Στη διεθνή σκακιέρα ο Εμφύλιος πόλεμος (1946-1949) είναι αντίποινο του Ιωσήφ Στάλιν στους πολλούς συμμοριτοπολέμους που υποδαυλίζουν οι Δυτικοί, και πρωτίστως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μέσα στη δική του ζώνη επιρροής μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Του Αντώνη Μ. ΠΑΝΤΕΛΗ, ομότιμου καθηγητή στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Με την πασίγνωστη γραπτή συμφωνία που γίνεται στη Μόσχα στις 9 Οκτωβρίου 1944 μεταξύ του Ουίνστον Τσώρτσιλ, πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, και του Στρατάρχη Ιωσήφ Στάλιν, γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ε.Σ.Σ.Δ., η Ελλάς ανήκει στην αγγλική σφαίρα επιρροής κατά 90% και στη ρωσική κατά 10%, ενώ η Ρουμανία, αντιστρόφως, στην αγγλική κατά 10% και στη ρωσική κατά 90%. Στη Γιουγκοσλαβία η επιρροή μοιράζεται μισή μισή, 50% σε καθεμία από τις δύο Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης. Το έγγραφο στο οποίο αποκρυσταλλώνεται η σύμπτωση των βουλήσεων, γραμμένο από τον Τσώρτσιλ και επισημειωμένο από τον Στάλιν, μπορεί κανείς να το βρει εύκολα στο Διαδίκτυο. Οι δύο ηγέτες δεν χρησιμοποιούν χαρτοπετσέτα και ο σχετικός αστικός θρύλος είναι αβάσιμος, αν και χαρακτηριστικός της εποχής εκείνης.
Φυσικά, πριν τεθεί το ζήτημα στη διάσκεψη των δύο ηγετών προηγούνται οι απαραίτητες διπλωματικές προπαρασκευές. Η άμεση αποδοχή της συγκεκριμένης κατανομής μεγάλου μέρους της Ευρώπης από τον σοβιετικό ηγέτη δεν εκπλήσσει, αν αναλογισθεί κανείς το πώς είχαν συμπεριφερθεί προς την πατρίδα του οι διάφορες χώρες και όχι μόνον αυτές οι τρεις. Η Ρουμανία τής επιτίθεται με όλο τον στρατό της, το 1941, στην επιχείρηση Μπαρμπαρόσα και η Γιουγκοσλαβία ανθίσταται 10 ημέρες στον γερμανικό στρατό, το 1941, και μετά έχει το σημαντικότερο αντάρτικο υπό τον κομμουνιστή ηγέτη Τίτο. Η Ελλάς είναι σύμμαχος της Αγγλίας από την πρώτη στιγμή, ιδίως με τη Σύμβαση της 1ης Δεκεμβρίου 1939 (β.δ. 8ης Δεκεμβρίου 1939, Φ.Ε.Κ. Α΄85, 1940), με την οποία ξαναρχίζει η καταβολή τοκομεριδίων ομολογιακών δανείων εισηγμένων στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, και με τη συμφωνία της 22ας Ιανουαρίου 1940, με την οποία οι εφοπλιστές θέτουν στη διάθεση των Άγγλων τα πλοία τους. Ακολουθεί, την 28η Οκτωβρίου, το Όχι του Μεταξά και του Γεωργίου Β΄. Έτσι οι Ρώσοι δεν αισθάνονται τον παραμικρό κίνδυνο από τη νοτιότερη βαλκανική χώρα, την οποία μάλιστα περιβάλλει αγγλοκρατούμενη θάλασσα. Όταν ο Στάλιν διαβλέπει κίνδυνο, ξέρει να λαμβάνει τα μέτρα του. Η Ε.