Κλιμάκωση στα Βαλκάνια: Μυρίζει "μπαρούτι" το Κόσοβο, προς τη Μόσχα η Βουλγαρία - Απειλεί η Σερβία

Λιγότερες από 24 ώρες απομένουν, για να εκκινήσει η διαδικασία αντικατάστασης των σερβικών πινακίδων με νέες, οι οποίες θα φέρουν την ένδειξη της «Δημοκρατίας του Κοσόβου», και το Κοσσυφοπέδιο θυμίζει… μπαρουταποθήκη. Η κρίση που προκάλεσε τον περασμένο Ιούλιο η πρόθεση της κυβέρνησης του Κοσόβου να ομογενοποιήσει τα διακριτικά κυκλοφορίας για το σύνολο των πολιτών της χώρας εξελίσσεται σε διπλωματικό θρίλερ, σε σημείο που ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ να κάνει λόγο προχθές για ενδεχόμενη «κλιμάκωση της βίας» στην περιοχή, το επόμενο διάστημα.

Στις επείγουσες διαπραγματεύσεις που εξελίχθηκαν τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες -ενόψει της εφαρμογής του μέτρου της αντικατάστασης- μεταξύ του Σέρβου Προέδρου, Αλεξάνταρ Βούτσιτς και του Πρωθυπουργού του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι επιβεβαιώθηκε το πλήρες αδιέξοδο, σε σημείο που ΕΕ, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ να αναζητούν μια κοινά αποδεκτή λύση ως βαλβίδα εξαέρωσης της έντασης, δίνοντας μάχη με το χρόνο, μπροστά στο διπλωματικό ναυάγιο. Παρά τις οκτάωρες διαπραγματεύσεις, το Κόσοβο απέρριψε την τελική πρόταση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ, στην τελευταία της εκδοχή και μετά από πολύμηνες διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο μερών, την οποία, ωστόσο, αποδέχτηκε ο Πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, μεταθέτοντας τις ευθύνες για όσα πιθανόν να ακολουθήσουν, στην πλευρά της Πρίστινας.

Σε μια κίνηση καλής θέλησης, ο Πρωθυπουργός του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι έδωσε 48ωρη παράταση στην έναρξη υλοποίησης του μέτρου, η οποία, ωστόσο, εκπνέει αύριο το πρωί, με τη σημερινή ημέρα να αποτελεί θρυαλλίδα διπλωματικών και άλλων εξελίξεων. Κάνοντας μισό βήμα πίσω, ο κ. Κούρτι δήλωσε ακόμη πως «είναι χαρούμενος που θα συνεργαστεί με τις ΗΠΑ και ΕΕ» για την εξεύρεση λύσης, αλλά απέφυγε να δώσει τα χέρια με τον Σέρβο ομόλογό του, ζητώντας οριστική συμφωνία και σαφείς δεσμεύσεις για την ουσιαστική αποκλιμάκωση της έντασης στην ευρύτερη περιοχή.

Με αυτά τα δεδομένα, ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ δεν έκρυψε τους φόβους και μαζί την απογοήτευσή του μετά το πέρας της συνάντησης των δύο πλευρών προχθές, δηλώνοντας πως και τα δύο μέρη χαρακτηρίζονται από «πλήρη έλλειψη σεβασμού των διεθνών υποχρεώσεών τους» και ως εκ τούτου θα φέρουν «την πλήρη ευθύνη για οποιαδήποτε κλιμάκωση της βίας που μπορεί να συμβεί στο έδαφος τις επόμενες ημέρες».

Από πλευράς του, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Νεντ Πράις σχολίασε ότι και οι δύο πλευρές «θα χρειαστεί να κάνουν παραχωρήσεις, για να διασφαλίσουν ότι δεν θα θέσουμε σε κίνδυνο δεκαετίες ειρήνης που κερδήθηκε με κόπο σε μια ήδη εύθραυστη περιοχή», ενώ «απογοητευμένος που δεν ήταν δυνατό να λυθεί η διαμάχη για τις πινακίδες» εμφανίστηκε και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, προτρέποντας τα δύο μέρη να υιοθετήσουν «ρεαλιστικές λύσεις» για να αποφευχθεί οποιαδήποτε κλιμάκωση.

Ζητούμενο, ωστόσο, πίσω από τη γραφειοκρατική διευθέτηση των πινακίδων παραμένει και για τις δύο πλευρές το status quo του Κοσόβου, καθώς η Σερβία αρνείται να το αναγνωρίσει ως ανεξάρτητο από το 2008, όπως και οι φίλιες προς αυτή δυνάμεις Ρωσία και Κίνα, θεωρώντας, σε αυτό το πλαίσιο, πως η αντικατάσταση των περίπου 10.000 σερβικών πινακίδων θα σηματοδοτήσει την απεμπόληση των δικαιωμάτων των περίπου 50.000 μελών της σερβικής μειονότητας που διαβιούν στη χώρα, κυρίως στο βόρειο τμήμα της.

