"Εδώ ήμουν Αλβανός, στην Αλβανία ήμουν Έλληνας" - Ο Πύρρος Δήμας συγκλονίζει για ακόμη μία φορά

Μια άκρως αποκαλυπτική συνέντευξη παραχώρησε ο Πύρρος Δήμας για τη νέα του ζωή στην Αμερική πέντε μήνες μετά το θάνατο της γυναίκας του. Παραχωρώντας συνέντευξη στη Lifo, o τετράκις Ολυμπιονίκης, που βρίσκεται στο Σικάγο έχοντας αναλάβει την Αμερικανική Ομοσπονδία Άρσης Βαρώ, μιλάει για το πως ζει, τι σκέφτεται από την Ελλάδα, πώς βίωσε την πολιτική και την απώλεια.

Για το ρατσισμό ο Πύρρος Δήμας δήλωσε:

Μιλώντας στη lifo ο Πύρρος για τον ρατσισμό λέει ότι είναι ένα σύνθετο φαινόμενο. Έχει να κάνει με την εποχή, τις συνθήκες υπό τις οποίες ζει κάθε κοινωνία, τον πλούτο και, κυρίως, τη φτώχεια των ανθρώπων.

Εγώ ήρθα στην Ελλάδα πριν από τριάντα χρόνια, όταν στη χώρα έφτανε ένα μεγάλο κύμα μεταναστών όχι μόνο από την Αλβανία, αλλά από ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη. Σε μια κλειστή κοινωνία σαν την ελληνική ήταν λογικό να εκδηλωθεί αντίδραση. Δεν ήταν, φυσικά, καλό, αλλά ήταν κάτι που δεν μπορούσαμε να αποφύγουμε. Τριάντα χρόνια μετά έχουν γίνει αρκετά βήματα προόδου, δεν γίνεται να μην το παραδεχτούμε αυτό. Όμως πρέπει να γίνουν περισσότερα.

Όποιος έχει παιδιά ξέρει ότι οι κοινωνίες αλλάζουν με τις γενιές που έρχονται. Σε κάποια πράγματα πιο εύκολα φεύγουν οι άνθρωποι παρά οι ιδέες τους. Ένας Έλληνας 30 ετών έχει πάει σχολείο με παιδιά άλλων εθνικοτήτων, έχει δουλέψει, έχει κάνει σχέσεις μαζί τους. Δεν κουβαλάει τον συντηρητισμό που είχαν οι γονείς του, είναι φυσιολογικό αυτό. Τότε που ήρθα εγώ στην Ελλάδα, όμως, ήταν αλλιώς.

Εδώ ήμουν Αλβανός, στην Αλβανία ήμουν Έλληνας, μπέρδεμα. Έχουν συμβεί διάφορα περιστατικά που θα μπορούσα να σας διηγηθώ, αλλά, εντάξει, εγώ, ας πούμε, ήμουν τυχερός. Άλλοι έχουν περάσει και περνάνε χειρότερα. Και ξέρετε κάτι; Το θέμα δεν είναι το κάθε περιστατικό, αλλά ο μόνιμος φόβος που βάζει μέσα σου.

Εγώ έμπαινα στο λεωφορείο και πιανόμουν από την ψηλότερη λαβή για να φαίνονται τα χέρια μου. Φοβόμουν ότι έτσι και χανόταν κανένα πορτοφόλι θα κατηγορούσαν εμένα…

Έφυγα για επαγγελματικούς και οικογενειακούς λόγους. Δέχτηκα μια τιμητική πρόταση από την Αμερικανική Ομοσπονδία Άρσης Βαρών να αναλάβω τεχνικός διευθυντής. Ξέρετε τι είναι να σου ζητούν οι Αμερικανοί να στήσεις ένα άθλημα από την αρχή; Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί αυτή την πρόταση; Μετά, ήταν και τα παιδιά που μέτρησαν στην απόφαση, αφού είχαμε αποφασίσει να σπουδάσουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια.

