της Νατάσας Παπανικολάου
Τoν Ιούλιο του 1971 οι New York Times αφιερώνουν για πρώτη φορά ένα άρθρο τους στο φαινόμενο των tags και σε έναν από τους πρωτοπόρους του, τον Taki 183.
Τρία χρόνια αργότερα ο Νόρμαν Μέιλερ, ενθουσιασμένος με τους τάγκερ που βάφουν με τα σπρέι τους τοίχους και τα βαγόνια του μετρό της Νέας Υόρκης, θα γράψει στη «Θρησκεία των Γκράφιτι», ότι κάποια στιγμή θα εξαπλώνονταν σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πράγματι, 40 χρόνια μετά, η street art, η πιο επαναστατική τέχνη της εποχής μας, έχει πλέον αποκτήσει τον δικό της χώρο, τη δική της καλλιτεχνική οντότητα, όχι μόνο στους τοίχους των μεγαλουπόλεων αλλά και στο παγκόσμιο πολιτιστικό στερέωμα με τον διασημότερο εκπρόσωπό της, Banksy, να ξεσηκώνει θύελλα με κάθε νέο του «αποτύπωμα».
Στην Ελλάδα, η ιστορία του γκράφιτι θα ξεκινήσει δειλά τη δεκαετία του ’80 με τους πρώτους brakers να «αντιγράφουν» στους τοίχους τα αγαπημένα τους εξώφυλλα βινυλίων, φτάνοντας στο σήμερα, όπου η ελληνική σκηνή της street art μετράει παραπάνω από 1.000 καλλιτέχνες, τα έργα των οποίων αποτελούν πλέον σημαντικό στοιχείο της αστικής μας κουλτούρας.
Πρόσφατα, η ηλεκτρονική έκδοση της Guardian «βάφτισε» την Αθήνα Μέκκα της street art, ενώ νωρίτερα, το 2014, οι New York Times στο δημοσίευμά τους με τίτλο «Ενα γκράφιτι στην Αθήνα ισούται με χίλιες λέξεις δυσφορίας», ανέλυαν τις αιτίες της εξάπλωσης των γκράφιτι σε κάθε γωνιά της πόλης.
Οι παρέες
Ποια είναι όμως η ιστορία του ελληνικού γκράφιτι, ποια γεγονότα τη σημάδεψαν και πώς οι «βάνδαλοι» των ιστορικών κτιρίων και των φρεσκοβαμμένων σπιτιών έφτασαν να φιλοξενούνται σε μεγάλα πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας;
«Οι πρώτες απόπειρες έγιναν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Τρίκαλα, Καβάλα, Δράμα, Κομοτηνή. Μερικοί τυχεροί είχαν στα χέρια τους βινύλια από το εξωτερικό, τα οποία είχαν φόντο κάποια γκράφιτι. Οι νέοι της εποχής, χωρίς να γνωρίζουν ακόμα τι πρέσβευαν, άρχισαν να τα αντιγράφουν. Ηταν μόλις τρεις συνομήλικες παρέες που έβαφαν τότε, όπως μου διηγούνται. Μόλις όμως μπήκαν για να υπηρετήσουν στον στρατό η τέχνη του δρόμου χάθηκε για λίγο, μέχρι το ’95 και μετά το γκράφιτι απλώθηκε παντού» λέει ο Χαρίτωνας Τσαμαντάκης, old school γκραφιτάς που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο να διηγηθεί την ιστορία αυτή του ελληνικού γκράφιτι σε 652 σελίδες.
«Το βιβλίο αποτελεί ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο, που μέσα από τις 652 σελίδες, τις 2.500 φωτογραφίες, τις 38 συνεντεύξεις και πολλά αλλά στοιχεία, σχέδια ντοκουμέντα κ.λπ., καταγράφει ουσιαστικά όλη την ιστορία του ελληνικού graffiti, τις δύο πρώτες δεκαετίες που ακολούθησαν από την εμφάνισή του στις αρχές του ’80, στην Ελλάδα.
Πρόκειται για ομαδική δουλειά καθότι με έχει βοηθήσει πολύς κόσμος σε όλα τα επίπεδα. Ενα τέτοιο εγχείρημα απαιτεί έρευνα, μελέτη, καταγραφή, συλλογή και επεξεργασία τεράστιου όγκου υλικού» λέει ο Χαρίτωνας που θεωρεί πως «παρ’ όλα τα σκαμπανεβάσματά του, το γκράφιτι είναι στα πάνω του» και έχει πάρει πολλές ενδιαφέρουσες και διαφορετικές μορφές.
«Το μεγάλο μπαμ έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 με τους Terror X Crew να είναι το πρώτο ελληνικό hip hop συγκρότημα που βάφει και παράλληλα ”μιλάει” μέσα από τα τραγούδια του για την τέχνη του γκράφιτι. Από το ’95 και μετά διοργανώθηκαν πολλά φεστιβάλ και events.