«Στα πρόθυρα σύγκρουσης»

Στον αντίποδα, η Πρίστινα στοχεύει στη διοικητική ενοποίηση της χώρας, για αυτό και επιχείρησε να εφαρμόζει τα πρώτα στάδια του σχεδίου της για την ανταλλαγή των πινακίδων, ξεκινώντας το προηγούμενο διάστημα από συστάσεις και προειδοποιήσεις με ορόσημο την 1η Νοεμβρίου, καθώς έκτοτε οι Σέρβοι παραβάτες θα καλούνταν να πληρώσουν πρόστιμο ύψους 150 ευρώ, για τη χρήση της παλιότερης πινακίδας του ΙΧ τους. Στην κατεύθυνση αυτή, ο Σέρβος Πρόεδρος, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος κατά την Πρίστινα υποδαυλίζει τις όποιες εντάσεις, προειδοποίησε για «κόλαση στο έδαφος», σε περίπτωση που η Αστυνομία επιβάλλει τελικά πρόστιμα στους Σέρβους που επιθυμούν να διατηρήσουν τις παλιές πινακίδες στα οχήματά τους, επισημαίνοντας ο ίδιος πως οι δύο πλευρές βρίσκονται πλέον «στα πρόθυρα σύγκρουσης».

Στο ενδιάμεσο, η επικείμενη εφαρμογή του μέτρου εντός του τρέχοντος μήνα προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις από πλευράς της Σερβικής μειονότητας, καθώς αστυνομικοί, δικαστικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και τοπικοί αξιωματούχοι παραιτήθηκαν μαζικά από τη δημόσια διοίκηση, δημιουργώντας μεγάλα λειτουργικά προβλήματα στην καθημερινότητα της χώρας.

Δεν είναι, όμως, μόνο η έκρυθμη κατάσταση στο Κόσοβο που καλούνται να αντιμετωπίσουν άμεσα οι Βρυξέλλες, καθώς η συμφωνία που επετεύχθη ανάμεσα στην υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βουλγαρίας και στην πετρελαϊκή εταιρία ρωσικών συμφερόντων Lukoil Neftochim Bulgaria «σπάει» το πετρελαϊκό εμπάργκο της ΕΕ, ανατρέποντας τα μέχρι σήμερα δεδομένα στη διάθεση του ρωσικού αργού πετρελαίου επί ευρωπαϊκού εδάφους. Με τη δέσμευση ότι η ρωσική εταιρία θα αρχίσει να καταβάλλει το πραγματικό ποσό των φόρων που της αντιστοιχεί στη Βουλγαρία, η υπηρεσιακή κυβέρνηση της χώρας άναψε το «πράσινο φως» για τη συνέχεια της λειτουργίας της σε πλήρη δυναμικότητα, εξάγοντας δηλαδή πετρελαιοειδή στην ΕΕ μέχρι το τέλος του 2024. «Πετύχαμε ένα πολύ σημαντικό βήμα – από την 1η Ιανουαρίου 2023, η Lukoil θα μεταφέρει όλη την παραγωγή, τα έσοδα και τους φόρους που θα καταβάλλονται στη Βουλγαρία και όχι, όπως συνέβαινε πριν, στην Ολλανδία ή την Ελβετία», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αναπληρωτής Πρωθυπουργός, Χρίστο Αλεξίεφ, με τη ρωσική εταιρία να αποκτά την ίδια ώρα ισχυρά, ευρωπαϊκά ερείσματα στη διάθεση των προϊόντων της, παρά το ευρωπαϊκό εμπάργκο πετρελαίου.

Υπενθυμίζεται ότι οι Βρυξέλλες προχώρησαν στην απαγόρευση της αγοράς, εισαγωγής ή μεταφοράς ρωσικού αργού πετρελαίου από τις 5 Δεκεμβρίου 2022, όπως και άλλων, ρωσικών διυλισμένων προϊόντων πετρελαίου από τις 5 Φεβρουαρίου 2023 αντίστοιχα, εμπόδια, ωστόσο, που η Lukoil φαίνεται πως έχει υπερβεί, αξιοποιώντας την εξαίρεση της Βουλγαρίας από το ευρωπαϊκό μέτρο, καθώς «λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής της θέσης» της, κρίθηκε ότι θα μπορεί να συνεχίσει να εισάγει αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου μέσω θαλάσσιων μεταφορών μέχρι το τέλος του 2024. Παρότι η Κομισιόν προειδοποίησε στις αρχές του μήνα τη Σόφια να μην παρακάμψει την απαγόρευση πώλησης στο εξωτερικό πετρελαιοειδών που παράγονται από ρωσικό πετρέλαιο, εντούτοις το Υπουργείο Οικονομικών της Βουλγαρίας απαντά μέσω… υποσημείωσης που εξαιρεί από τις κυρώσεις «τα διυλισμένα προϊόντα πετρελαίου που παράγονται σε τρίτη χώρα με βάση το ρωσικό αργό πετρέλαιο και εξάγονται σε άλλη χώρα ή τρίτη χώρα», «επειδή παράγονται εκτός Ρωσίας».