Για την ζωή του τώρα:

Η βάση μου είναι στο Σικάγο. Κανονικά έπρεπε να είναι στο Κολοράντο, όμως οι άνθρωποι της Ομοσπονδίας εκτίμησαν ότι, αφού θα έχω μαζί μου τον μικρό μου γιο, θα ήταν καλύτερα να μείνω στον Σικάγο, όπου ζει η μεγάλη μου κόρη. Απίστευτο δεν ακούγεται; Κι όμως το έκαναν.

Στην Αμερική ο επαγγελματισμός σου αμείβεται και με το παραπάνω. Ε, κι αυτοί εκτίμησαν ότι από τότε που ανέλαβα την τεχνική διεύθυνση της Ομοσπονδίας, η Αμερικανική Άρση Βαρών μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη. Έδρα μου, λοιπόν, είναι το Σικάγο. Και μετακινούμαι σε όλη τη χώρα προκειμένω να δω αθλητές, να μιλήσω με τους προπονητές τους. Είναι τεράστια χώρα, με πολλούς ανθρώπους, δεν είναι κάτι που ελέγχεται εύκολα.

Μετά, έχω τα ταξίδια για αγώνες αλλά και τις υποχρεώσεις με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Άρσης Βαρών της οποίας είμαι αντιπρόεδρος. Ξέρετε, συνεδριάσεις, αγώνες, όλα αυτά. Γράφω μίλια, είναι η αλήθεια. Και να φανταστείτε ότι κάποια περίοδο της ζωής μου φοβόμουν τα αεροπλάνα…

Για το βάρος της απουσίας της γυναίκας του:

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη της συνειδητοποίησης. Νομίζεις ότι είναι εδώ. Αμέσως καταλαβαίνεις ότι δεν είναι. Το ξεχνάς, αλλά μόλις έχεις περάσει ένα πένθος της στιγμής. Κι αυτό συμβαίνει πολλές φορές. Πενθείς πολλές φορές. Θα φύγει, βέβαια, αλλά δεν θα χαθεί. Ο πόνος μένει σαν τις πληγές που λέγαμε.

Η χειρότερη μορφή του καρκίνου σε σκοτώνει, αλλά κάνει και τους δικούς σου να αργοπεθαίνουν. Κοιτάζουμε πάντα τον άνθρωπο στο κρεβάτι και καλά κάνουμε. Ας μην ξεχνάμε, όμως, κι αυτούς που είναι γύρω από το κρεβάτι. Και αυτοί με κομμάτια ζωής το πληρώνουν όλο αυτό.

Με την Αναστασία, που λέτε, εξαντλήσαμε κάθε περιθώριο. Γι’ αυτό και νίκησε και τη στατιστική και έζησε πέρα από τις προγνώσεις. Δοκιμάσαμε οτιδήποτε υπήρχε, ως την τελευταία στιγμή. Και μετά άρχισε να σβήνει.

Εκεί, ναι, ο θάνατος προβάλλει ως λύτρωση. Όχι για σένα που κρατάς τον σφυγμό του ανθρώπου σου, αλλά για τον ίδιο. Και μετά για τους άλλους, για την αγωνία τους. Η ζωή, ούτως ή άλλως, είχε τελειώσει. Ήταν μόνο μαρτύριο.

Διαβάστε το κείμενο της συνέντευξης στην Κατερίνα Ανέστη για τη Lifo:

― Βιώσατε τον ρατσισμό τα πρώτα χρόνια της πορείας σας λόγω της καταγωγής σας μέχρι να εξελιχθείτε στον εθνικό ήρωα που υψώνει την ελληνική σημαία. Αισθανθήκατε ποτέ ότι υπάρχει μια μορφή υποκρισίας σε αυτήν τη μεταστροφή της κοινής γνώμης; Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια το ζούμε με τον Γιάννη Αντετοκούνμπο αυτό – αν και έχουμε τόσο πρόσφατη την κραυγή Τσουκαλά περί πιθήκων…

Εντάξει, ο Τσουκαλάς είναι για εισαγγελέα, δεν αξίζει να ασχοληθούμε παραπάνω. Ο ρατσισμός, όμως, είναι ένα σύνθετο φαινόμενο. Έχει να κάνει με την εποχή, τις συνθήκες υπό τις οποίες ζει κάθε κοινωνία, τον πλούτο και, κυρίως, τη φτώχεια των ανθρώπων.

