Ι. Ως ιδεολογικό σχέδιο και πρόγραμμα
Η Δημοκρατική Άμυνα ως αντιστασιακό κίνημα οργανώνεται σε ιδεολογικό επίπεδο με προσανατολισμό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, του ατόμου και του πολίτη. Είναι κίνημα δημοκρατικού εξορθολογισμού. Δεν θέτει σε πρώτη μοίρα (σε πρώτο επίπεδο) την κριτική και την αμφισβήτηση της άσκησης της κρατικής πολιτικής εξουσίας. Είναι κίνημα διαφωτισμού της κοινωνίας των πολιτών.
ΙΙ. Ως πολιτική στάση (το πολιτικό πρόγραμμα)
Η Δημοκρατική Άμυνα δεν αρθρώνεται ως «μεγάλη αφήγηση» κατά τον ορισμό του Lyotard, μολονότι τα μέλη της στην πλειοψηφία τους είναι καθηγητές πανεπιστημίου και διανοούμενοι. Το «εσωτερικό παράδοξο» στο θεωρητικό επίπεδο μεταφράζεται σε πολιτικό και πρακτικό αδιέξοδο στο επίπεδο των αποφάσεων μετά την «πτώση της χούντας». Ενώ δηλαδή, θα περίμενε κανείς, τα οργανωμένα μέλη στη «Δημοκρατική Άμυνα» να εκπονήσουν ένα ολοκληρωμένο πολιτικό πρόγραμμα ανατροπής της παράνομης πολιτικής εξουσίας των συνταγματαρχών και ταυτόχρονα να επεξεργασθούν το νέο όραμα για την Ελλάδα στη μεγάλη ιστορική κλίμακα της τελευταίας τριακονταετίας του εικοστού αιώνα, περιορίζονται σε ακτιβιστικές πράξεις και περιχαρακώνονται σε αυτοαναφορικές αποφάσεις.
Η πολιτική περιουσία της «Δημοκρατικής Άμυνας» περιλαμβάνει δύο μείζονα στοιχεία (περιεχόμενα) του ελληνικού πολιτικού δημοκρατικού πολιτισμού: πρώτον, η ιδιότητα του πολίτη καθίσταται ανεξαργύρωτη, πράγμα που σημαίνει ότι με κανέναν τρόπο και σε καμία κατάσταση δεν μπορεί ο άνθρωπος – πολίτης να μεταμορφωθεί σε κάτι διαφορετικό. Η «Δημοκρατική Άμυνα» και σε ιδεολογικό επίπεδο ανακηρύσσει και σε πολιτικό καθεστώς αναγορεύει και υπερασπίζεται τον πολίτη ως οντότητα, η οποία δεν εντάσσεται σε εργαλειακούς μηχανισμούς και σε εναλλακτικούς συσχετισμούς. Είναι αυθύπαρκτη υπόσταση. Σ’ αυτό το σημείο μπορεί να ερμηνευθεί η υποχώρησή της στη μεταπολιτευτική φάση όταν επικρατεί το ΠΑΣΟΚ ως κομματική συλλογικότητα που προωθεί την πελατειακή σχέση έναντι της καθαρής αντιπροσωπευτικής σχέσης ως θεμελίου της δημοκρατίας.
Το δεύτερο στοιχείο της πολιτικής περιουσίας της «Δημοκρατικής Άμυνας» έχει να κάνει με τους δημοκρατικούς θεσμούς και την υπεράσπισή τους. Στο θέμα αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι την εποχή της δεκαετίας του ’60 τα πολιτικά πράγματα στην ελληνική κοινωνία σχετικά με τον σχεδιασμό των πολιτικών θεσμών, τη λήψη των αποφάσεων και την εφαρμογή τους, ήταν ασαφή και απροσδιόριστα μολονότι στα σχετικά συνταγματικά κείμενα οι προτάσεις είναι σαφείς και διαυγείς. Ωστόσο επικρατούν στην πολιτική πρακτική υπερερμηνείες, τις οποίες «κατασκευάζουν» εξωθεσμικά κέντρα εξουσίας (πρόκειται για τα ανάκτορα, για δημοσιογραφικούς οργανισμούς, για κέντρα παραπληροφόρησης, κ.α.).
