Ο πόλεμος, φέρνει, εκτός από όλα τα άλλα, την ανάγκη λήψης έκτακτων, άρα συχνά ανορθόδοξων, μέτρων στο οικονομικό πεδίο. Το βλέπουμε πολλαπλά αυτές τις μέρες.
του Κώστα Μποτόπουλου
Η πρώτη σειρά ακροβασιών παρατηρείται σε σχέση με την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, που έφτασε αισίως, αυτή τη βδομάδα, στο 7.5% στο σύνολο της ζώνης του ευρώ, δυναμιτίζοντας πολύ βαθιά και την ανάκαμψη και την ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η ίδια η κυρία Λαγκάρντ γνωρίζουν πλέον καλά ότι ο πληθωρισμός δεν είναι παροδικός αλλά συγχρόνως ότι και η ανάγκη στήριξης τραπεζών και οικονομιών όχι μόνο δεν έχει ξεπεραστεί αλλά ίσως είναι ακόμα μεγαλύτερη από την εποχή της «απλής» πανδημίας: η συστημική κρίση βρίσκεται προ των πυλών και πάντως η συστημική «απάντηση» είναι αδήριτη.
Πως τετραγωνίζεται ο κύκλος
Πώς προσπαθούν να τετραγωνίσουν τον κύκλο; Διατηρώντας, ιδίως μέσω της προαναγγελίας αύξησης των επιτοκίων, το στόχο σταδιακής –αλλά εντός του πρώτου εξαμήνου του έτους- κατάργησης της ποσοτικής χαλάρωσης (stimulus), και συγχρόνως συνεχίζοντας τις αγορές τίτλων, δηλαδή την ποσοτική χαλάρωση, μέσω ενός νέου «εργαλείου στήριξης», βάσει του οποίου οι αγορές θα είναι πιο «στοχευμένες» (targeted), υπό καθεστώς αυξημένων επιτοκίων.
Θυμίζω ότι το πανδημικό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, το γνωστό ως PEPP (pandemic emergency purchase programme), τυπικά ολοκληρώθηκε στα τέλη Μαρτίου, όμως ουσιαστικά παρατείνεται με το νέο «εργαλείο». Όπως εξάλλου παρατείνεται, και «θεσμοποιείται», και ο πληθωρισμός: η ΕΚΤ κάνει ό,τι μπορεί –και παραπάνω από ό,τι μπορεί- αλλά δεν μπορεί να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων, δηλαδή κυρίως την αίσθηση απειλής και την ακρίβεια. Αυτό ίσως εξηγεί, αλλά ουδόλως δικαιολογεί –η πραγματική αιτία είναι η άγνοια- γιατί το 72% των συμπολιτών μας δήλωσε πρόσφατα ότι δεν «εμπιστεύεται» την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (κι άλλο τόσο το ΝΑΤΟ, κάτι που αποτελεί ίσως κλειδί αποκρυπτογράφησης του «ευρήματος»).
Ενεργειακό: η προσπάθεια να συμβιβαστούν τα ασυμβίβαστα
Το δεύτερο μέτωπο στο οποίο γίνεται προσπάθεια να συμβιβαστούν τα ασυμβίβαστα είναι το ενεργειακό. Η μεγάλη αύξηση του πληθωρισμού σε συνδυασμό με προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα εκτόξευσαν τις τιμές των βασικών ενεργειακών πηγών για την ευρωπαϊκή οικονομία, δηλαδή φυσικού αερίου και πετρελαίου, ενώ η εξάρτηση, και για τις δυο αυτές πηγές αλλά σε διαφορετικό βαθμό για κάθε χώρα της Ένωσης, περιέπλεξε τα πράγματα και όσον αφορά τον εφοδιασμό και όσον αφορά τον έλεγχο των τιμών.
Και πάλι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έμεινε άπραγη: στις 8 Μαρτίου η Επιτροπή παρουσίασε το πρόγραμμα REPowerEU (τα έχουμε πει πολλές φορές για τις φρικώδεις ονομασίες των ευρωπαϊκών προγραμμάτων), μέσω του οποίου επιχειρείται η γεφύρωση:
- αφενός των άμεσων αναγκών (μείωση της επιρροής του πολέμου στην αύξηση των τιμών μέσω ενεργοποίησης εθνικών μέτρων, όπως η επιβολή πλαφόν και φορολογικές ελαφρύνσεις, καθώς και θέση ως προτεραιότητας του «στοκαρίσματος» ενέργειας, ώστε να αποφευχθούν μπλακ-άουτ φέτος και κυρίως τον επόμενο χειμώνα)
- και αφετέρου μιας οριστικής απεξάρτησης από τη Ρωσία μέχρι το 2030 (μέσω «προμηθευτικής διαφοροποίησης», έμφασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στον «εξηλεκτρισμό» της οικονομίας).
Και πάλι εθνικές και κοινές πρωτοβουλίες, μακροπρόθεσμες επιδιώξεις και μεσοπρόθεσμες ανάγκες, πραγματικά μέτρα και απλές ευχές συμπλέκονται και πιθανώς να αλληλοεξεδετερώνονται. Και πάλι η Ένωση δεν μπορούσε να κάνει κάτι ριζικά διαφορετικό. Και πάλι το πρόβλημα είναι ισχυρότερο από την πολιτική του αντιμετώπιση.
Οι ακροβασίες σε θεσμικό-πολιτικό επίπεδο
Ακροβασίες γίνονται και σε πιο θεσμικό-πολιτικό επίπεδο. «Στρατηγική αυτονομία» ως στόχος της Ένωσης, «ουδετερότητα» κάποιων χωρών εντός της Ένωσης αλλά και της λογικής με την οποία οικοδομήθηκε η Ένωση, συμβολή στην ουκρανική άμυνα μέσω όπλων και προμήθειας υλικού, πίεση για «στρατιωτικοποίηση» και της βοήθειας και του προφίλ του Ευρώπης ενόψει της νέας, οιονεί ψυχροπολεμικής, σχέσης με τη Ρωσία.
Πάλη ανάμεσα στην ανάγκη επιστροφής στη «δημοσιονομική κανονικότητα», δηλαδή στο Σύμφωνο Σταθερότητας, υπό την ισχύουσα ή ελαφρώς παραλλαγμένη μορφή, και τη λήψη υπόψη των νέων συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία και ο πόλεμος και απαιτούν, για να το πούμε έτσι, το αντίθετο της λιτότητας: σχέδιο ανάπτυξης και μάλιστα μέσα από κοινές, ευρείες και τολμηρές επιλογές πολιτικής.
Και κάπου στη μέση, ή μάλλον στο κέντρο, όλου αυτού του παζλ και η χώρα μας, με τη γεωγραφία της, με τα προβλήματα με γείτονες της, με τις ταλαντεύσεις της, τις οικονομικές αδυναμίες της, τις ουλές των Μνημονίων, το χρέος που ξανατίθεται εκτός ελέγχου, τις δυσκολίες μεταρρυθμίσεων αλλά και το ξεκίνημα βημάτων για διαφοροποίηση του οικονομικού μοντέλου. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν χώρες που η τύχη τους να εξαρτάται αυτή την εποχή όσο της Ελλάδας από τις εξελίξεις –γεωστρατηγικές, ενεργειακές, δημοσιονομικές, ενοποιητικές- στο ευρωπαϊκό πεδίο.
Πηγή: economico.gr