της Μαρίας Πιτσιδήμου
Παρατηρώντας γύρω μας τις γυναίκες να προσπαθούν, ακόμα, να δώσουν απαντήσεις στο ερώτημα “τι εστί πρότυπο ομορφιάς και πώς μας επηρεάζει;”, μιλήσαμε με τη ψυχολόγο Χριστίνα Μαμαλούδη, για να μας δώσει τα φώτα της και να μας βοηθήσει να πλησιάσουμε σε ένα συμπέρασμα.
Η ανησυχία για την εικόνα μας, δεν είναι ένας παραλογισμός της σύγχρονης Δυτικής κοινωνίας και κουλτούρας. Κατά καιρούς, έρευνες και μελέτες διεξάγονται, αναζητώντας τους λόγους και τα αίτια που μία γυναίκα μπορεί να μην αισθάνεται καλά με την εικόνα της.
Σχετικά, το τελευταίο διάστημα, φωτογραφικά πρότζεκτ και καμπάνιες συνεχώς ξεπηδούν, θέτοντας στο επίκεντρο το γυναικείο κορμί, σε μία προσπάθεια να αναδειχθεί η ποικιλία σωμάτων που υπάρχει και να σπάσει αυτό που ονομάζεται “συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς”.
Βλέποντας, λοιπόν, τη σχέση “Γυναίκα και πρότυπα ομορφιάς” να παίρνει διαστάσεις, θελήσαμε να πάρουμε τις δικές μας απαντήσεις, και μιλήσαμε με την ψυχολόγο Χριστίνα Μαμαλούδη, η οποία ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Ξεκινώντας από τα απλά φαινομενικά “γιατί”, τρυπώσαμε στα μονοπάτια της κοινωνίας, κάνοντας μία αναδρομή στον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας του τότε και του σήμερα, και καταλήγοντας στον Oscar Wilde και το μυστικό για να είμαστε πάντα “στο παιχνίδι”.
Γιατί μία γυναικά επιθυμεί να είναι όμορφη;
“Αρχικά είναι σύμφυτο με τον κοινωνικό της ρόλο και συνεπώς προσδοκώμενο από το κοινωνικό σύνολο. Κατ’ αντιστοιχία, από τον άντρα αναμένει κανείς να είναι δυναμικός. Τα κοινωνικά στερεότυπα διαμορφωμένα σε βάθος χρόνου δημιουργούν προσδοκίες στο υποκείμενο.
Από μία άλλη άποψη, ο καθρέπτης και το κατοπτριζόμενο είδωλο αντανακλούν πέρα από σκληρές ως προς την ακρίβεια εικόνες, αμείλικτες και ως προς τα μηνύματα. Το πέρασμα του χρόνου, η φθορά, η ελκυστικότητα, η σεξουαλικότητα είναι ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα και συνδέονται στενά με την εικόνα.
Σε αυτό το σημείο βέβαια, είναι απαραίτητο να αναζητηθεί το κοινωνικό εκτόπισμα και σημαινόμενο της ομορφιάς. Η ομορφιά μπορεί να διαπιστώσει κανείς με μια ιστορική ματιά, ότι δεν είναι κάτι σταθερό και αυταπόδεικτο, καθώς κατά καιρούς και κατά τόπους, τα πρότυπα ομορφιάς αλλάζουν.
Η αναγνωρισμένη κοινωνική ομορφιά στις δυτικές κοινωνίες συνδέεται στενά με την αυτοπεποίθηση, τον δυναμισμό, την εξουσία, τις ευκαιρίες. Είναι μία προστιθέμενη αξία για τη σύγχρονη γυναίκα παρά τα αρνητικά στερεότυπα και τις δυσκολίες που τη συνοδεύουν”.
Πότε η ανάγκη να νιώσει η γυναίκα όμορφη είναι υγιής;
“Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946), η υγεία είναι η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.
Συνεπώς, όταν η ενασχόληση με την ομορφιά δεν οδηγεί σε διαταραχές διατροφής ας πούμε ή ακόμη δεν διαταράσσει και την εύρυθμη καθημερινή λειτουργία και κοινωνικές σχέσεις του ατόμου, δεν υπάρχει λόγος να μιλήσει κανείς για παθολογία.
Είναι δεδομένο, ωστόσο, ότι τα πρότυπα ομορφιάς δεν είναι πάντοτε συνυφασμένα με την όψη της υγείας”.
Μπορεί αυτή η ανάγκη να γίνει εμμονή;
“Αν συντρέχουν και άλλοι παράγοντες, μπορεί να γίνει εμμονή. Κάτι τέτοιο το παρατηρούμε και κατά την περίοδο της εφηβείας. Οι έφηβοι σε μία προσπάθεια κατανόησης των ενδοψυχικών και σωματικών αλλαγών, σε μία προσπάθεια αναζήτησης του ρόλους τους, ασχολούνται με εμμονικό τρόπο, με την εμφάνισή τους. Ωστόσο, πρέπει να συντρέχουν και άλλοι λόγοι”.
Είναι δυνατόν η εμμονή να επιφέρει ψυχικές διαταραχές;
“Αυτή η ανάγκη από μόνη της δεν δύναται να προκαλέσει κάποιο κλινικό σύνδρομο. Ωστόσο, υπάρχουν διαταραχές οι οποίες με έναν τρόπο συνδέονται με την ανάγκη για ομορφιά όπως οι διατροφικές διαταραχές (Ψυχογενής ανορεξία, βουλιμία, υπερφαγία), οι οποίες μας απασχολούν έντονα τα τελευταία χρόνια”.
Θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε αυτή την ανάγκη στην αλλαγή της γυναίκας;
(Δηλαδή πριν χρόνια η γυναίκα βρισκόταν σε έναν κλειστό χώρο με υποχρεώσεις της, την φροντίδα της οικογενείας, ενώ τώρα έχει βγει από το σπίτι αντιλαμβανόμενη τον εαυτό της ως αυτόνομο και ανεξάρτητο. Από έναν κλειστό χώρο και την απουσία προσοχής, εισέρχεται σε έναν χώρο όπου “τραβά τα βλέμματα” ).
“Σαφώς ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας έχει διαφοροποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Το ίδιο έχει συμβεί και στη νοηματοδότηση της ομορφιάς. Η ομορφιά δεν έχει την ίδια αξία σήμερα, με αυτή που είχε πριν από πενήντα χρόνια στην ελληνική κοινωνία.
Ένα απλό παράδειγμα είναι η απόκρυψη των γκρίζων μαλλιών με βαφή, που γίνεται μεν αποδεκτή, υπάρχουν δε τμήματα πληθυσμού που την απορρίπτουν.
Σήμερα η ομορφιά φαίνεται να συνδέεται με την εξουσία, τη δύναμη, με αυξημένες ευκαιρίες στον εργασιακό χώρο, το οποίο με την σειρά του οδηγεί σε μία σύγχυση ρόλων. Η γυναίκα καλείται να είναι όμορφη, ανεξάρτητη, δυναμική, και παράλληλα στοργική, μητρική και αφοσιωμένη”.
Τα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται από περιοδικά μόδας, διαφημίσεις και από τον γενικό χώρο της ομορφιάς είναι ικανά να ασκήσουν επιρροή στη γυναίκα;
“Αν έλεγε κανείς ότι δεν επηρεάζουν θα ήταν σα να αμφισβητούσε τη βιομηχανία της ομορφιάς, η οποία αν μη τι άλλο στελεχώνεται από ικανούς επαγγελματίες των οποίων στόχος είναι και η διαμόρφωση προτύπων και η άσκηση επιρροής.
Συνεπώς, σαφώς και επηρεάζουν και η επιρροή αυτή είναι αντικείμενο διάφορων μελετών. Το ενδιαφέρον “προϊόν” αυτής της βιομηχανίας, το ωραίο, παρουσιάζεται ως πάντα ιδανικό, άπιαστο και άμεσα συνυφασμένο με δευτερογενείς στόχους.
Κάτι ακόμη που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι μέχρι πρότινος απευθύνεται σε γυναίκες συγκεκριμένου ηλικιακού φάσματος. Με την εξέλιξη ωστόσο της πλαστικής χειρουργικής το φάσμα αυτό διευρύνεται.
Πάντως είναι όλο και πιο σπάνιο να συναντά κανείς περιποιημένες γυναίκες με τρόπο που να παραπέμπει σε άλλη δεκαετία, στη δεκαετία της νεότητάς τους… Ωστόσο, τυχαίνει να βλέπουμε κάποιες Κυριακές, όμορφες κυρίες μετά το κατώφλι των 70, με το τριανταφυλλί κραγιόν στα χείλη”!
Γιατί μία γυναίκα μπορεί να μην νιώθει όμορφα με την εικόνα της;
“Υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση. Ενδεικτικά, ο χρόνος και τα ίχνη που αφήνει. Είναι ένα ζήτημα με οντολογικές διαστάσεις το οποίο εγγράφεται στην εξωτερική μας εικόνα και εκεί είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο.
Εκεί ξεσπούν καμιά φορά όλες οι προσωπικές ανασφάλειες και βλέπουμε γυναίκες πανικόβλητες να αρνούνται το πέρασμα του χρόνου, να προσπαθούν να αποκαταστήσουν τη φθορά, να αντιμετωπίσουν το άγχος του χρόνου, απομακρύνοντας τον από το τοπίο, χρησιμοποιώντας καμιά φορά αμφίβολα μέσα.
Από την άλλη, πολλές φορές είναι και θέμα διάθεσης και άλλων ζητημάτων που επιλέγουμε να επικεντρώσουμε σε κάτι που φαίνεται. Είναι σαν τη γνωστή ιστορία που κάποιος χάνει ένα αντικείμενο στο δρόμο και αντί να το ψάξει εκεί, το ψάχνει κάτω από τη λάμπα επειδή εκεί έχει φως.
Έτσι πολλές φορές αποδίδουμε τη δυσθυμία μας, των αποτυχιών μας, των ματαιώσεων, σε περισσότερο εμφανή και κατανοητά πλαίσια. Αν ήμουν πιο αδύνατη θα είχα περισσότερες ευκαιρίες στις συνεντεύξεις. Αν ήμουν πιο όμορφη ο σύντροφός μου δεν θα με απατούσε.
Οι διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις γίνονται αντιληπτές σαν ένα παιχνίδι ανταγωνισμού με σαφείς κανόνες. Και είναι υγιές να θέλουμε να είμαστε όμορφες, γιατί όταν νιώθουμε καλά με την εικόνα μας: We are back in the game“!
Ένα μήνυμα για τη σύγχρονη γυναίκα;
“Μία φράση από τον Oscar Wilde: No object is so beautiful that, under certain conditions, it will not look ugly. Δηλαδή, τίποτα δεν είναι τόσο όμορφο, ώστε, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, να μην δείξει άσχημο.”
Πηγή: http://www.pathfinder.gr/stories/4005243/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CF%85%CE%B1%CE%BB%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CF%85%CE%BD%CE%B7%CE%B3%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF-%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%B9%CE%B1%CF%82