Εγώ ήρθα στην Ελλάδα πριν από τριάντα χρόνια, όταν στη χώρα έφτανε ένα μεγάλο κύμα μεταναστών όχι μόνο από την Αλβανία, αλλά από ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη.

Σε μια κλειστή κοινωνία σαν την ελληνική ήταν λογικό να εκδηλωθεί αντίδραση. Δεν ήταν, φυσικά, καλό, αλλά ήταν κάτι που δεν μπορούσαμε να αποφύγουμε. Τριάντα χρόνια μετά έχουν γίνει αρκετά βήματα προόδου, δεν γίνεται να μην το παραδεχτούμε αυτό. Όμως πρέπει να γίνουν περισσότερα.

Όποιος έχει παιδιά ξέρει ότι οι κοινωνίες αλλάζουν με τις γενιές που έρχονται. Σε κάποια πράγματα πιο εύκολα φεύγουν οι άνθρωποι παρά οι ιδέες τους.

Ένας Έλληνας 30 ετών έχει πάει σχολείο με παιδιά άλλων εθνικοτήτων, έχει δουλέψει, έχει κάνει σχέσεις μαζί τους. Δεν κουβαλάει τον συντηρητισμό που είχαν οι γονείς του, είναι φυσιολογικό αυτό. Τότε που ήρθα εγώ στην Ελλάδα, όμως, ήταν αλλιώς.

― Τι εννοείτε;

Εδώ ήμουν Αλβανός, στην Αλβανία ήμουν  Έλληνας, μπέρδεμα. Έχουν συμβεί διάφορα περιστατικά που θα μπορούσα να σας διηγηθώ, αλλά, εντάξει, εγώ, ας πούμε, ήμουν τυχερός. Άλλοι έχουν περάσει και περνάνε χειρότερα. Και ξέρετε κάτι; Το θέμα δεν είναι το κάθε περιστατικό, αλλά ο μόνιμος φόβος που βάζει μέσα σου.

Εγώ έμπαινα στο λεωφορείο και πιανόμουν από την ψηλότερη λαβή για να φαίνονται τα χέρια μου. Φοβόμουν ότι έτσι και χανόταν κανένα πορτοφόλι θα κατηγορούσαν εμένα…

― Είμαστε ρατσιστές οι Έλληνες;  

Νομίζω ότι οι Έλληνες είμαστε ρατσιστές προς τους αδύναμους και τους φτωχούς. Εγώ, αν δεν γινόμουν ολυμπιονίκης, δεν θα με αποδέχονταν εύκολα. Με μισό μάτι θα με έβλεπαν. Το ίδιο και ο Γιάννης. Αν είχε μείνει να πουλάει CD, θα ήταν, απλώς, ένας μαύρος που πουλάει CD. Έγινε draft και τον κάλεσε ο Σαμαράς στο Μαξίμου για να του δώσει υπηκοότητα.

Ε, δεν είναι υποκριτικά όλα αυτά; Μας αγάπησαν επειδή είχαμε να δώσουμε αυτό που αγαπάει περισσότερο κάθε λαός: υπερηφάνεια.

― Αλήθεια, τον Αντετοκούνμπο τον έχετε γνωρίσει;

Δεν τον έχω γνωρίσει, ελπίζω να το κάνω σύντομα, όταν βρεθώ στα μέρη του για δουλειά.

