Ούτε εμείς τους θέλουμε, ούτε αυτοί μας θέλουν... Πώς το μεταναστευτικό-προσφυγικό έστρεψε τους έλληνες στον συντηρητισμό

Ανησυχητικά είναι τα στοιχεία διπλής έρευνας της διαΝΕΟσις για το μεταναστευτικό, καθώς καταδεικνύουν αφενός ότι όσο οξύνεται το πρόβλημα τόσο συντηρητικοποιείται η κοινωνία και αντιμετωπίζει τους μετανάστες ως πρόβλημα και αφετέρου ότι οι μετανάστες, σε συντριπτικό ποσοστό, θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα.

Η πρώτη έρευνα διεξήχθη σε συνεργασία με το γερμανικό ίδρυμα Hanns Seidel και την εταιρεία ερευνών Marc τον Φεβρουάριο του 2019 σε πανελλαδικό δείγμα 1.000 ατόμων, και στοχεύει στη χαρτογράφηση των πεποιθήσεων των Ελλήνων για το θέμα.

Η δεύτερη έρευνα διεξήχθη το διάστημα Φεβρουρίου-Απριλίου του 2019 από ομάδα ερευνητών υπό το συντονισμό της Επικ. Καθηγήτριας Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν Βασιλικής Τσαγκρώνη και του Επικ. Καθηγητή Σπουδών Παγκοσμιοποίησης στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον Βασίλη Λεοντίτση, σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών ΚΑΠΑ Research σε ένα δείγμα 800 νέων και παλαιότερων μεταναστών που ζουν στη χώρα μας.

Κίνδυνος αλλοίωσης της εθνικής μας ταυτότητας

Οπως προκύπτει από τα ευρήματα των δύο ερευνών,μεγάλα ποσοστά Ελλήνων, πιστεύουν ότι οι μετανάστες αυξάνουν την εγκληματικότητα και αποτελούν “κίνδυνο αλλοίωσης της εθνικής μας ταυτότητας“.

Το 56% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι ο αντίκτυπος της ύπαρξης μεταναστών στην ελληνική οικονομία είναι αρνητικός. Το 58% θεωρούν ότι η παρουσία μεταναστών στην Ελλάδα “αποτελεί κίνδυνο αλλοίωσης της εθνικής μας ταυτότητας“. Το 79% πιστεύουν ότι η παρουσία των μεταναστών δεν συμβάλλει στην επίλυση του δημογραφικού. Το 53% πιστεύουν ότι η παρουσία τους αυξάνει την εγκληματικότητα.

3 στους 4 θεωρούν ότι οι μετακινήσεις των προσφύγων προς την Ελλάδα είναι ένα φαινόμενο μονιμότερο και όχι προσωρινό, και μάλιστα το 54% πιστεύουν ότι στο μέλλον θα έρχονται περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες. Σχεδόν 40% δεν γνωρίζουν τη συμφωνία Τουρκίας – Ε.Ε. για τη μείωση των μεταναστευτικών ροών, κι από αυτούς που τη γνωρίζουν, το 80% τη θεωρούν αναποτελεσματική.

Η διαφορά παλαιότερων και νεώτερων μεταναστών

Την ίδια ώρα, οι μετανάστες δηλώνουν ότι έχουν υποστεί διακρίσεις και νιώθουν μεγάλη ψυχολογική επιβάρυνση.

Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων μεταναστών, επιθυμεί να πάει σε άλλη χώρα της Ευρώπης, ενώ οι παλαιότεροι μετανάστες βλέπουν πιο θετικά την παραμονή τους στην Ελλάδα.

Μελετώντας τις απαντήσεις των πρόσφατων και των παλαιότερων μεταναστών, μπορεί εύκολα κανείς να διακρίνει μερικές σημαντικές διαφορές. Για παράδειγμα, περισσότεροι από τους μισούς παλαιότερους μετανάστες (54%) έχουν πανεπιστημιακό πτυχίο, ενώ μόνο το 12% των νεότερων έχει -κι αυτοί στην πλειοψηφία τους (64%) δεν έχουν κάποιο έγγραφο που να βεβαιώνει την εκπαίδευσή τους.

Ο λόγος για τον οποίο ήρθαν στην Ελλάδα είναι μια άλλη αξιοσημείωτη διαφορά. Το 91% των νεότερων μεταναστών και προσφύγων (και σχεδόν όλοι οι Σύροι) δηλώνουν ως αιτία μετανάστευσης την “αποφυγή βίας“, κάτι που δηλώνουν λιγότερο από το 20% των Αλβανών και λιγότερο από το 5% των Γεωργιανών. Το θέμα αυτό είναι πολύ σοβαρό και συχνά παραγνωρίζεται στο δημόσιο διάλογο, όπου κατά κανόνα όλοι, μετανάστες και πρόσφυγες, ανεξαρτήτως προέλευσης, θεωρούνται κάτι ενιαίο.

Θύματα βίας

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της οργάνωσης “Δράση για την Ένοπλη Βία” οι πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα δηλώνουν ότι έχουν επηρεαστεί από περιστατικά εκρηκτικής βίας σε ποσοστό 78%. 75% από αυτούς έχουν βιώσει αεροπορικές επιδρομές, 69% έχουν βιώσει επιθέσεις με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς, 53% δηλώνουν ότι έχει καταστραφεί το σπίτι τους, 83% έχουν βιώσει βομβαρδισμούς γενικότερα. Το προφίλ τους, οι ανάγκες τους, τα προβλήματά τους και τα κίνητρά τους είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα των οικονομικών μεταναστών του 1990.

Η πλειοψηφία των νεότερων δηλώνουν, εξάλλου, ότι έφυγαν από τη χώρα τους για να αποφύγουν διώξεις, αλλά και για να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα “ως χώρα διέλευσης σε άλλο προορισμό της Ε.Ε.”. Αντίθετα, οι περισσότεροι παλαιότεροι μετανάστες πράγματι δηλώνουν ότι τα κίνητρά τους ήταν άλλα: οι “προσδοκώμενες συνθήκες διαβίωσης” και η “αναζήτηση εργασίας” κυρίως. Η διαφορά είναι ξεκάθαρη. “Οι πρόσφατοι μετανάστες”, γράφουν οι ερευνητές, “επιδεικνύουν χαρακτηριστικά βίαιου εκτοπισμού (…) Οι παλαιότεροι, αντίθετα, επιδεικνύουν χαρακτηριστικά συμβατά με την εθελοντική οικονομική μετανάστευση”. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το ότι περισσότεροι από τους μισούς πρόσφατους μετανάστες εργάζονταν στη χώρα τους πριν αναγκαστούν να φύγουν. Αντίθετα, μόνο ένας στους τρεις παλαιότερους μετανάστες εργάζονταν πριν φύγουν για την Ελλάδα.

Οι ερευνητές καταλήγουν σε μια σειρά από βασικά συμπεράσματα για τη φύση και την πραγματική εικόνα της μετανάστευσης στην Ελλάδα, αλλά και σε μια σειρά από ρεαλιστικές προτάσεις πολιτικής για την καλύτερη διαχείριση του φαινομένου από την ελληνική κυβέρνηση.