Σ.Σ.Δ. δεν φαίνεται να είχε το 10% πριν από τον πόλεμο, αλλά να το αποκτά με τη συμφωνία των Τσώρτσιλ και Στάλιν. Με άλλα λόγια, το 10% είναι αντικείμενο της συναλλαγής, παραχώρηση του Τσώρτσιλ και κέρδος του Στάλιν, που δεν ξέρουμε αν το διεκδίκησε. Η Ρωσία, μία από τις τρεις μεγάλες Δυνάμεις, καταλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο της Γερμανίας -τι το φυσιολογικότερο;-, καθώς και ανενδοίαστα την ενδιάμεση Πολωνία, που οι Δυτικοί θυσιάζουν σε έναν πολύ επώδυνο συμβιβασμό. Οι Άγγλοι κρατούν την Ελλάδα, όπως και προπολεμικά. Στη σελίδα των ποσοστών υπάρχουν γραμμένες με το χέρι του Τσώρτσιλ τέσσερις λέξεις για την Ελλάδα: «σε συμφωνία με τις Η.Π.Α. (in accord with U.S.A.)». Η υπόμνηση αυτή φανερώνει ότι ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρεταννίας -και όχι μόνον αυτός- γνωρίζει καλά ότι με το τέλος του πολέμου πλησιάζει και το τέλος της αυτοκρατορίας. Η συναίσθηση αυτή του αναποδράστου, ίδιον των πολύ ισχυρών πνευμάτων, δίνει ακόμη μεγαλύτερη ηθική αξία στην απόφαση του ιδίου και του μεγάλου λαού του να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων κατά του ναζισμού και του φασισμού.
Η Συμφωνία των ποσοστών ανανεώνεται στη Γιάλτα και τηρείται από τότε μέχρι σήμερα, αν και υφίσταται ορισμένες μικρές και ελεγχόμενες εκλείψεις. Έτσι, το Κ.Κ.Ε. είχε γραφεία στην Αθήνα έως τον αναγκαστικό νόμο 509, που εκδίδεται στις 27 Δεκεμβρίου 1947 με εισήγηση του υπουργού δικαιοσύνης Χρήστου Λαδά (το παρωνύμιό του: «εαμοβούλγαρος»…) όταν ο «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας», τον οποίο ελέγχει το Κ.Κ.Ε., συγκροτεί την «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας» στις 23 Δεκεμβρίου 1947. Πρωθυπουργός της είναι ο Μάρκος Βαφειάδης, βουλεύτης του ΠΑΣΟΚ από το 1985 έως τον θάνατό του το 1992.
H μεγάλη απόδειξη του σεβασμού της Συμφωνίας είναι το γεγονός ότι από τις εκλογές του 1946 μέχρι τώρα ισχύει εκλογικό σύστημα αναλογικής -συνήθως ενισχυμένης και ενίοτε, και μόνον από το 1989 και μετά, απλής- που εξασφαλίζει την παρουσία των κομμουνιστών στη βουλή. Υπάρχει όμως μία και μοναδική εξαίρεση. Στις εκλογές του 1952, εφαρμόζεται πλειοψηφικό σύστημα, όπως άλλωστε ήταν ο κανόνας προπολεμικά. Το πλειοψηφικό αποκλείει την παρουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας στη βουλή. Τον σχετικό