― Μπορώ να αντιληφθώ τις χαρές, τις ευκαιρίες που σας πρόσφερε η Ελλάδα. Σας έχει πληγώσει, όμως, υπάρχουν σκιές;

Είναι τόσο πολλά και τόσο σπουδαία αυτά που έχω πάρει από την Ελλάδα που δεν έχουν καμία σημασία αυτά που μπορεί να με πλήγωσαν.

Τώρα που πλησιάζω τα 50 και μπορώ να γυρίσω το κεφάλι και να κοιτάξω πίσω στα τελευταία τριάντα χρόνια βλέπω μια ζωή τόσο γενναιόδωρη σε εμπειρίες και συγκινήσεις ώστε σκέφτομαι ότι κάποιες σκιές έπεσαν για να μην τυφλωθώ από τη λάμψη.

Η Ελλάδα με πληγώνει, όπως πληγώνει όλους μας. Όταν πληγώνεται η ίδια, όταν τρώει τις σάρκες της και μετά τα παιδιά της. Όταν αρνείται να κοιτάξει μπροστά και βλέπει μόνο προς τα πίσω. Καμιά φορά λέω ότι δεν είναι εύκολο να είσαι Έλληνας γιατί είναι σαν να ζεις με έναν δαίμονα…

― Γιατί επιλέξατε να φύγετε από την Ελλάδα;

Έφυγα για επαγγελματικούς και οικογενειακούς λόγους. Δέχτηκα μια τιμητική πρόταση από την Αμερικανική Ομοσπονδία Άρσης Βαρών να αναλάβω τεχνικός διευθυντής. Ξέρετε τι είναι να σου ζητούν οι Αμερικανοί να στήσεις ένα άθλημα από την αρχή;

Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί αυτή την πρόταση; Μετά, ήταν και τα παιδιά που μέτρησαν στην απόφαση, αφού είχαμε αποφασίσει να σπουδάσουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια.

― Σκέφτεστε να επιστρέψετε;

Τι να σας πω. Συχνά αισθάνομαι σαν να μην έχω φύγει. Στον κόσμο που ζούμε πια δεν έχει και τόση σημασία πού βρίσκεσαι…

― Tι θα λέγατε σε έναν 18χρονο που θα ψηφίσει πρώτη φορά και σκέφτεται να υποστηρίξει τη Χρυσή Αυγή;

Θα του έλεγα ότι είναι ένα από τα λάθη που δεν τα συγχωρεί ούτε η νιότη του. Θα του μιλούσα για τις πολιτικές καταβολές αυτών των ανθρώπων και γι’ αυτά που έχουν κάνει. Θα του έδειχνα τα χαμένα νιάτα του Φύσσα, θα του θύμιζα ότι οι άνθρωποι αυτοί δικάζονται με την κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης. Αλήθεια, ξέρετε για ποιον λόγο καθυστερεί η δίκη τους;

Όμως, πάνω απ’ όλα, θα του έλεγα ότι η πολιτική είναι σύνθεση και συμμετοχή. Χρυσή Αυγή σημαίνει ύβρις και απόρριψη. Ποιος θέλει να δώσει το πρόσωπό του σε μια ύβρι;

― Αναρωτιέμαι αν μετανιώσατε που μπήκατε στην κεντρική πολιτική σκηνή, στη Βουλή;

Όχι, δεν μετάνιωσα καθόλου που μπήκα στην πολιτική, πώς σας ήρθε αυτή η ιδέα; Ήταν μια εμπειρία που ήμουν τυχερός και την έζησα, όσες πίκρες κι αν μου άφησε. Και μάλιστα, μπήκα σε μια περίοδο τόσο δύσκολη που ακόμα και η Αναστασία είχε διαφωνήσει με την επιλογή μου. Έλα όμως που εμένα με τραβάνε τα δύσκολα! Το 2012 υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ; Κάποιοι φίλοι μου έλεγαν ότι είμαι τρελός.