Σήμερα βλέπεις γύρω σου street art, tags, bombs, productions, stencils, characters και πολλά άλλα», σημειώνει. Το 2000 θα εμφανιστούν νέες ομάδες, που θα μεσουρανήσουν στην ελληνική σκηνή του γκράφιτι δίνοντας και μια πιο ευρωπαϊκή νότα σε σχέση με τους προκατόχους τους, οι οποίοι αντλούσαν περισσότερο τις επιρροές τους από την αμερικανική χιπ-χοπ κουλτούρα. Μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας θα γίνει η δεύτερη «έκρηξη» της ελληνικής street art ενώ τα τελευταία χρόνια, καθώς η ιστορία του γκράφιτι εκτυλίσσεται στον τεράστιο γκρι καμβά της πόλης, η οικονομική κρίση θα επηρεάσει τους Ελληνες καλλιτέχνες του δρόμου.
Σπάνια ντοκουμέντα
Το βιβλίο αλλά και το ντοκιμαντέρ που ετοιμάζεται από μια ομάδα παλιών γκραφιτάδων θα φέρουν στο φως σπάνια ντοκουμέντα από το ξεκίνημα της τέχνης του γκράφιτι στην Ελλάδα. «Ενα πλούσιο, σπάνιο υλικό, ξεθαμμένο από πολλές γωνιές της Ελλάδας είναι έτοιμο να έρθει για πρώτη φορά στο φως» λέει ο Χαρίτωνας που συγκεντρώνει ιστορίες και φωτογραφικά ντοκουμέντα εδώ και μια πενταετία.
«Σύντομα θα έχουμε στα χέρια μας όχι μόνο ένα βιβλίο σαν ένα αποτέλεσμα μιας έρευνας ή ενός συμπεράσματος ή μιας ακόμα τοποθέτησης αλλά ολόκληρη την ιστορία του ελληνικού γκράφιτι, μια πλούσια πολιτιστική καταγραφή που παρουσιάζει μέσα από τα ίδια τα έργα τους πρωτεργάτες τους και τα γεγονότα».
Εκτός από το βιβλίο του Χαρίτωνα για το ελληνικό γκράφιτι κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Οξύ» τα βιβλία του Δημήτρη Θεοδόση «To street Art στην Αθήνα» και «Το νέο χρώμα της πόλης» καθώς και το «Stencil in Athens» σε συνεργασία με τον Παυσανία Καραθανάση.
Ακόμη το «Γκραφ» και το «Στο δρόμο» του Κυριάκου Ιωσηφίδη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ενώ από τις εκδόσεις «Gutenberg» το βιβλίο «Η γλώσσα των τοίχων» από την Πέλλα Καλογιαννάκη και τις εκδόσεις Futura και «This is my b. World» του Γιώργου Τζιρτζιλάκη και της Νάντιας Αργυροπούλου.
«Είναι ένα όπλο επιρροής μέσα στην πόλη…»
«Μην κάνετε λάθος, το γράφιτι είναι ένα όπλο επιρροής γιατί είναι τόσο εμφανές μέσα στην πόλη. Οι Αρχές θέλουν να το αγκαλιάσουν για να το “εξουδετερώσουν” και να το ελέγξουν. Είναι ο τρόπος τους να “σπάσουν” το ηθικό μας», είχε δηλώσει στο αφιέρωμα των «New York Times» ο Χαρίτωνας Τσαμαντάκης, παιδί του γκράφιτι και ο ίδιος που ξεκίνησε να «ταγκάρει» το όνομά του στους τοίχους με σπρέι το 1999 στον δρόμο για το σχολείο.
«Από μικρός είχα την περιέργεια να μάθω να βάφω κι εγώ σαν εκείνα τα παιδιά που άφηναν το στίγμα τους στη γειτονιά μας», λέει ο συγγραφέας της «Ιστορίας του ελληνικού γκράφιτι».
«Μου άρεσε πολύ να βλέπω τις ζωγραφιές μου στη διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο και πίσω. Ενιωθα σαν να μου λέει κάτι δικό μου «καλημέρα», ήταν φανταστικό συναίσθημα. Μέχρι σήμερα το γκράφιτι για μένα αποτελεί ένα από τα καλύτερα εργαλεία για να εκφραστώ, να διασκεδάσω με τους φίλους μου, να πειραματιστώ, να γελάσω, να νιώσω και πολλά άλλα που πραγματικά ζουν και μπορούν να καταλάβουν μόνο όσοι ασχολούνται με το είδος».
Ο Χαρίτωνας ή αλλιώς «Τουίγιο», όπως είναι το tag του, ήταν και ένας από τους συνδιοργανωτές του πρώτου «Oldschool meeting graffiti festival» που έγινε τον Νοέμβριο με τη συμμετοχή 40 καλλιτεχνών της street art, όπως οι Artemios, FSP, ZAP, Jasone, Bizare, Spark, Braze (pupet), Ser, Dimer, Dennis, Met, SGB, Senor, Dask, Leki, Moka, Smart, Taze, Wore, TXC, NBW, WFC, INC, LOOTERS, FSB (Heroes), HIT, UDK, 101, 114 και πολλοί άλλοι.
Πηγή: ΕΘΝΟΣ
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23135&subid=2&pubid=64110098