νόμο τον ψηφίζει μάλιστα η βουλή με πρωτοβουλία της Κυβερνήσεως Νικολάου Πλαστήρα, συμμαχίας της Εθνικής Προοδευτικής Ενώσεως Κέντρου και του Κόμματος των Φιλελευθέρων, και τον υπερψηφίζει ο Ελληνικός Συναγερμός του Στρατάρχη Αλέξανδρου Παπάγου. Εξαιτίας μάλιστα του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος στις εκλογές του 1952, που γίνονται μόλις 14 μήνες και μία εβδομάδα μετά τις προηγούμενες (9 Σεπτεμβρίου 1951 και 16 Νοεμβρίου 1952), ακόμη και ο εκλογικός συνασπισμός της Ε.Π.Ε.Κ. του Πλαστήρα και του Κ.Φ. του Σοφοκλή Βενιζέλου υφίσταται δεινή ήττα με 34,40% των έγκυρων ψηφοδελτίων και μόνον 61 έδρες επί 300. Το συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα του 1952 διαμορφώνει την πολιτική σκηνή σχεδόν για δωδεκαετία. Τη διεθνή ευθύνη για αυτή τη νομοθετική αλλαγή και τον επακόλουθο εξοστρακισμό των κομμουνιστών από τη βουλή για τριάμισυ έτη την αναλαμβάνουν οι Η.Π.Α., που έχουν πάρει τη θέση της Μεγάλης Βρεταννίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Την ευθύνη προς την Ε.Σ.Σ.Δ., μεγάλη Δύναμη νικήτρια του Πολέμου, δεν μπορεί να την αναλάβει ο Έλληνας πρωθυπουργός, που δεν συνέπραξε στη Συμφωνία των ποσοστών ούτε έχει την απαραίτητη ισχύ για να επωμισθεί κάτι τόσο βαρύ. Ετσι γίνεται καλύτερα αντιληπτό το σύνθημα του Κ.Κ.Ε. «Τι Παπάγος, τι Πλαστήρας», ορθότατο από κομμουνιστική σκοπιά. Βρισκόμαστε σε έξαρση του Ψυχρού πολέμου, ιδίως στην Κορέα. Εκεί μάλιστα ο Σοφοκλής Βενιζέλος, όταν είναι πρωθυπουργός, στέλνει εκστρατευτικό σώμα, ώστε να πείσει ότι ο ελληνικός στρατός είναι αξιόμαχος και να γίνει δεκτή η χώρα στο ΝΑΤΟ το 1952. Παρομοίως, το 1919, ο πατέρας του στέλνει εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία, διότι η Ελλάς είναι σύμμαχος της τελευταίας στιγμής στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και η συνεισφορά της στη νίκη μικρή. Το εκστρατευτικό σώμα της Κορέας επαναπατρίζεται τον Δεκέμβριο 1955, δηλαδή πριν από τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956. Με το αναλογικό εκλογικό σύστημα το Κ.Κ.Ε. είναι πάντοτε μέσα στη βουλή με κοινοβουλευτική ομάδα, μόνο που πριν από τη στρατιωτική δικτατορία εμφανίζεται υπό τον μανδύα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, αφού έχει διαλυθεί με τον α.ν. 509/1947.
Την απόδειξη αυτή την επιρρωνύουν και άλλα ιστορικά γεγονότα, ενίοτε λησμονημένα αν και άκρως διαφωτιστικά. Τα κυριότερα είναι τα εξής χρονολογικώς.
