της Νικόλ Λειβαδάρη
Ο Ταγίπ Ερντογάν ποτέ δεν έκρυψε ότι θεωρεί τον Εμμανουέλ Μακρόν εμπόδιο στα σχέδιά του για μια τουρκική ηγεμονία στην Μεσόγειο.
Το εσωτερικό του αφήγημα λέει ότι ο Γάλλος πρόεδρος στηρίζει και υποδαυλίζει τις «αντι-τουρκικές συμμαχίες» στην ανατολική Μεσόγειο, ότι το Παρίσι θεωρεί την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας υπεύθυνη για την εξαέρωση της γαλλικής επιρροής στην Μέση Ανατολή και την βόρεια Αφρική, ότι ακόμη η τουρκική καταλυτική εμπλοκή ήταν εκείνη που χάλασε τα σχέδια της Γαλλίας στην Λιβύη.
Και πως για όλους αυτούς τους λόγους ο Μακρόν «πούλησε» και την υποστήριξή του προς τις «μαξιμαλιστικές θέσεις της Ελλάδας» μέσω της συμφωνίας για την αγορά των γαλλικών Rafale.
Το γεωπολιτικό πόκερ της Μεσογείου
Πάνω σ’ αυτό το αφήγημα ο Ερντογάν στήριξε και όλον τον σχεδιασμό της, μετωπικής πλέον, σύγκρουσής του με την Γαλλία. Δεν δίστασε να φθάσει, πριν λίγους μήνες, ακόμη και στο παρά πέντε θερμού επεισοδίου όταν τουρκική φρεγάτα εγκλώβισε ηλεκτρονικά γαλλικό πλοίο έξω από την Λιβύη, δεν δίστασε επίσης να αποκαλέσει τον Γάλλο πρόεδρο εγκεφαλικά νεκρό και να πει ότι χρήζει ψυχιάτρου, και δεν δίστασε – στην τελευταία και τελική του πρόκληση – να καλέσει χθες σε μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων.
Τα κίνητρά του εκπορεύονται όντως από τα αντικρουόμενα συμφέροντα Γαλλίας και Τουρκίας στην λεκάνη της Μεσογείου. Αμφότερες είχαν και διεκδικούν σφαίρες επιρροής στην περιοχή – από την Συρία έως την Λιβύη και το Μαρόκο -, για τον πολλαπλώς πιεσμένο όμως Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν η συγκεκριμένη συγκυρία που επιλέγει για την τελική αναμέτρηση κρύβει παγίδες και ρίσκα.
Ο Μακρόν ως “εχθρός του Ισλάμ”
Προσωποποιώντας τον Μακρόν ως τον μεγάλο «εχθρό του Ισλάμ» ο Ερντογάν επιχειρεί να συσπειρώσει γύρω του όχι μόνον τους τουρκικής καταγωγής πολίτες που ζουν στην Γαλλία (περίπου 650.000) αλλά ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο. Και να τον μετατρέψει σε «ασπίδα» των σχεδίων του για την «νεοτουρκική αυτοκρατορία» της Μεσογείου.
Το ζήτημα όμως είναι πόσο μεγάλο είναι το ρίσκο που παίρνει – πόσο μάλλον, εάν συνυπολογιστεί η οικτρή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και το τι μπορεί να συμβεί εάν ο Μακρόν απαντήσει με αντίποινα στο μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων.
Το μεγάλο ρίσκο του μποϊκοτάζ
Το διμερές εμπόριο Γαλλίας – Τουρκίας φθάνει στα 14 δις δολάρια ετησίως. Η Τουρκία είναι ο 13ος μεγαλύτερος προμηθευτής της Γαλλίας παγκοσμίως, η Γαλλία όμως είναι ο έκτος μεγαλύτερος πελάτης των τουρκικών εξαγωγών στον κόσμο: Κάθε χρόνο απορροφά περίπου το 4,5% των συνολικών τουρκικών εξαγωγών.
Οι γαλλικές εξαγωγές προς την Τουρκία ακολουθούν φθίνουσα πορεία – από 9 δις δολάρια που ήταν το 2011 έχουν πέσει στα 6,5 δις -, ενώ οι τουρκικές εξαγωγές προς την Γαλλία ανεβαίνουν σταθερά: : Από 5,8 δις δολάρια που ήταν το 2015 έφθασαν στα 7,3 δισεκατομμύρια το 2018 .
Αυτά και μόνον τα στοιχεία δείχνουν ποιος θα είναι ο χαμένος στην περίπτωση που η Γαλλία αποφασίσει να απαντήσει με εμπορικά αντίποινα στην πρόκληση Ερντογάν και στο μποϊκοτάζ. Και το ερώτημα είναι που ποντάρει ο Τούρκος πρόεδρος , ρισκάροντας οικονομικό πόλεμο με έναν από τους βασικούς εμπορικούς εταίρους του την ώρα που η λίρα καταρρέει.
Η ανοχή της Δύσης
Την απάντηση ίσως την δίνει η τουρκική Σαμπάχ. Η οποία γράφει ότι η Γαλλία μπορεί να αγοράζει γεωπολιτικό χρόνο με περιφερειακές συμμαχίες στην Μεσόγειο αλλά, στην πράξη, δεν έχει ουσιαστικά στηρίγματα καθώς έχει μηδενική επιρροή και κακές σχέσεις με τις περισσότερες χώρες που υπήρξαν παλαιές της αποικίες.
«Η Γαλλία», γράφει η Σαμπάχ, «δεν έχει την δυνατότητα να διατηρήσει πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, παρά μόνον εάν έχει την στήριξη της υπόλοιπης Δύσης που όμως αυτή την στιγμή έχει διαφορετική ατζέντα. Η Γαλλία μπορεί να παίξει το παιχνίδι της μόνον εάν οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γερμανία αποφασίσουν να ακολουθήσουν μη ενεργητικές πολιτικές στην περιοχή. Κι αυτό, μέχρι στιγμής, δεν διαφαίνεται».
Εν ολίγοις, η Τουρκία και ο Ερντογάν ποντάρουν και προεξοφλούν την στήριξη και την ανοχή των ισχυρών της Δύσης. Αποτελεί ζητούμενο εάν αυτή η ανοχή θα διατηρηθεί, ακόμη και τώρα που ο Τούρκος πρόεδρος φθάνει να καταγγείλει καταπρόσωπο Ευρωπαίους ηγέτες ακόμη και για «ναζισμό» έναντι του Ισλάμ.