ΙΙΙ. Η κομματική ενσωμάτωση
Η «Δημοκρατική Άμυνα» ως συλλογικό αντιστασιακό κίνημα, δεν άντεξε στους ανταγωνισμούς και στις διαμάχες και τελικά κατά την ιστορική φάση της μεταπολίτευσης (1974-2010) ως προσωπικότητες, ως ιδέες, ως πολιτικές στάσεις ενσωματώθηκε κατά τον μέγιστο βαθμό στο ΠΑΣΟΚ. Ο κατακερματισμός της και η ενσωμάτωσή της δε σημαίνει με τίποτε ότι ως «σύστημα αξιών» η Δημοκρατική Άμυνα ηττήθηκε. Αντιθέτως η «Δημοκρατική Άμυνα» ως ιδεολογία και ως πολιτική στάση κατά την ιστορική συγκυρία της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας (1967-1974) έχει σφραγίσει τη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας μέχρι τις ημέρες μας. Όπως λέει ο Hegel όταν ένα κίνημα γεννιέται με αιτήματα ελευθερίας και δημοκρατίας, αυτή η πολιτική στάση δεν μπορεί παρά να αποτελεί παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Ως συμπέρασμα μπορεί να διατυπωθεί το εξής: Μετά το έτος 1974 και κατά την ιστορική φάση της μεταπολίτευσης, καθιερώθηκε η εργαλειακή λογική των κομματικών συλλογικοτήτων (Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ) και δεν επικράτησε η βούληση για πολιτική πράξη της «Δημοκρατικής Άμυνας». Η ανεξαργύρωτη ιδιότητα του πολίτη και οι δημοκρατικοί θεσμοί του κράτους, τα ιδεώδη και τα οράματα της «Δημοκρατικής Άμυνας» συρρικνώνονται στα καθεστώτα της πελατειακής σχέσης και του κομματικού κράτους. Αυτά τα δύο καθεστώτα είναι «οι βασιλικές οδοί» που οδηγούν προς την ουσιαστική και την τυπική χρεωκοπία μίας πολιτικής κοινωνίας. Και η ελληνική πολιτική κοινωνία βρίσκεται σήμερα (2016) σ’ αυτό το καθεστώς και θα πρέπει να επισημανθεί, ότι μετά από 6 χρόνια μνημονίων (2010-2016) βρίσκεται σ’ αυτό το καθεστώς (πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό), επειδή η πλευρά των δανειστών δεν παίζει στο γήπεδο της «εντιμότητας». Πού βρίσκεται σήμερα λοιπόν η «Δημοκρατική Άμυνα»; Οι ιδέες της, οι πρωτοβουλίες της, η πολιτική στάση της; Η απάντηση είναι η εξής: βαθειά μέσα στην ψυχή του ελληνικού λαού, βαθειά μέσα στη συνείδηση των πολιτών, βαθειά μέσα στην καρδιά όλων εκείνων που έχουν γαλουχηθεί με τις ιδέες της και τα οράματά της. Η «Δημοκρατική Άμυνα» υπήρξε μοναδικό σχολείο πολιτικής εκπαίδευσης και μόρφωσης. Με άλλους όρους: ήταν φάρος και εξακολουθεί να είναι φάρος μαθησιακής πολιτικής παιδείας για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα.
Σημείωση: Το παρόν κείμενο είναι περίληψη της ανακοίνωσης του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ στο συνέδριο που διοργανώνει το ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ με θέμα: Αντίσταση κατά της δικτατορίας: η Δημοκρατική Άμυνα και το Πάντειο Πανεπιστήμιο (12 και 13 Μαΐου).