Tο Κ.Κ.Ε. έχει στελέχη υψηλής ποιότητας, τους Κούτβηδες, αποφοίτους μιας καλής «σχολής ευελπίδων» στη Μόσχα. Στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής (ΚΟΥΤΒ), όπως σε κάθε παρόμοια σχολή, το πρώτο που μαθαίνει κανείς είναι η πειθαρχία. Ο Ιγνάτιος Λογιόλα, πρώην στρατιωτικός και ιδρυτής του επιδραστικότερου τάγματος (του κατ’ εξοχήν Τάγματος!), διακηρύσσει ότι τα μέλη του οφείλουν πειθαρχία ακριβώς σαν να ήταν πτώματα («perinde, ac si cadaver essent»). Και επίσης ότι πρέπει να είμαστε πάντοτε πρόθυμοι να πιστεύσουμε ότι αυτό που φαίνεται μαύρο είναι άσπρο, αν έτσι αποφαίνεται η εκκλησιαστική ιεραρχία. Η κομμουνιστική ιεραρχία είναι παραπλήσια της εκκλησιαστικής. Η διείσδυση του Κ.Κ.Ε. στον λαό εξηγείται από το ότι ρωσικό κόμμα υπάρχει στην Ελλάδα από την εποχή του Κολοκοτρώνη, από το ότι με τον πόλεμο η κομμουνιστική ιδεολογία διαχέεται σε όλη την Ευρώπη και ακόμη πάρα πέρα και από το υψηλό επαγγελματικό επίπεδο των στελεχών του, ενώ τα άλλα κόμματα τα αποτελούν ερασιτέχνες, που εξ ορισμού ασκούν την πολιτική στην φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο ερασιτέχνης πολύ δύσκολα αντιμετωπίζει τον επαγγελματία. Σε αυτά προστίθεται η βαθύτατη και εκτεταμένη φτώχεια, συνέπεια πρωτίστως της Κατοχής, αλλά και της Μικρασιατικής καταστροφής. Η δημοφιλία του Κ.Κ.Ε. δεν είναι διόλου επαρκής για να κερδίσει εκλογές, οπότε η χρήση βίας καθίσταται περιττή. Τότε το Κ.Κ.Ε. διαθέτει το απαραίτητο λαϊκό έρεισμα για τη διεξαγωγή ανταρτοπολέμου.
Το Εθνικό Συμβόλαιο του Λιβάνου υπογράφεται στις 20 Μαίου 1944 και η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία γίνεται στις 6 Ιουνίου 1944, μόλις 17 ημέρες αργότερα, για να γίνει ο χερσαίος πόλεμος για τον Χίτλερ διμέτωπος και να ανακουφισθεί σημαντικά ο Ερυθρός Στρατός. Στον Λίβανο η αντιπροσωπία του Κ.Κ.Ε. υφίσταται οξύτατη κριτική, και μάλιστα ακούει τα εξ αμάξης από τον Γεώργιο Καρτάλη («Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωσις») για την δολοφονία του Συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρρού (17 Απριλίου 1944). Καταλογίζουν στο Κ.Κ.Ε. το κίνημα της Μέσης Ανατολή (του ίδιου μηνός) και την εν γένει στάση του στην κατεχόμενη Ελλάδα. To ξεμπρόστιασμα και ο εξάψαλμος γίνονται εκ του ασφαλούς, διότι είναι ήδη δεδομένο ότι το Κ.Κ.Ε. θα υπογράψει θέλοντας και μη. Πράγματι, ο Πέτρος Ρούσος (Κ.Κ.Ε.) και οι Στέφανος Σαράφης και Μιλτιάδης Πορφυρογένης (Ε.Α.Μ.) υπογράφουν. Στο Συνέδριο του Λιβάνου όλοι μένουν «σύμφωνοι ότι η στάσις της Μέσης Ανατολής απετέλεσεν έγκλημα εναντίον της πατρίδος» (Γ. Παπανδρέου). Προφανώς, οι κομμουνιστές έχουν διαταγές από τη Μόσχα και ο Στάλιν, ηγέτης που κρατεί τον λόγο του, βοήθησε σε κάτι δευτερεύον τους Αγγλοαμερικανούς συμμάχους του, που είναι καλοί μαζί του.