― Γιατί το κάνατε λοιπόν;

Εγώ αισθανόμουν ότι έπρεπε να βγω μπροστά στα δύσκολο. Όμως κατάλαβα ότι δεν το έχω, δεν είμαι για την ενεργό πολιτική. Άλλα πράγματα είχα στο μυαλό μου και άλλα βρήκα.

― Προτάσεις για να πολιτευτείτε δέχεστε ακόμα;

Ε, πώς να έχω, αφού δεν ζω στην Ελλάδα και όλοι ξέρουν ότι δεν πρόκειται να επιστρέψω, τουλάχιστον σύντομα; Ούτως ή άλλως, πάντως, έτσι όπως είμαι και σκέφτομαι αυτήν τη στιγμή, δεν σκοπεύω να ασχοληθώ με την πολιτική, τουλάχιστον έτσι όπως την έζησα.

― Θα έρθετε στην Ελλάδα για να ψηφίσετε στις επικείμενες εκλογές; 

Πείτε μου πότε θα γίνουν οι εκλογές, να σας πω τι θα κάνω! Μα, δεν είναι παράλογο να μην ξέρεις πότε θα γίνουν οι εκλογές; Και με την ευκαιρία, τώρα που το ζω δηλαδή, να προσθέσω και τη δική μου φωνή στο αίτημα για τη διευκόλυνση της ψήφου των αποδήμων. Τόσες χιλιάδες Έλληνες είμαστε στο Σικάγο, είναι κρίμα κι άδικο να μην μπορούμε να ψηφίσουμε. Ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα η διαδικασία μπορεί να οργανωθεί σχετικά εύκολα.

Βέβαια, για να πούμε την αλήθεια, έτσι όπως το βλέπω από μακριά θεωρώ λογικό οι πολιτικοί να μην εκτίθενται σε ψήφο ψηφοφόρων που δεν επηρεάζουν, δεν μπορούν να τους κάνουν ρουσφέτι. Τι να τάξεις στον ιδιοκτήτη εστιατορίου στο Σικάγο; Διορισμό; Πιστεύω ότι η καλύτερη ιδέα που έχει ακουστεί για το θέμα είναι να δοθούν κάποιες έδρες στους απόδημους.

― Τι θα ψηφίσετε στις επόμενες εκλογές;

Ε, είναι προφανές. Θα στηρίξω το Κίνημα Αλλαγής.

― Νομίζω ότι μία από τις πιο έντονες δημόσιες αντιδράσεις σας ήταν η έκφραση του προσώπου σας, η σύσπαση ενός λυγμού, όταν μιλούσατε στη Σία Κοσιώνη για το δημοψήφισμα, ο φόβος για την επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος. Αυτή η σύσπαση τι έκρυβε; 

Φόβο. Όποιος έχει ζήσει στην Αλβανία του Χότζα ξέρει πολύ καλά τι εννοώ. Έξω από την Ευρώπη δεν ισχύουν αυτά που σήμερα θεωρούμε αυτονόητα.

Αν η Ελλάδα έφευγε από την Ευρώπη, θα βυθιζόταν στο χάος, στη φτώχεια και στον αυταρχισμό. Κι αν δεν κάνω λάθος, το παραδέχτηκε τώρα και ο πρωθυπουργός που είπε ότι επικράτησε η καθαρή σκέψη. Υπήρχε, δηλαδή, το ενδεχόμενο της οριστικής ρήξης με την Ευρώπη.   Φοβόμουν, λοιπόν. Φοβόμουν πάρα πολύ. Για τα παιδιά. Όχι μόνο τα δικά μου. Για τα παιδιά όλων.

― Πιστεύετε ότι δεχτήκατε περισσότερες επιθέσεις –μπορώ να μιλήσω για bullying;– λόγω της πολιτικής σας πορείας και της στάσης σας στο δημοψήφισμα ή λόγω της καταγωγής σας στην αρχή της καριέρας σας;

Εντάξει, είναι διαφορετικά πράγματα. Εξάλλου, έτσι όπως είναι τα πολιτικά και ο δημόσιος λόγος στην Ελλάδα δεν μπορείς να ξεχωρίσεις εύκολα το bullying από την πολιτική κριτική! Δέχτηκα μεγάλη πίεση τότε στο δημοψήφισμα, αλλά και ποιος δεν δέχτηκε; Τότε, αν δεν ήσουν ΣΥΡΙΖΑ, ήσουν γερμανοτσολιάς, προδότης.

