη των ΗΠΑ στην ολοκλήρωση του έργου.
O αγωγός EastMed θεωρείται εξαιρετικής σημασίας για την υλοποίηση των προοπτικών εξαγωγής του φυσικού αερίου από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο προς τις χώρες της Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κομισιόν χρηματοδοτεί με το ποσό των 34,5 εκατ. ευρώ (ποσό που καλύπτει το 50% του κόστους) τις περιβαλλοντικές μελέτες, την Μελέτη Εφαρμογής (FEED) καθώς και την Λεπτομερή Υποθαλάσσια Έρευνα (Detailed Marine Survey – DMS) που απαιτούνται για την ολοκλήρωση των σταδίων ανάπτυξης και ωρίμανσης του έργου (φάση Μελέτης Εφαρμογής – Front End Engineering Design – FEED).
Ήδη σε διακυβερνητικό επίπεδο έχουν υπογραφεί μια σειρά από προσύμφωνα, διακηρύξεις και μνημόνια συνεργασίας, ενώ το αποφασιστικό βήμα για την επενδυτική ωρίμανση του έργου αναμένεται να προκύψει από την διακρατική συμφωνία που θα υπογραφεί με την έναρξη της νέας χρονιάς.
Η απόφαση για χρηματοδότηση από την Ε.Ε αποτελεί ένα ακόμη συγκεκριμένο βήμα στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ενεργειακού κόμβου στη Μεσόγειο, με στόχο την προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ και την διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών αλλά και των οδεύσεων προμήθειας για την Ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Ο «χάρτης» του EastMed
Το έργο στην αρχική του μορφή έχει σχεδιαστεί να έχει μήκος 1900 χιλιόμετρα και θα ξεκινά από την Κύπρο και θα κατευθύνεται προς την Κρήτη και στη συνέχεια προς την ηπειρωτική Ελλάδα, διερχόμενο υποθαλάσσια σε βάθος έως και 3 χιλιομέτρων. Η χωρητικότητά του θα είναι περί τα 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, ενώ με την παράλληλη κατασκευή διασυνδετήριων αγωγών προς τη Βουλγαρία (IGB), την Αλβανία (IAP) και την Ιταλία (ITGI) θα είναι εφικτή η περαιτέρω διάχυση των ποσοτήτων αερίου της Μεσογείου στη βαλκανική ενδοχώρα και στην ιταλική αγορά.
Σύμφωνα με το σχεδιασμό ο EastMed θα αποτελείται από τρία τμήματα :
- έναν αγωγό από τα σημεία εξόρυξης Κύπρου-Ισραήλ,
- έναν υποθαλάσσιο αγωγό που θα συνδέει την Κύπρο με την Κρήτη
- έναν αγωγό από την Κρήτη προς την ηπειρωτική Ελλάδα.
Τα σημαντικά βήματα είναι μπροστά
Οι εργασίες για τον αγωγό EastMed που θα ενώσει τα Κυπριακά και τα Ισραηλινά κοιτάσματα φυσικού αερίου με την Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα και την Ιταλία δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη. Η προετοιμασία του διαγωνισμού για την κατασκευή του έχει επιπλέον περιπλακεί από την προκλητικότητα της Τουρκίας – η οποία διεκδικεί δικαιώματα πάνω στη διαδρομή του: τελευταία αφορμή ήταν η διμερής συμφωνία με τη Λιβύη που… μοιράζει τη Μεσόγειο μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης.
Η διάρκεια της στήριξης
Πέραν των τουρκικών διεκδικήσεων, ένα κρίσιμο ερώτημα αποτελεί η διάρκεια της πολιτικής στήριξης για τον East Μed.Και αυτό για δύο λόγους :
Γιατί από Ισραηλινής πλευράς, η στήριξη στον EastMed προέρχεται κυρίως από τον πρωθυπουργό Νετανιάχου και το περιβάλλον του. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, ωστόσο, βρίσκεται αντιμέτωπος με την πλέον ισχυρή, ίσως, αμφισβήτηση της ηγεσίας του. Τόση, που κάνει πολλούς να μιλούν για προδιαγεγραμμένο τέλος της πρωθυπουργικής του διαδρομής.
Γιατί η Ιταλία, αν και είναι μέλος της κοινοπραξίας και εμπλέκεται άμεσα στο τελευταίο κομμάτι της διαδρομής του East Μed (από την Ηγουμενίτσα στην Ιταλία) δεν είναι σαφές αν θα πάρει ξεκάθαρη θέση για να ξεπεραστούν τα γεωπολιτικά εμπόδια με τον Ερντογάν: Την περασμένη Παρασκευή ο Ιταλός πρωθυπουργός Κόντε είχε μακρά συνομιλία με τον Ταγίπ Ερντογάν, ενώ δε θα παραστεί στην υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον East Med στις 2 Ιανουαρίου την οποία θα συνυπογράψουν οι ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Λέγεται, ωστόσο, ότι θα παραυρίσκεται εκπρόσωπός του.
Οι ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, πάντως καλωσορίζουν το έργο. Είναι ενδεικτικό ότι την περασμένη εβδομάδα υπερψηφίστηκε το περίφημο EastMed act στο οποίο αντανακλάται η της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ για την αμερικανική διπλωματία.
Πολύ μεγάλης σημασίας εξάλλου, είναι η πρόσφατη απόφαση του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας IGI Poseidon, δηλαδή της κοινοπραξίας της ΔΕΠΑ με την ιταλική εταιρεία Edison που προωθούν από κοινού τον αγωγό East Med. Το ΔΣ αποφάσισε ομόφωνα να επισπεύσει την ανάπτυξη του πρότζεκτ. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε να προχωρήσει η επένδυση ύψους 70 εκατ. ευρώ για την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών που θα οδηγήσουν το έργο σε ωρίμανση ώστε να μπορεί να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση σε διάστημα 2 ετών από σήμερα.