Το Σύμφωνο της Καζέρτας της 26ης Σεπτεμβρίου 1944, που υπογράφει εκ μέρους του Ε.Λ.Α.Σ. ο στρατηγός Σαράφης, ορίζει ότι «1. Όλαι αι ανταρτικαί δυνάμεις αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. 2. Η Ελληνική Κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπι…». Είναι γνωστό τι σημαίνει παράβαση στρατιωτικής διαταγής εν καιρώ πολέμου. Ακόμη, το Σύμφωνο ορίζει: «5. Τα Τάγματα Ασφαλείας θεωρούνται όργανα του εχθρού. Θα χαρακτηρισθούν ως εχθρικοί σχηματισμοί, εκτός αν παραδοθούν συμφώνως προς διαταγάς εκδοθησομένας παρά του Στρατηγού Διοικητού των εν Ελλάδι δυνάμεων», δηλαδή του Σκόμπι ή διαδόχου του. Η διατύπωση είναι ανεπαισθήτως αριστοτεχνική: «θεωρούνται», δεν είναι. «Θα χαρακτηρισθούν», δεν χαρακτηρίζονται. Επίσης, «εκτός εάν παραδοθούν», δηλαδή, έτσι και παραδοθούν, δεν χαρακτηρίζονται. Μάλιστα η παράδοσή τους δεν θα είναι δύσκολη και δεν υπάρχει άλλη προϋπόθεση. Θα γίνει «συμφώνως προς διαταγάς εκδοθησομένας παρά του Στρατηγού», δηλαδή ο Στρατηγός λαμβάνει εξουσιοδότηση να κανονίσει τους όρους κατά το δοκούν και μέχρι να εκδώσει τις διαταγές του τα Τάγματα Ασφαλείας ούτε χαρακτηρίζονται ως εχθρικοί σχηματισμοί ούτε υπάρχει διαδικασία για να παραδοθούν. Αυτά λοιπόν -μια κρυπτοαμνηστία- ορίζει το κείμενο, που υπογράφει ο Σαράφης… Το ξέρει τάχα κανείς στις ημέρες μας; Τότε εναλλακτική λύση για την τύχη των ταγματασφαλιτών είναι η άτεγκτη εφαρμογή των ποινικών νόμων, με άλλα λόγια μια μακρότατη σειρά εκατόμβες…
Σε επιστολή προς τον Α. Ήντεν, υπουργό του των εξωτερικών -και διάδοχό του, το 1955-, ο Τσώρτσιλ γράφει στις 7 Νοεμβρίου 1944: «προβλέπω με βεβαιότητα σύγκρουση με το Ε.Α.Μ.». Δηλαδή οι Άγγλοι γνωρίζουν ότι επίκειται το κομμουνιστικό Δεκεμβριανό κίνημα, που γίνεται μετά τη Συμφωνία των ποσοστών και που ο μέγιστος αυτός ηγέτης της φιλελεύθερης δημοκρατίας αντιμετωπίζει αναλόγως. Το κίνημα λήγει με τη νίκη των κυβερνητικών και αγγλικών δυνάμεων στη μάχη των Αθηνών. Όποιος απασχολεί αγγλικά στρατεύματα πριν λήξει ο πόλεμος είναι αντικειμενικά σύμμαχος του Χίτλερ. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αρχικώς περιέρχονται σε δεινή θέση και έτσι χρησιμοποιούν και ταγματασφαλίτες, που άλλο που δεν θέλουν για να λευκανθούν. Μόνον ένας ευήθης θα περίμενε η Κυβέρνηση να μη χρησιμοποιήσει τους ταγματασφαλίτες. Είναι λοιπόν πολύ χρήσιμο να εξετασθεί αν τα στελέχη του Κ.Κ.Ε. εξωθούν την Κυβέρνηση επί τη βάσει σχεδίου και, αν είναι έτσι, ποιος το εκπόνησε. Ο Τσώρτσιλ έρχεται στην Αθήνα χριστουγεννιάτικα και αναγκάζει τον βασιλίσκο της Ελλάδος -και όχι των Ελλήνων, από το 1936-, τον Γεώργιο Β΄, που οφείλει το στέμμα του στην Αγγλία, να διορίσει αντιβασιλέα τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό (ν. 80 περί αντιβασιλείας κατά την αποδημίαν του Βασιλέως, 31 Δεκεμβρίου 1944). Στις 3 Ιανουαρίου 1945, σχηματίζει Κυβέρνηση ο Στρατηγός Πλαστήρας, ο αρχηγός της Επαναστάσεως του 1922.