Και ξέρετε κάτι; Τώρα αισθάνομαι ότι όλοι εμείς που σταθήκαμε δίπλα στο «ναι» πρέπει να είμαστε υπερήφανοι. Είναι τολμηρό να πηγαίνεις κόντρα στο κύμα. Αν ήμασταν λιγότεροι, τα πράγματα μπορεί να είχαν εξελιχθεί αλλιώς.

― Βλέποντας τη ζωή σας, διακρίνω ένα είδος επανάληψης, σαν ένα σπιράλ. Από τις σκληρές συνθήκες της Αλβανίας στην Ελλάδα, με σκληρότητα ξανά στην αρχή, μετά η δόξα παγκοσμίως, και τώρα ξανά σε φυγή στην Αμερική του Τραμπ. Με τον φόβο κοινό παρανομαστή ίσως. 

Διαφορετικά πράγματα, μην τα συγκρίνετε. Ο φόβος που αισθανόσουν στην Αλβανία δεν υπάρχει αλλού. Τώρα η Αμερική, έτσι όπως τα παρακολουθώ τα πράγματα, πάει να διχαστεί. Αυτό δεν κάνει ο Τραμπ; Διχάζει. Από τη μία πάνε οι λευκοί χωρίς μόρφωση, εργάτες και μεσαίοι επιχειρηματίες, και από την άλλη οι υπόλοιποι.

Μου έκανε εντύπωση, ξέρετε, που οι Έλληνες εστιάτορες στο Σικάγο ψηφίζουν κυρίως Τραμπ, και μάλιστα δεν είχαν ψηφίσει ούτε τον Ομπάμα, κι ας ήταν από την πόλη τους.

― Γιατί το έκαναν; 

Είναι κυρίως συντηρητικοί άνθρωποι και αισθάνθηκαν ότι το πράγμα με τον Ομπάμα κάπου πάει να ξεφύγει. Με τρομάζει όμως η ευκολία με την οποία τους έπεισε ο Τραμπ…

― Περιγράψτε μας πώς έχει διαμορφωθεί αυτήν τη στιγμή η ζωή σας.

Η βάση μου είναι στο Σικάγο. Κανονικά έπρεπε να είναι στο Κολοράντο, όμως οι άνθρωποι της Ομοσπονδίας εκτίμησαν ότι, αφού θα έχω μαζί μου τον μικρό μου γιο, θα ήταν καλύτερα να μείνω στον Σικάγο, όπου ζει η μεγάλη μου κόρη. Απίστευτο δεν ακούγεται; Κι όμως το έκαναν.

Στην Αμερική ο επαγγελματισμός σου αμείβεται και με το παραπάνω. Ε, κι αυτοί εκτίμησαν ότι από τότε που ανέλαβα την τεχνική διεύθυνση της Ομοσπονδίας, η Αμερικανική Άρση Βαρών μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη.

Έδρα μου, λοιπόν, είναι το Σικάγο. Και μετακινούμαι σε όλη τη χώρα προκειμένω να δω αθλητές, να μιλήσω με τους προπονητές τους. Είναι τεράστια χώρα, με πολλούς ανθρώπους, δεν είναι κάτι που ελέγχεται εύκολα.   Μετά, έχω τα ταξίδια για αγώνες αλλά και τις υποχρεώσεις με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Άρσης Βαρών της οποίας είμαι αντιπρόεδρος. Ξέρετε, συνεδριάσεις, αγώνες, όλα αυτά. Γράφω μίλια, είναι η αλήθεια. Και να φανταστείτε ότι κάποια περίοδο της ζωής μου φοβόμουν τα αεροπλάνα…

― Ένας γνωστός μου, αθλητής, μου είπε πρόσφατα: «Τις περασμένες δεκαετίες λέγαμε “ναρκωτικά ή αθλητισμός”. Τώρα είναι “αναβολικά ή αθλητισμός”». 