Ο Μαύρος Καβαλλάρης επιβάλλει με το κύρος του την τάξη στις κόκκινες προσφυγικές συνοικίες. Στις 12 Φεβρουαρίου 1945, δηλαδή μόλις την επομένη της λήξεως των εργασιών στη Γιάλτα και παρουσία του Άγγλου υπουργού Μεσογείου Χάρολντ Μακμίλλαν (του μετέπειτα πρωθυπουργού), η Κυβέρνηση Πλαστήρα συνάπτει με το Ε.Α.Μ. τη Συνθήκη της Βάρκιζας, που υπογράφουν οι «Γεώργιος Σιάντος, Γραμματεύς της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κομματος της Ελλάδος, Δημήτριος Παρτσαλίδης, Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, και Ηλίας Τσιριμώκος, Γενικός Γραμματεύς της Ενώσεως Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) [και το 1965 πρωθυπουργός των αποστατών], αποτελούντες την υπό της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ προσηκόντως εξουσιοδοτημένην αντιπροσωπείαν». Με τη Συνθήκη το Ε.Α.Μ. αναλαμβάνει να διαλύσει τον Ε.Λ.Α.Σ., που κατά τα άρθρα 4-6 θα αφήσει ελεύθερους τους ομήρους, θα αποστρατευθεί και θα καταθέσει τα όπλα. Ενώ οι συμβαλλόμενοι συμπράττουν ισοτίμως, η Συμφωνία της Βάρκιζας κυρώνεται με συντακτική πράξη (23/1945) και αποκτά ηυξημένη τυπική ισχύ. Με αυτό τον τρόπο δηλώνεται ποια είναι η ανώτατη (ή με άλλον όρο, απολύτως ταυτόσημο, κρατική) εξουσία, που έχει το μονοπώλιο της νόμιμης βίας. Η Συμφωνία προβλέπει ότι εντός του 1945 «θα διεξαχθεί εν πάση ελευθερία και γνησιότητι δημοψήφισμα, το οποίον θα τερματίσει οριστικώς το πολιτειακόν ζήτημα», και «θα επακολουθήσουν ως τάχιστα … εκλογαί Συντακτικής Συνελεύσεως». Προφανώς, ο όρος για πρόταξη του δημοψηφίσματος μεθοδεύει την επιστροφή του Γεωργίου Β΄, που πολέμησε κατά του Άξονα.
Ύστερα από υπόδειξη των Συμμάχων, η Κυβέρνηση του Ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη προτάσσει τις εκλογές και όχι το δημοψήφισμα (31 Μαρτίου και 1η Σεπτεμβρίου 1946). Η πρόταξη θεωρείται παρέμβαση κατά του Γεωργίου Β΄, διότι το δημοψήφισμα θεωρείται δεδομένο υπέρ της βασιλείας και με την πρόταξή τους οι εκλογές δεν επηρεάζονται από το αποτέλεσμά του. Οι έδρες της Βουλής του 1946 αυξάνονται σε 354, δήθεν επειδή αυτή είναι αναθεωρητική, αλλά στην πραγματικότητα επειδή έτσι υπάρχει χώρος για να αναδειχθεί σημαντικός αριθμός κομμουνιστών βουλευτών χωρίς να θιγούν υπερμέτρως τα πολιτικά τζάκια. Τις εκλογές τις διεξάγει, με υπόδειξη της Αγγλίας, αμιγώς βενιζελική Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη, που κατά τον σχηματισμό της διαθέτει την «κατ’ αρχήν ανοχή… του Κ.Κ.Ε. και ολόκληρης της εαμικής Αριστεράς» (απόφαση Π.Γ. του Κ.Κ.Ε.). Το Κ.Κ.Ε. όμως απέχει από τις εκλογές για να μη τις νομιμοποιήσει. Οι εχθροπραξίες του Εμφυλίου αρχίζουν μάλιστα την παραμονή τους με την προσβολή από αντάρτες του Σταθμού Χωροφυλακής στο Λυτόχωρο. Στο δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου Β΄το Κ.Κ.Ε. δεν απέχει για να προσεταιρισθεί βενιζελικούς και, ει δυνατον, να τους καπελώσει.
Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου η βοήθεια του Στάλιν προς το αντάρτικο είναι γνωστή, π.χ. με εφόδια και με βάσεις έξω από την ελληνική επικράτεια, κυρίως στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας. Η βοήθεια όμως είναι οπωσδήποτε μετρημένη, ώστε το αντάρτικο να μη νικά, αλλά να συντηρείται, να καταφθείρει τη χώρα και να έχει «αποτέλεσμα να αιματοκυλισθεί εκ νέου ο Λαός μας, να κατερειπωθή όλη σχεδόν η ύπαιθρος και επίσης … να μη πραγματοποιηθή η ανανέωσις και ο εκσυγχρονισμός των συνταγματικών μας θεσμών» (Μάνεσης, 1967). Όταν ο Τίτο διαρρηγνύει τις σχέσεις του με τον Στάλιν, κλείνει τα σύνορα και ο πόλεμος τελειώνει περίπου ένα έτος γρηγορότερα. Τα σύνορα ο Τίτο δεν τα κλείνει αμέσως, διότι αυτό θα το θεωρούσαν τότε ανοικτή προδοσία.
Ο Εμφύλιος πόλεμος κρίνεται ήδη το 1947, όταν αναγγέλλονται το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ. Το Δόγμα Τρούμαν μάλιστα παρέχει την αμερικανική βοήθεια δωρεάν, όχι ως δάνειο. Γιατί όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τόσο γενναιόδωρες; Διότι τα παθήματα της Ελλάδας δεν οφείλονται σε δική της υπαιτιότητα, αλλά η Ελλάς είναι ένα πιόνι που πληρώνει τη νύφη για το χατίρι τους μέσα στον Ψυχρό πόλεμο. Οι Αμερικανοί συμπεριφέρονται ως άρχοντες με όλη την αμφισημία του όρου. Ο Στάλιν δεν κτυπά τους μεγάλους συμμάχους του στον παγκόσμιο πόλεμο που μόλις έχει τελειώσει, αλλά ένα μικρό εταίρο τους. Μπορεί να το κάνει εύκολα, διότι εδώ κατέχει το 10%. Επί πλέον, η σοβιετική πολιτική δεν διαφοροποιείται από την εποχή που ο Λένιν και ο Τρότσκυ προσφέρουν στον Κεμάλ το πρώτο οξυγόνο όταν ο Ελληνισμός δίνει αγώνα για την επιβίωσή του. Μ’ ένα σμπάρο δυο τριγώνια.
Γιατί άραγε ο Στάλιν είναι τόσο δυσμενής προς τη μικρή Ελλάδα, που δεν διανοείται να τον θίξει; Και όμως ο ηγεμών του κομμουνιστικού κόσμου δεν υπερβαίνει το μέτρον. Απλώς εφαρμόζει τους κανόνες του πολέμου και ο Ψυχρός καλά κρατεί. Τον πειράζουν μέσα στη ζώνη επιρροής του και, αν δεν πληρώσει με το ίδιο νόμισμα, χάνει το κύρος του και δεν μπορεί να διαπραγματευθεί τουλάχιστο να σταματήσουν να τον ενοχλούν. Η Ελλάς είναι στη ζώνη των Δυτικών και αποτελεί τον ευκολότερο στόχο γεωγραφικά και χάρη στις δυνάμεις που ελέγχει εδώ άλλοτε η Κομιντέρν και μεταπολεμικώς η Κομινφόρμ. Τι συγκεκριμένα κάνουν οι Δυτικοί στον Στάλιν και αυτός δεν μπορεί να το ανεχθεί; Συντηρούν συμμοριτοπολέμους μέσα στη δική του ζώνη, ακόμη και στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση.
Μετά τη νίκη του 1945, τον Ανατολικό Συνασπισμό, ακόμη και την ίδια τη Σοβιετική Ένωση, κατατρύχουν διάσπαρτοι ανταρτοπόλεμοι. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Αδελφών του Δάσους με δυνάμεις περίπου 50.000 συμμορίτες στις τρεις βαλτικές χώρες. Στο Διαδίκτυο διαβάζει κανείς ότι τους ενισχύει και η ουδέτερη Σουηδία και ότι στις συγκρούσεις φονεύονται 40.000 σοβιετικοί στρατιώτες και 23.000 Αδελφοί του Δάσους έως το 1953. Τότε, μετά τον θάνατο του Στάλιν, η νέα σοβιετική ηγεσία τούς προσφέρει κάποια αμνηστία, αλλά ορισμένοι πυρήνες τους επιβιώνουν έως την ανάκτηση της ανεξαρτησίας των τριών Δημοκρατιών με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Παρόμοια ανταρτικά κινήματα είναι, μεταξύ άλλων, η Ρουμανική Αντικομμουνιστική Αντίσταση -άντε να τους βρεις και να τους εξοντώσεις στα Καρπάθια!-, οι Καταραμένοι Στρατιώτες με κατά προσέγγιση 53.000 μαχητές στην Πολωνία (1944-1963!) και ο Ουκρανικός Επαναστατικός Στρατός (έως το 1949 ή το 1956), του οποίου οι επιζώντες αναγνωρίζονται, το 2019, ως αντιστασιακοί. Στην Ελλάδα δεν είναι γνωστό αν ο Ζελένσκυ τους έδωσε σύνταξη. Τις τάξεις τέτοιων ένοπλων ομάδων επανδρώνουν συχνά συνεργάτες των Γερμανών ή μέλη ποικίλων καταπιεσμένων φυλετικών ή άλλων μειονοτήτων ή Μουσουλμάνοι (π.χ., Τάταροι), που τρομάζει η αθεία, ή απλοί πατριώτες που δεν θέλουν τον κομμουνισμό και εξακολουθούν να αναγνωρίζουν τις προπολεμικές Κυβερνήσεις τους. Τα διάφορα χαρακτηριστικά ενίοτε συντρέχουν.
Η περίπτωση της Ελλάδος δεν είναι μοναδική. Η Ε.Σ.Σ.Δ. υποθάλπει αντιδυτικές ένοπλες οργανώσεις στον Τρίτο Κόσμο και στη σφαίρα των Αδεσμεύτων, π.χ. το Κόμμα Εργασίας στη Νότιο Κορέα (1946-1949;), τον Απελευθερωτικό Στρατό των Λαών της Μαλαισίας από το 1948 και πολλές άλλες πριν και μετά τον θάνατο του Στάλιν. Οι ένοπλοι βέβαια δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Ο Ψυχρός πόλεμος διεξάγεται θερμά στην περιφέρεια. Από τις ανοικτές εχθροπραξίες σώζονται πάντως τα μέλη του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Ο Σοφοκλής Βενιζέλος ήταν σοφός και πατριώτης και το Έθνος τού οφείλει πολλά.
H χρονική αλληλουχία των γεγονότων και το διεθνές περίγραμμά τους αποδεικνύουν ότι ο Εμφύλιος πόλεμος είναι αντίποινο -όχι ανταπόδοση- του Στάλιν προς τις Δυτικές Δημοκρατίες. Ο ηγεμών αποφασίζει και όλος ο στρατός εκτελεί τις διαταγές του. Ειδεμή… *
* Τα κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν τα βρίσκει κανείς προχείρως στο βιβλίο των Αντ. Παντελή, Στ. Κουτσουμπίνα και Τρ. Γεροζήση, Κείμενα συνταγματικής ιστορίας, τ. Β΄, 1993.