Λάθος φράση, μεγάλη κουβέντα. Ο αθλητισμός δεν έχει σχέση με τα αναβολικά. Έχει ο πρωταθλητισμός.

Ο αθλητισμός διαφέρει από τον πρωταθλητισμό. Εγώ είμαι πρέσβης της WADA, του οργανισμού κατά του ντόπινγκ. Στη ζωή μου έχω περάσει πάνω από 400 ελέγχους ντόπινγκ.   Σας δηλώνω, λοιπόν, ότι μπορεί να υπάρξει πρωταθλητισμός χωρίς αναβολικά, τουλάχιστον σε κάποια αθλήματα. Από την άλλη, αν κάτσουμε μπροστά σε μια τηλεόραση και δούμε οποιοδήποτε άθλημα, δεν μπορεί, θα σκεφτούμε ότι δεν βλέπουμε υπερανθρώπους, ότι κάτι δεν πάει καλά. Και δυστυχώς, πάντα, αυτό που δεν πάει καλά είναι πολύ πιο μπροστά από τον έλεγχο…

― Εξηγήστε μου πώς είναι δυνατόν να ξεπεράσεις τον υπέρτατο πόνο, να ξεπεράσεις το σημείο που το σώμα σου λέει «δεν μπορείς, πέτα την μπάρα» και να συνεχίζεις; Πώς επιβάλλεσαι στα όρια του σώματός σου;

Με αυτό που άλλος λέει ψυχή, άλλος θέληση, άλλος πείσμα, άλλος δύναμη.

― Εσείς πώς το λέτε;

Εγώ το λέω ψυχή. Και είναι κάτι εσωτερικό που δεν μπορείς να το περιγράψεις εύκολα. Δεν υπάρχουν οι λέξεις ή δεν τις ξέρω, τι να σας πω…

― Έχετε εξοικειωθεί με τον πόνο;  

Από πόνους στο κορμί άλλο τίποτα! Αφού σκεφτόμουν ότι μπορεί να πονάω, αλλά να μην καταλαβαίνω ότι πονάω γιατί το έχω συνηθίσει.

― Με ποια άλλα συναισθήματα και συνθήκες που λυγίζουν τον άνθρωπο αισθάνεστε ότι έχετε εξοικειωθεί;  

Έχω εξοικειωθεί με τα περισσότερα από τα συναισθήματα που μπορούν να λυγίσουν έναν άνθρωπο, όπως εξοικειωνόμαστε όλοι όσο μεγαλώνουμε. Το θέμα, βέβαια, είναι τι πληγές αφήνουν στον καθένα. Όλοι με τις πληγές μας δεν ζούμε;

― Νομίζω ότι ένα από τα γενναία που έχετε κάνει –ακόμα πιο πολύ ίσως και από τους Ολυμπιακούς Αγώνες ή τις δημόσιες τολμηρές πολιτικές δηλώσεις– είναι ο τρόπος με τον οποίο ποτέ δεν κρύψατε την αγάπη σας και την ευγνωμοσύνη σας για τη σύζυγό σας και στη συνέχεια, βέβαια, τη συντριβή σας για τον χαμό της. Πέντε μήνες μετά, πόσο πιο πολύ βαραίνει η απουσία της και η συνειδητοποίηση ότι δεν είναι εδώ;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη της συνειδητοποίησης. Νομίζεις ότι είναι εδώ. Αμέσως καταλαβαίνεις ότι δεν είναι. Το ξεχνάς, αλλά μόλις έχεις περάσει ένα πένθος της στιγμής. Κι αυτό συμβαίνει πολλές φορές. Πενθείς πολλές φορές. Θα φύγει, βέβαια, αλλά δεν θα χαθεί. Ο πόνος μένει σαν τις πληγές που λέγαμε.

― Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που σε ταπεινώνει, σε κάνει να χάσεις την προσωπικότητα και την ελευθερία σου. Στιγμές που εύχεσαι να έρθει ο θάνατος ως λύτρωση. Το αισθανθήκατε ποτέ αυτό ή είχατε μέχρι το τέλος πίστη σε ένα θαύμα που θα νικήσει το σώμα και την αρρώστια;

Η χειρότερη μορφή του καρκίνου σε σκοτώνει, αλλά κάνει και τους δικούς σου να αργοπεθαίνουν. Κοιτάζουμε πάντα τον άνθρωπο στο κρεβάτι και καλά κάνουμε. Ας μην ξεχνάμε, όμως, κι αυτούς που είναι γύρω από το κρεβάτι. Και αυτοί με κομμάτια ζωής το πληρώνουν όλο αυτό.   Με την Αναστασία, που λέτε, εξαντλήσαμε κάθε περιθώριο. Γι’ αυτό και νίκησε και τη στατιστική και έζησε πέρα από τις προγνώσεις. Δοκιμάσαμε οτιδήποτε υπήρχε, ως την τελευταία στιγμή. Και μετά άρχισε να σβήνει. Εκεί, ναι, ο θάνατος προβάλλει ως λύτρωση. Όχι για σένα που κρατάς τον σφυγμό του ανθρώπου σου, αλλά για τον ίδιο. Και μετά για τους άλλους, για την αγωνία τους. Η ζωή, ούτως ή άλλως, είχε τελειώσει. Ήταν μόνο μαρτύριο.

― Η φράση που κουβαλάτε πάντα μέσα σας;

Διάφορα λόγια αγαπημένων ανθρώπων, ανάλογα με την περίσταση. Και πράγματα που λέω εγώ στον εαυτό μου και δεν μπορώ να μοιραστώ.

― Τα παιδιά σας σε τι φάση βρίσκονται αυτήν τη στιγμή;

Η Ελένη, η μεγάλη μου, κάνει μεταπτυχιακό στο Σικάγο. Ο Βίκτωρ είναι υπότροφος στο Yale, όπου και εργάζεται. Η Μαρία πέρσι τελείωσε, τώρα θα κάνει χαρτιά για υποτροφία στην Αμερική, επειδή είναι αθλήτρια της κωπηλασίας. Ο Νικόλας πάει δημοτικό και από το καλοκαίρι θα είναι στο Σικάγο με τον μπαμπά του…

― Χειμάρρα, Αθήνα, ΗΠΑ: Θα τα ξανακάνατε όλα από την αρχή με τον ίδιο τρόπο;

Δεν θα άλλαζα ούτε ένα λεπτό, ούτε μία λέξη.

― Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση, η πρώτη εικόνα, ήχος, γεύση που θυμάστε στη ζωή σας;

Η γιαγιά μου να με ταΐζει μούρα με ζάχαρη.

― Τι ονειρεύεστε τώρα; Πώς σας βλέπετε σε δέκα χρόνια;

Αν μπορούσα να με δω σε δέκα χρόνια, δεν θα είχε και τόσο ενδιαφέρον, έτσι δεν είναι; Ειλικρινά, δεν ξέρω. Πέρασα μια ζωή βλέποντας τον εαυτό μου στην επόμενη Ολυμπιάδα, στο επόμενο παγκόσμιο πρωτάθλημα. Ε, τώρα, ας αφήσω και λίγο τη ζωή να με πάει…

― Ποια εικόνα υπάρχει στο κινητό σας και στον υπολογιστή;  

Μια οικογενειακή φωτογραφία. Η ίδια και στο τηλέφωνο και στον υπολογιστή.

― Τι κουβαλάτε από την Ελλάδα στην καθημερινότητά σας; Μόνο μουσική για τα ταξίδια. Κάνω μεγάλα ταξίδια…